Ο μητρικός θηλασμός είναι ο φυσικός τρόπος διατροφής του βρέφους και του μικρού παιδιού, που του εξασφαλίζει την ιδανική αύξηση, ανάπτυξη και υγεία.
Το μητρικό γάλα είναι η φυσική και αδιαμφισβήτητα η ιδανικότερη τροφή για το βρέφος. Υπερέχει, μάλιστα, σε σύγκριση με όλα τα άλλα γάλατα που χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατά του. Για τον λόγο αυτό αποτελεί το πρότυπο της βρεφικής διατροφής (έναντι του οποίου συγκρίνονται όλοι οι εναλλακτικοί τρόποι βρεφικής διατροφής). Η σύσταση του μητρικού γάλακτος εξασφαλίζει την ιδανική σωματική, νοητική και ψυχική ανάπτυξη του βρέφους.
Τα πλεονεκτήματα και οφέλη του μητρικού θηλασμού είναι σημαντικά τόσο για το παιδί όσο και για τη μητέρα, την οικογένεια, την κοινωνία και τοπεριβάλλον (EU Project on Promotion of Breastfeeding in Europe, 2008).
Πρέπει να τονιστεί ότι επειδή ο μητρικός θηλασμός αποτελεί τον φυσικό και ειδικό για το ανθρώπινο είδος τρόπο διατροφής, στην πραγματικότητα δεν χρειάζεται να τεκμηριωθούν επιστημονικά τα οφέλη του.
Αντιθέτως, το φορτίο απόδειξη του οφέλους από τον μητρικό θηλασμό πρέπει να το επωμιστούν όσοι υποστηρίζουν ότι οι εναλλακτικές μέθοδοι διατροφής είναι εξίσου ευεργετικές με το μητρικό γάλα. Ωστόσο, κρίνεται απαραίτητο να παρουσιάζονται συνοπτικά τα πλεονεκτήματα του μητρικού θηλασμού για το παιδί και την προστασία που του παρέχει σε συγκεκριμένες καταστάσεις και νοσήματα.
Για μία εις βάθος μελέτη των πλεονεκτημάτων του μητρικού θηλασμού για την υγεία πρέπει κανείς να ανατρέξει σε εξειδικευμένα κείμενα (Dieterich et al., 2013; Lawrence, 2011;).
Τα οφέλη του μητρικού θηλασμού
Σε πρόσφατη σχετική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας που διενεργήθηκε από το Evidence-based Practice Centers of the Agency for Healthcare Research and Quality στην Αμερική, και στην οποία βασίστηκε και η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (American Academy of Pediatrics), αναφέρονται τα δοσοεξαρτώμενα οφέλη του μητρικού θηλασμού, τα οποία παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα (το ποσοστό μείωσης αναφέρεται σε μειωμένο κίνδυνο, όταν ο θηλασμός συγκρίνεται με διατροφή με τροποποιημένο γάλα).
Πηγή: Αmerican Academy of Pediatrics. Breastfeeding and the use of Human milk. Pediatrics, 2012, 129(3): e827-41.
Να σημειωθεί επίσης ότι το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα θηλασμού, βρέθηκε ότι έχει σχέση με υψηλότερη νοημοσύνη στην εφηβική και ενήλικη ζωή (Daniels et al., 2005; Mortensen et al., 2002).
Ο μηχανισμός μέσω του οποίου ο μητρικός θηλασμός παρέχει όφελος έναντι οξέων νοσημάτων, και ιδιαίτερα έναντι των λοιμωδών νοσημάτων, πιθανόν να οφείλεται στη μεγάλη περιεκτικότητά του σε βιοδραστικές (bioactive) ουσίες και παράγοντες (π.χ., ανοσοσφαιρίνες, λεμφοκύτταρα, ουδετερόφιλα και κυτοκίνες).
Η συγκέντρωση του μητρικού γάλακτος σε αντισώματα, και ιδιαίτερα σε IgA αντισώματα, είναι ιδιαίτερα αυξημένη, γεγονός που παρέχει προστασία στο θηλάζον βρέφος κυρίως από λοιμώξεις του γαστρεντερικού συστήματος. Επιπλέον, αντίστοιχο όφελος παρέχουν και άλλοι αντιφλεγμονώδεις παράγοντες που περιέχονται σε σημαντικές ποσότητες στο μητρικό γάλα, σε αντίθεση με το τροποποιημένο γάλα, όπως οι TGF-β, η ιντερλευκίνη, η ερυθροποιητίνη και η λακτοφερρίνη (Oddy 2001; Walker 2010).
Τα αντισώματα του μητρικού γάλακτος καλύπτουν το βλεννογόνο του γαστρεντερικού συστήματος του βρέφους και συνεπώς παρέχουν προστασία από ιούς που κατεξοχήν προκαλούν λοιμώξεις του γαστρεντερικού συστήματος (όπως ο ροταϊός) και από μικρόβια (όπως η Escherichia coli). Είναι εύκολο να συμπεράνει κανείς ότι, κατ’ αντιστοιχία, η παρεχόμενη προστασία από αντίστοιχες λοιμώξεις όταν χρησιμοποιείται τροποποιημένο γάλα δεν υφίσταται.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα IgA αντισώματα έναντι του ροταϊού ανιχνεύονται στα κόπρανα θηλαζόντων βρεφών και όχι σε αυτά εκείνων που τρέφονται με τροποποιημένο γάλα (Van de Perre, 2003).
Στα θηλάζοντα βρέφη επίσης παρατηρείται ένα πρότυπο αλλαγής του αποικισμού του βλεννογόνου του εντέρου που οδηγεί στην εμφάνιση περισσότερο ήπιων συμπτωμάτων σε σχέση με τα τεχνητώς διατρεφόμενα βρέφη. Αυτό το πρότυπο φαίνεται να διατηρείται και πέραν της βρεφικής ηλικίας, κατά τη φάση της εισαγωγής των στερεών τροφών.
Χαμηλά ποσοστά μητρικού θηλασμού στην Ελλάδα
Δυστυχώς τα ποσοστά του μητρικού θηλασμού στην Ελλάδα είναι πολύ χαμηλά. Τα ευρήματα των κυριότερων μελετών που αξιολόγησαν την επιδημιολογία του μητρικού θηλασμού στην Ελλάδα, χρονολογικά από την παλαιότερη στην πιο σύγχρονη
μελέτη, παρουσιάζονται παρακάτω και στον παρακάτω πίνακα.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, είναι εμφανές ότι τα ποσοστά του αποκλειστικού μητρικού θηλασμού στην Ελλάδα είναι πολύ χαμηλά και υπολείπονται σημαντικά για να επιτευχθούν οι συστάσεις του ΠΟΥ για αποκλειστικό μητρικό θηλασμό τους 6 πρώτους μήνες ζωής από την πλειονότητα των γυναικών.
Συγκριτικά με τις χώρες της Ευρώπης, τα ποσοστά μητρικού θηλασμού στην Ελλάδα είναι από τα χαμηλότερα. Είναι επιτακτική η ανάγκη να υποστηριχθεί, προαχθεί και προστατευτεί ο μητρικός θηλασμός στη χώρα μας με συντονισμένες δράσεις καθώς τα οφέλη του είναι πολύ σημαντικά.
Οι πρακτικές των μαιευτηρίων
Οι πρακτικές των μαιευτηρίων αποτελούν καθοριστικό παράγοντα διαμόρφωσης των ποσοστών του μητρικού θηλασμού. Στην περιοχή της Χαλκιδικής, το 95% των γυναικών ανέφερε ότι το παιδί τους πήρε ξένο γάλα στο μαιευτήριο και το 87% των μητέρων πήρε συνταγή ή δείγμα ξένου γάλακτος κατά την έξοδο από αυτό (Τσεπκεντζής και συν., 1991).
Στην περιοχή της Αττικής, σε έξι μεγάλα μαιευτήρια βρέθηκε ότι η πρακτική του μητρικού θηλασμού δεν εξαρτάται από την ηλικία, τον τόπο διαμονής και την εργασιακή κατάσταση της γυναίκας, αλλά από την πολιτική που εφαρμοζόταν στο μαιευτήριο. Την ημέρα εξόδου από το μαιευτήριο, το 55% των νεογνών θήλαζε σχεδόν αποκλειστικά (Αδάμ και συν., 1997).
Σε άλλη έρευνα σε πέντε μεγάλα μαιευτήρια της Αττικής, κατά την ημέρα εξόδου από το μαιευτήριο ο σχεδόν αποκλειστικός θηλασμός ήταν 26%, ο συμπληρωματικός 70%, ενώ δεν θήλαζε το 4%, με κύριες αιτίες αυτών των ποσοστών τη μη συγκατοίκηση μητέρας-παιδιού, τη μη εφαρμογή της ελεύθερης σίτισης και τα αυξημένα ποσοστά της καισαρικής τομής (Pechlivani et al., 2005).
Άλλη έρευνα στα ίδια περίπου νοσοκομεία της Αττικής, έδειξε ότι την ημέρα εξόδου από το μαιευτήριο τα ποσοστά του αποκλειστικού μητρικού θηλασμού ήταν 23%, ο συμπληρωματικός 62%, ενώ δεν θήλασαν το 15% των βρεφών. Έναν μήνα μετά τη συστηματική ενημέρωση των μητέρων για τα πλεονεκτήματα και οφέλη του μητρικού θηλασμού, ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός ανήλθε στο 61% (Bakoula et al., 2007).
Πηγή: Διατροφικοί οδηγοί
