Το τεστ κοπώσεως (stress test) είναι η εκτέλεση σωματικής άσκησης και η συνεχής ηλεκτροκαρδιογραφική παρακολούθηση της καρδιάς σε οθόνη τόσο κατά τη διάρκεια άσκησης όσο και μετά το τέλος της. Καταγράφεται επίσης η αρτηριακή πίεση, η καρδιακή συχνότητα και τα τυχόν συμπτώματά σας (πόνος στο στήθος, ζάλη, ταχυπαλμία, δύσπνοια, μουδιάσματα και στα δύο χέρια).
Εξαιτίας των αυξημένων αναγκών σε οξυγόνο κατά τη διάρκεια της άσκησης μπορεί να εμφανιστούν ισχαιμικές αλλοιώσεις στο ηλεκτροκαρδιογράφημα και συμπτώματα που δεν είναι δυνατόν να παρατηρηθούν σε ορισμένους ασθενείς με στεφανιαία νόσο όταν βρίσκονται σε ηρεμία.
Ένα από τα προβλήματα των απλών ηλεκτροκαρδιογραφημάτων είναι ότι επειδή γίνονται σε 1 περίπου λεπτό, χάνουν ορισμένες σποραδικές ανωμαλίες ή προβλήματα ρυθμού. Γι’ αυτό το λόγο, έχουν αναπτυχθεί άλλες τεχνικές ηλεκτροκαρδιογραφήματος για τη μείωση της πιθανότητας να χάσει η εξέταση μια ανωμαλία. Μεταξύ αυτών των τεχνικών είναι το ηλεκτροκαρδιογράφημα με βάδισμα ή άσκηση, δηλαδή το τεστ κοπώσεως.
Το τεστ κόπωσης εφαρμόζεται για την παρακολούθηση της προόδου ενός ασθενούς που έχει πάθει καρδιακή προσβολή ή για να διαπιστωθούν οι συνέπειες των διάφορων φαρμάκων ή διαδικασιών στην υγεία. Γίνεται επίσης σε άτομα με ύποπτα συμπτώματα (π.χ. προκάρδιο άλγος, αίσθημα παλμών, ζαλάδες κλπ) αλλά και σε υγιή άτομα προκειμένου να διαγνωστούν ορισμένα σημάδια που ίσως θέσουν σε κίνδυνο την υγεία τους στο μέλλον. Πάντως, η εξέταση δεν έχει μεγάλη προγνωστική αξία σε ασυμπτωματικούς ασθενείς ή σε άτομα που δεν εμφανίζουν παράγοντες κινδύνου.
Αντενδείκνυται σε άτομα που αδυνατούν να ασκηθούν εξαιτίας κάποιας αναπηρίας, έχουν πολύ υψηλή αρτηριακή υπέρταση, έχουν σοβαρή στένωση αορτικής βαλβίδας, έχουν υποστεί έμφραγμα μυοκαρδίου μικρότερο των 6 ημερών ή παρουσιάζουν οξείες καρδιακές παθήσεις (π.χ. μυοκαρδίτιδα, ενδοκαρδίτιδα, περικαρδίτιδα, ρευματικός πυρετός κ.α.).
Η διαδικασία
Το ηλεκτροκαρδιογράφημα με άσκηση, που συνήθως αναφέρεται ως τεστ κοπώσεως, γίνεται την ώρα που περπατάτε σε έναν κυλιόμενο διάδρομο ή κάνετε στατικό ποδήλατο.
Δεν πρέπει να καταναλώσετε καφεΐνη για 3 ώρες πριν από την εξέταση. Αυτό περιλαμβάνει τη λήψη καφέ, τσαγιού, σοκολάτας και ορισμένων αναλγητικών. Δεν πρέπει επίσης να καταναλώσετε φαγητό, ποτό ή να καπνίσετε για τουλάχιστον 2-4 ώρες πριν την εξέταση. Θα πρέπει οπωσδήποτε να ενημερώσετε το γιατρό σας σε περίπτωση που έχετε λάβει κάποιο χάπι για στυτική δυσλειτουργία όπως Viagra, Cialis, ή Levitra τις τελευταίες 24-48 ώρες. Θα πρέπει να φορέσετε άνετα, χαλαρά ρούχα και παπούτσια με ελαστική σόλα (τα αθλητικά παπούτσια είναι μια καλή επιλογή).
Στη διάρκεια ενός τεστ κοπώσεως, ο γιατρός τοποθετεί ηλεκτρόδια στο στήθος του εξεταζόμενου και στην πλάτη του. Αφού ο εξεταζόμενος συνδεθεί με τα καλώδια, λαμβάνεται ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα σε ύπτια θέση, σε όρθια θέση και σε υπεραερισμό (ζητείται από τον εξεταζόμενο να πάρει για λίγο γρήγορες και βαθιές ανάσες). Κάθε φορά που λαμβάνεται ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα γίνεται και μια μέτρηση της αρτηριακής πίεσης.
Στη συνέχεια ο εξεταζόμενος ανεβαίνει στον κυλισμένο τάπητα, ή στο εργομετρικό ποδήλατο για να αρχίσει την άσκηση. Στην αρχή η άσκηση είναι εύκολη και προοδευτικά γίνεται δυσκολότερη. Το πόσο θα αυξάνεται η δυσκολία καθορίζεται από το πρωτόκολλο που ακολουθείται. Τα πιο δημοφιλές είναι το πρωτόκολλο του Bruce. Τα πρωτόκολλο αυτό αποτελείται από στάδια κατά τα οποία το πρώτο στάδιο είναι σχετικά εύκολο, το δεύτερο στάδιο λίγο πιο δύσκολο, κλπ. Το κάθε στάδιο διαρκεί 3 λεπτά. Ενδεικτικά η ταχύτητα του τάπητα στο 1ο στάδιο είναι 2,7 km την ώρα με 10 μοίρες ανηφορική κλίση, ενώ στο 4ο στάδιο είναι 6,8 km την ώρα με 16 μοίρες κλίση.
Ο γιατρός θα σας ενθαρρύνει να συνεχίσετε μέχρι να νιώσετε ότι δεν αντέχετε άλλο ή μέχρι να παρουσιάσετε συμπτώματα – όπως πόνο στο στήθος ή δύσπνοια ή ανησυχητική αλλαγή στην αρτηριακή σας πίεση ή να φανεί στο ηλεκτροκαρδιογράφημα ότι η καρδιά σας δεν αιματώνεται επαρκώς. Να σημειωθεί ότι η αρτηριακή πίεση κατά την διάρκεια της άσκησης μπορεί να αυξηθεί 50% σε σχέση με την πίεση ηρεμίας.
Αν δεν υπάρξει πρόβλημα, η εξέταση ολοκληρώνεται όταν επιτευχθεί η καρδιακή συχνότητα-στόχος ανάλογα με την ηλικία σας. H μέγιστη προβλεπόμενη καρδιακή συχνότητα υπολογίζεται εμπειρικά με την αφαίρεση της ηλικίας του εξεταζόμενου σε έτη από τον αριθμό 220. Για ένα άτομο 50 ετών, η τιμή αυτή της καρδιακής συχνότητας στόχου είναι το 220-50=170. Ωστόσο, σε πολλά εργαστήρια το τεστ κοπώσεως διακόπτεται όταν έχει επιτευχθεί το 85-90% της μέγιστης προβλεπόμενης συχνότητας.
Αν και ένας ιδανικός χρόνος για την ολοκλήρωση της εξέτασης είναι τα 12 λεπτά, η εξέταση είναι ικανοποιητική όταν ο εξεταζόμενος έχει συμπληρώσει 9 λεπτά χωρίς συμπτώματα και χωρίς παθολογικά ευρήματα στο ηλεκτροκαρδιογράφημα. Ο συνολικός χρόνος όμως θα εξαρτηθεί από την ηλικία, το φύλο αλλά και τη φυσική κατάσταση. Κατά μέσο όρο ένας άνδρας εκτελεί δοκιμασία διάρκειας 11,5 λεπτών (4ο στάδιο στο πρωτόκολλο του Bruce), ενώ μια γυναίκα φθάνει τα 7,6 λεπτά (3ο στάδιο).
Αφού τελειώσει η διαδικασία της άσκησης, θα ξαπλώσετε για 10-15 λεπτά ενώ η καρδιακή σας λειτουργία και η αρτηριακή σας πίεση θα καταγράφονται (συνήθως ανά 2 λεπτά).
Τι δείχνει το τεστ
Τα τεστ κοπώσεως εξετάζουν τη λειτουργία του καρδιακού μυός, την επάρκεια της παροχής αίματος στις στεφανιαίες αρτηρίες ή και τα δύο. Υπάρχουν πολλών ειδών δοκιμασίες κοπώσεως. Το είδος που θα κάνετε εξαρτάται από τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν, την αντοχή σας στην άσκηση και τον αριθμό των ανωμαλιών που δείχνει το ηλεκτροκαρδιογράφημα σε κατάσταση ηρεμίας.
Επειδή όταν ο καρδιακός ρυθμός είναι ταχύτερος, εντοπίζεται πιο εύκολα τυχόν ανεπαρκής στεφανιαία κυκλοφορία, ανωμαλίες όπως η ισχαιμία (ανεπαρκή παροχή αίματος και οξυγόνου) είναι πιο πιθανό να συμβούν και να εμφανιστούν σε ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα την ώρα της άσκησης. Επίσης, ορισμένες ανωμαλίες ρυθμού (αρρυθμίες) προκαλούνται λόγω της άσκησης και επομένως είναι πιο εύκολο να εντοπιστούν.
Αν η δραστηριότητα της καρδιάς σας είναι φυσιολογική στο τεστ κόπωσης, τότε μάλλον είναι υγιής και λειτουργεί καλά όταν ασκείστε. Τα αποτελέσματα θα είναι χρήσιμα για να καθορίσετε κάποια όρια στο βαθμό που ασκείστε και για να φτιάξετε ένα ιδιαίτερο πρόγραμμα γυμναστικής. Αν το ηλεκτροκαρδιογράφημα δείξει κάποια ανωμαλία, ο γιατρός μπορεί να συστήσει κι άλλες εξετάσεις που δείχνουν με μεγαλύτερη ακρίβεια αν υπάρχει απόφραξη στεφανιαίας αρτηρίας και σε ποιο σημείο.
Τα ηλεκτροκαρδιογραφήματα με άσκηση δεν είναι τέλεια και μπορεί να δώσουν ψευδές-θετικό ή ψευδές-αρνητικό αποτέλεσμα. Τα αποτελέσματα πρέπει πάντα να ερμηνεύονται σε συνδυασμό με άλλες πληροφορίες για την υγεία σας. Ωστόσο, το τεστ κοπώσεως μπορεί να εντοπίσει την ύπαρξη στεφανιαίας νόσου στο 70% των ατόμων που πάσχουν από αυτή. Επίσης, η εξέταση μπορεί να αποκλείσει με ακρίβεια τη νόσο στο 90% των ατόμων που δεν πάσχουν από αυτή. Να σημειωθεί ότι αν ένας μεσήλικος, που κάνει καθιστική ζωή, αντέχει μόλις 3 λεπτά στο τεστ κοπώσεως, ο γιατρός αντιμετωπίζει το δίλημμα: είναι καρδιοπάθεια ή απλώς κακή φυσική κατάσταση;
Το τεστ κοπωσεως ενέχει κάποιο μικρό κίνδυνο γιατί καταπονείται λίγο η καρδιά. Αλλά ο κίνδυνος καρδιακής προσβολής στη διάρκεια της εξέτασης είναι ελάχιστος, με πιθανότητες 1-3 στις 10.000.
Ωστόσο, οι γιατροί με εξοπλισμό είναι κοντά σας για να παρακολουθούν συνεχώς τα συμπτώματα και την πίεση του αίματος και για να επέμβουν σε οποιαδήποτε επείγουσα κατάσταση. Οι τεχνικοί, οι νοσοκόμες και οι γιατροί είναι εκπαιδευμένοι να χειρίζονται οποιαδήποτε αναπάντεχη κατάσταση, ακόμα και την ανάγκη για καρδιοπνευμονική ανάνηψη. Στην πραγματικότητα, το νοσοκομείο είναι το ασφαλέστερο μέρος για να εμφανίσετε συμπτώματα, γιατί το πρόβλημα μπορεί να διαγνωστεί και να θεραπευτεί σωστά και γρήγορα. Όμως σπάνια προκύπτουν προβλήματα, γιατί οι γιατροί συστήνουν τεστ κοπώσεως στα άτομα που πιστεύουν ότι είναι ικανά να τα βγάλουν πέρα.
