Το ηχοκαρδιογράφημα (λέγεται και triplex καρδιάς) δίνει τη δυνατότητα στους γιατρούς να βλέπουν κατευθείαν την καρδιά χωρίς να τρυπούν το δέρμα. Αυτή η μοναδική διαδικασία μειώνει την ανάγκη για αιματηρές και πιθανώς επικίνδυνες εξετάσεις όπως ο καρδιακός καθετηριασμός.
Η εξέταση γίνεται με κατάλληλη συσκευή η οποία εκπέμπει υπέρηχους, αναλύσει το σήμα που λαμβάνει και να το μετατρέψει σε εικόνα. Η εικόνα αυτή μελετάται από τον καρδιολόγο, ώστε να διαγνώσει παθήσεις της καρδιάς που επηρεάζουν το μέγεθος, το σχήμα και τη λειτουργικότητα των διαφόρων τμημάτων της. Το τρίπλεξ καρδιάς μπορεί να χρειαστεί, τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά αν πρόκειται να αθληθούν.
Να σημειωθεί ότι το ηχοκαρδιογράφημα, επειδή χρησιμοποιεί υπέρηχους λέγεται επίσης υπερηχοκαρδιογράφημα ή υπερηχογράφημα καρδιάς.
Τι είναι το τρίπλεξ καρδιάς
Το triplex καρδιάς είναι μια ειδική εφαρμογή διαγνωστικών υπερήχων (ήχος τόσο υψηλής συχνότητας, που είναι αδύνατο να τον ακούσει ο άνθρωπος). Στο ηχοκαρδιογράφημα, κύματα υπερήχων εκπέμπονται και επιστρέφουν από τις εσωτερικές δομές. Τα ηχητικά κύματα στέλνονται στο σώμα από μια ειδική συσκευή που ονομάζεται μορφοτροπέας.
Ο μορφοτροπέας εντοπίζει επίσης τους ήχους που επιστρέφουν από τις επιφάνειες των εσωτερικών δομών, όπως το μυοκάρδιο και οι καρδιακές βαλβίδες. Ένα μηχάνημα (ο ηχοκαρδιογράφος) αναλύει τα κύματα και καθορίζει την απόσταση των δομών από το μορφοτροπέα. Ένας υπολογιστής υπολογίζει το χρόνο που κάνουν τα ηχητικά κύματα να πάνε προς και από την καρδιά και μετά δημιουργεί το σχήμα της καρδιάς με βάση αυτές τις πληροφορίες. Η εικόνα της καρδιάς εμφανίζεται σε μια οθόνη και μπορεί να καταγραφεί σε βίντεο ή να αποτυπωθεί σε χαρτί.
Το υπερηχοκαρδιογράφημα μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους και να εμφανιστεί σε διάφορες μορφές, ανάλογα με το είδος των πληροφοριών που χρειάζονται για την καρδιά. Αλλάζοντας τη θέση του μορφοτροπέα, ο γιατρός μπορεί να δει τα περισσότερα μέρη της καρδιάς και να πάρει μια καλή εικόνα του πόσο καλά λειτουργούν.
Ένας είδος υπερηχοκαρδιογραφήματος βασίζεται στην τεχνολογία που ονομάζεται υπέρηχος Doppler. Όταν τα ηχητικά κύματα αναπηδούν από τα αιμοκύτταρα και πηγαίνουν προς την καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία, αλλάζουν τόνο με χαρακτηριστικό τρόπο. Αυτή η αλλαγή ονομάζεται αλλαγή Doppler – ονομασία που έχει καθιερωθεί προς τιμήν του Αυστριακού γιατρού και μαθηματικού που έζησε τη δεκαετία του 1800.
Με τα σήματα Doppler το ηχοκαρδιογράφημα εμφανίζει πληροφορίες ήχου και εικόνας για τη ροή του αίματος στην καρδιά. Κατά την εξέταση θα ακούσετε έναν παλμικό ήχο. Αυτός ο ήχος είναι η ερμηνεία του ηχοκαρδιογραφήματος για το αίμα που κυλά ανάμεσα στις δομές της καρδιάς.
Το υπερηχογράφημα Doppler είναι ιδιαίτερα χρήσιμο διότι δείχνει το πόσο σωστά λειτουργούν οι καρδιακές βαλβίδες. Μπορεί επίσης να μετρήσει την πίεση μέσα στην καρδιά και το βαθμό στένωσης ή διαρροής μιας βαλβίδας. Υπάρχουν όμως κι άλλα είδη ηχοκαρδιογραφήματος που δίνουν πιο λεπτομερείς και ειδικευμένες πληροφορίες για την καρδιά και τη λειτουργία της.
Τι δείχνει το υπερηχοκαρδιογράφημα
Τα διάφορα υπερηχοκαρδιογραφήματα δίνουν τη δυνατότητα στους γιατρούς να βλέπουν με ακρίβεια και να μετρούν τις διαστάσεις και το σχήμα της καρδιάς, να καθορίζουν την ικανότητα άντλησης του μυοκαρδίου και να μετρούν την πίεση και την κλίση (στένωση) των βαλβίδων και των αγγείων.
Το ηχοκαρδιογράφημα δείχνει επίσης τη ροή του αίματος και τη διαρροή του από τις βαλβίδες. Με αυτή την τεχνολογία ο γιατρός μπορεί να πάρει πολλές πληροφορίες για την υγεία της καρδιάς, όπως:
- Το μέγεθος της καρδιάς.
- Τη δύναμη άντλησης.
- Την έκταση της βλάβης του καρδιακού μυός.
- Τη σοβαρότητα και το είδος των προβλημάτων στις βαλβίδες.
- Την ανώμαλη ροή του αίματος.
- Τις ανωμαλίες της καρδιακής δομής.
- Την πίεση του αίματος στις αρτηρίες των πνευμόνων.
Το μέγεθος της καρδιάς. Οι αδύναμες ή προσβλημένες ελαττωματικές καρδιακές βαλβίδες, η υπέρταση και άλλες παθήσεις προκαλούν διόγκωση των κοιλοτήτων της καρδιάς. Το τρίπλεξ καρδιάς δείχνει αυτή τη διόγκωση και ο γιατρός μπορεί να κάνει μέτρηση των διαστάσεων. Επειδή το ηχοκαρδιογράφημα είναι μια αναίμακτη τεχνική, μπορεί να επαναληφθεί με ασφάλεια για την παρακολούθηση ενός προβλήματος και να βοηθήσει στον καθορισμό της ανάλογης θεραπείας. Το ηχοκαρδιογράφημα μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να φανεί η αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
Δύναμη άντλησης. Το τρίπλεξ καρδιάς επιτρέπει στους γιατρούς να παρατηρούν άμεσα τη λειτουργία του καρδιακού μυός. Ο έμπειρος γιατρός μπορεί να πει με μια ματιά αν το μυοκάρδιο λειτουργεί με όλες του τις δυνάμεις ή να καθορίσει το βαθμό της μειωμένης λειτουργίας. Μπορούν επίσης να γίνουν μετρήσεις για τον καθορισμό του κλάσματος εξώθησης, του όγκου παλμού και τις ποσότητες της καρδιακής εξώθησης.
Βλάβη στο μυοκάρδιο. Με το υπερηχογράφημα καρδιάς ο γιατρός μπορεί να καθορίσει αν όλα τα τμήματα του κοιλιακού τοιχώματος συμβάλλουν εξίσου στην ικανότητα άντλησης της καρδιάς. Τα τμήματα που κινούνται αδύναμα μπορεί να έχουν πάθει βλάβη από μια καρδιακή προσβολή ή να δέχονται πολύ λίγο οξυγόνο εξαιτίας μιας απόφραξης στις στεφανιαίες αρτηρίες. Επίσης, επειδή το ηχοκαρδιογράφημα δείχνει το μυοκάρδιο, μπορεί κανείς να δει περιοχές λεπτότερες από άλλες και οι οποίες δεν παχαίνουν όπως αναμένεται κατά τη συστολή. Όλα αυτά είναι σημάδια βλάβης στο μυοκάρδιο.
Σοβαρότητα και είδος των προβλημάτων των βαλβίδων. Το ηχοκαρδιογράφημα είναι συνήθως ο πιο κατάλληλος τρόπος για την εξέταση των καρδιακών βαλβίδων. Ένας από τους λόγους είναι ότι δείχνει την ανατομία των βαλβίδων και το πώς κινούνται κατά τη χαλάρωση και τη συστολή της καρδιάς. Ανοίγουν διάπλατα επιτρέποντας τη ροή του αίματος; Κλείνουν ερμητικά εμποδίζοντας την παλινδρόμηση; Μήπως έχουν κάποια δυσμορφία λόγω συγγενών ανωμαλιών, μόλυνσης, αποθεμάτων ασβεστίου ή φθοράς και ρήξης; Το ηχοκαρδιογράφημα δίνει απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα.
To Doppler μπορεί επίσης να δείξει αν το αίμα επιστρέφει μέσα από μια βαλβίδα ή αν η ροή του αίματος εμποδίζεται λόγω μιας στενής βαλβίδας. Επίσης, αυτές οι εξετάσεις βοηθούν στον καθορισμό της σοβαρότητας των προβλημάτων που εντοπίζουν. Οι εξετάσεις Doppler είναι τόσο ευαίσθητες, που οι γιατροί αντιλαμβάνονται τώρα ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν κάποια μικρή διαρροή από τις βαλβίδες. Ωστόσο, αυτή η μικρή διαρροή δεν προκαλεί προβλήματα και δεν μπορεί να εντοπιστεί με στηθοσκόπιο.
Ανώμαλη ροή αίματος. Οι εξετάσεις Doppler δείχνουν κι άλλες ανωμαλίες της ροής του αίματος. Για παράδειγμα, η εκτόξευση αίματος που φαίνεται σε ένα έγχρωμο Doppler δείχνει ότι υπάρχει τρύπα στο καρδιακό τοίχωμα. Η προσεκτική εξέταση της περιοχής με ένα δισδιάστατο ηχοκαρδιογράφημα αποκαλύπτει αυτή την ανωμαλία.
Ανωμαλίες της καρδιακής δομής. Κάθε εξέταση που μπορεί να δείξει το σχήμα και τη θέση της καρδιακής δομής και τη ροή του αίματος βοηθά στην αξιολόγηση παθήσεων που προκαλούν προβλήματα στην καρδιακή δομή. Για παράδειγμα, οι συγγενείς καρδιακές ανωμαλίες μπορούν να εξεταστούν λεπτομερώς με ένα ηχοκαρδιογράφημα – αποκαλύπτοντας ανωμαλίες στις κοιλότητες της καρδιάς και σχέσεις ανάμεσα στην καρδιά και στα μεγάλα αιμοφόρα αγγεία. Το triplex εντοπίζει και άλλες ανωμαλίες δομής. Μπορεί να δείξει εικόνα υπερδιόγκωσης του μυοκαρδίου, που οφείλεται συνήθως σε υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια. Οι τεχνικές Doppler μπορούν επίσης να δείξουν αν αυτή η υπερδιόγκωση του καρδιακού μυός επηρεάζει τη ροή του αίματος.
Το τρίπλεξ καρδιάς δείχνει επιπλέον αν έχει σχηματιστεί κάποιος θρόμβος σε μία από τις καρδιακές κοιλότητες. Ο θρόμβος εκεί μπορεί να διασπαστεί και να εγκατασταθεί σε κάποιο άλλο σημείο του σώματος προκαλώντας άλλες παθήσεις, μερικές από τις οποίες μπορεί να είναι σοβαρές. Ο εντοπισμός ενός θρόμβου στην καρδιά είναι σημαντικός για τον καθορισμό της αιτίας ενός εγκεφαλικού ή απόφραξης μιας αρτηρίας κάπου αλλού, όπως στα πόδια. Αυτή η τεχνική μπορεί επίσης να δείξει αν υπάρχει μολυσμένος ιστός σε μια καρδιακή βαλβίδα. Αυτές οι πληροφορίες βοηθούν στη διάγνωση μολυσματικής ενδοκαρδίτιδας, μια πάθηση που μπορεί να προκαλέσει μόλυνση των ιστών στο συγκεκριμένο σημείο.
Το υπερηχοκαρδιογράφημα δείχνει τέλος το περικάρδιο, το σάκο ή τη μεμβράνη που περιβάλλει την καρδιά. Οι πληροφορίες που δίνει είναι πολύτιμες, ιδιαίτερα σε περίπτωση ασθένειας. Εντοπίζει μικρές ή μεγάλες ποσότητες υγρού ανάμεσα στην καρδιά και στο σάκο της (έγχυση υγρού στο περικάρδιο). Αυτή η ικανότητα δεν είναι σημαντική μόνο για τη διάγνωση, αλλά και για την ακριβή και ασφαλή τοποθέτηση βελόνας ή καθετήρα μέσα στο θώρακα για την αφαίρεση του υγρού.
Σχετικά με τα παιδιά, συνιστάται να γίνονται εξετάσεις αν υπάρχει υποψία για εμφύσημα.
Πίεση του αίματος στις αρτηρίες των πνευμόνων. Για πολλά χρόνια ο μόνος αξιόπιστος τρόπος για τον καθορισμό της πίεσης στις πνευμονικές αρτηρίες ήταν η εισαγωγή καθετήρα μέσα σε μια φλέβα και από εκεί σε μια πνευμονική αρτηρία. Με την εξέλιξη της εξέτασης Doppler είναι πλέον εφικτός ο ασφαλής, αναίμακτος υπολογισμός της πίεσης. Η τεχνική περιλαμβάνει τον υπολογισμό των πιέσεων που θα απαιτούνταν για τη δημιουργία της ροής του αίματος σε μια συγκεκριμένη ταχύτητα. Η πνευμονική υπέρταση -πάθηση κατά την οποία η πίεση στους πνεύμονες αυξάνεται επικίνδυνα- εντοπίζεται και μετριέται εύκολα με αυτό τον τρόπο.
Η διαδικασία: Πως γίνεται το υπερηχοκαρδιογράφημα
Το τρίπλεξ καρδιάς γίνεται συνήθως στο ιατρείο του καρδιολόγου ή στο εργαστήριο, αλλά και στο νοσοκομείο με φορητό μηχάνημα. Δε χρειάζεται κάποια ειδική προετοιμασία πριν από την εξέταση. Στο εργαστήριο, θα πρέπει να βγάλετε τα ρούχα σας από τη μέση και πάνω και να βάλετε τη ρόμπα που θα σας δώσουν.
Θα σας ζητήσουν να ξαπλώσετε ανάσκελα ή στο αριστερό πλάι. Θα σας απλώσουν ένα ζελέ ή λάδι στο θώρακα για να βελτιώσουν τη μετάδοση των υπερηχητικών κυμάτων. Ο τεχνικός ή ο γιατρός μετακινεί ένα μορφοτροπέα πάνω στην καρδιά σας. Παρόλο που είναι μια αναίμακτη και συνήθως ανώδυνη τεχνική, ο μορφοτροπέας πρέπει να πιέζεται στο θώρακα. Αυτή η πίεση μπορεί να είναι λίγο ενοχλητική, ειδικά πάνω από τα πλευρά. Ο μορφοτροπέας συνδέεται με ένα καλώδιο στην οθόνη και σε άλλα ηλεκτρονικά συστήματα.
Ο γιατρός θα σας ζητήσει να εκπνεύσετε και να κρατήσετε την αναπνοή σας γιατί ο αέρας στους πνεύμονες μπορεί να επηρεάσει την εικόνα. Ο γιατρός θα μετακινήσει το μορφοτροπέα σε διάφορα σημεία του θώρακα για να δει την καρδιά από διαφορετικές γωνίες. Η εξέταση διαρκεί από 15 λεπτά μέχρι και περισσότερο από μία ώρα, ανάλογα με το τι θέλει να εντοπίσει ο γιατρός.
Να σημειωθεί ότι υπάρχουν και ειδικά υπερηχογραφήματα καρδιάς, όπως είναι το διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογράφημα, το ηχοκαρδιογράφημα με άσκηση, το ηχοκαρδιογράφημα με εισαγωγή φαρμάκου που μιμείται το στρες και πολλά άλλα, όπως το ηχοκαρδιογράφημα με σκιαγραφικό, το εμβρυϊκό ηχοκαρδιογράφημα και το διεγχειριτικό ηχοκαρδιογράφημα.
