Η δυσλεξία είναι μία μαθησιακή διαταραχή, η οποία επηρεάζει την ικανότητα του παιδιού να διαβάζει. Τα συνήθη συμπτώματα είναι η αδυναμία αναγνώρισης των γραμμάτων και των λέξεων σε μία σελίδα και η χαμηλότερη ικανότητα ανάγνωσης από το αναμενόμενο επίπεδο. Μπορεί να συνυπάρχει με διάσπαση της προσοχής και υπερκινητικότητα.
Το παιδί διαβάζει αργά, διστακτικά, κομπιάζει και μπορεί να τονίζει λάθος τις λέξεις. Μπορεί ακόμα να προσθέτει ή να αφαιρεί συλλαβές ή να αντικαθιστά τις λέξεις σε τέτοιο βαθμό που μερικές φορές άλλη λέξη να βλέπει και άλλη να διαβάζει. Επίσης έχει προβλήματα με την ορθογραφία. Το δυσλεκτικό παιδί είναι εξαιρετικά ανορθόγραφο, κάνει πολλά γραμματικά λάθη, παραλείπει τα σημεία στίξης και ξεχνά να βάζει τόνους. Έχει σημαντικά προβλήματα στις ξένες γλώσσες και ιδίως στα αγγλικά.
Η αντιμετώπιση αυτής της μαθησιακής δυσκολίας δεν είναι εύκολη. Πολλές εκπαιδευτικές μέθοδοι αντιμετώπισης έχουν αναπτυχθεί διεθνώς, αλλά πολύ λίγες έχουν επιστημονικά αξιολογηθεί. Πιο συχνά μαθαίνει κανείς να ζει κανείς με τη δυσλεξία παρά την ξεπερνά.
Κληρονομική διαταραχή
Παρότι η δυσλεξία δεν αφορά την κατανόηση, το δυσλεξικό παιδί κατανοεί συνήθως λίγο αυτό που διαβάζει ή δεν το θυμάται, διότι επικεντρώνει την προσοχή του στην αποκωδικοποίηση του κειμένου. Δεν έχει πρόβλημα με την ομιλία εκτός εάν υπάρχει επίσης και διαταραχή στο λόγο. Δηλαδή η δυσλεξια δεν φαίνεται στην καθημερινή προφορική επικοινωνία. Η διαταραχή εμφανίζεται στα παιδιά με φυσιολογική όραση και φυσιολογική ευφυΐα. Πρόκειται για μία αδυναμία του εγκεφάλου να μεταφράζει τα γράμματα στους αντίστοιχους ήχους τους. Αν και η βασική αιτία της αδυναμίας ανάγνωσης είναι άγνωστη, αποδείξεις δείχνουν ότι μπορεί να σχετίζεται με μία δυσλειτουργία συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη γλώσσα. Συχνά υπάρχει οικογενειακό ιστορικό διαταραχών της γλώσσας.
Η αιτία της δυσλεξίας και της διάσπασης προσοχής είναι πάντοτε βιολογική, νευρολογική και κληρονομική. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να βελτιώσουν ή να χειροτερέψουν την κατάσταση, αλλά δεν μπορούν να την προκαλέσουν. Ο δυσλεξικός γεννιέται, δεν γίνεται. Αιτία είναι η ελαττωματική επικοινωνία ορισμένων περιοχών του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου.
Η δυσλεξία προσβάλλει πιο συχνά τα αγόρια απ’ ό,τι τα κορίτσια σε αναλογία 4 προς 1. Περίπου το 3% των παιδιών σχολικής ηλικίας έχουν αυτή τη μαθησιακή δυσκολία ενώ ένα μεγαλύτερο ποσοστό μπορεί να έχει μια πιο ήπια μορφή.
Συμπτώματα
Η δυσλεξία χαρακτηρίζεται αρχικά από μια καθυστέρηση στην ηλικία που το παιδί αρχίζει να διαβάζει. Τα περισσότερα παιδιά είναι έτοιμα να μάθουν αυτή τη δεξιότητα στην ηλικία των 6 ετών. Τα παιδιά με δυσλεξία συχνά δεν μπορούν να μάθουν τα βασικά στοιχεία της ανάγνωσης στην πρώτη ή δευτέρα δημοτικού. Επειδή το παιδί με δυσλεξία αντιμετωπίζει δυσκολία στην ερμηνεία του γραπτού λόγου, η ανάγνωση είναι δύσκολη.
Το κύριο σημάδι της δυσλεξίας είναι ικανότητα ανάγνωσης κατώτερη από την αναμενόμενη για την ηλικία του παιδιού και τα συχνά ορθογραφικά λάθη. Το δυσλεξικό παιδί κάνει ορθογραφικά λάθη ακόμη και σε λέξεις που έχει συστηματικά διδαχθεί.
Το παιδί αντιλαμβάνεται τις μαθηματικές έννοιες αλλά δυσκολεύεται στη γρήγορη εκτέλεση των πράξεων και παιδεύεται να μάθει την προπαίδεια.
Έχει προβλήματα ακόμα και με την αντιγραφή ξεχνώντας μερικές φορές γράμματα από τις λέξεις. Όταν αντιγράφει από τον πίνακα ή από προηγούμενη σελίδα δεν μπορεί να συγκρατήσει τη λέξη στη μνήμη του και αναγκάζεται να κοιτά και να ξανακοιτά μεμονωμένα γράμματα, χάνοντας συχνά τη σειρά και κάνοντας λάθη.
Άλλα ειδικότερα συμπτώματα που μπορεί να εμφανίζει είναι:
-
Συχνά μπερδεύει το δεξί με το αριστερό.
- Δεν απομνημονεύει εύκολα και συνήθως δεν συγκρατεί ονόματα, ημερομηνίες και τηλέφωνα. Δυσκoλεύεται vα στην ορολογία, στους τύπoυς, και τις χρovoλoγίες, στα μαθήματα της Iστoρίας, της Γεωγραφίας, και της Φυσικής.
- Δεν είναι ετοιμόλογο και χρησιμοποιεί μονολεκτικές ή λακωνικές απαντήσεις.
-
Φαίνεται να ονειροπολεί όταν είναι στη τάξη ή σε μια συνάντηση.
-
Μαθαίνει καλύτερα βιωματικά παρά μέσα από προφορικό ή γραπτό γλωσσικό υλικό.
-
Βλέπει τα γράμματα να κινούνται όταν διαβάζει ή γράφει.
-
Διαβάζει και ξαναδιαβάζει χωρίς να θυμάται ή να καταλαβαίνει πολλά.
-
Δυσκολεύεται να βάλει τις σκέψεις του σε λέξεις.
- Χρησιμοποιεί πολλά μη λεκτικά σήματα (π.χ. χειρονομίες, γκριμάτσες) αντί για λόγια.
- Κάvει πολλή ώρα vα ετoιμάσει τα μαθήματα και απoσπάται συχνά η πρoσoχή τoυ.
-
Έχει τάση να πιάνει το μολύβι διαφορετικά ή πιο σφιχτά.
-
Έχει δυσανάγνωστο γραφικό χαρακτήρα.
-
Έχει δυσκολία στον προσανατολισμό και δεν εκτιμά σωστά το χώρο και το χρόνο.
-
Δυσκολεύεται να διαβάσει την ώρα σε αναλογικό ρολόι.
-
Έχει προβλήματα οργάνωσης χρόνου.
-
Έχει τη τάση για ακαταστασία ή υπερβολική τάξη.
- Δυσκολεύεται να παρακολουθήσει πολύπλοκες οδηγίες.
- Η προσοχή του διασπάται εύκολα.
- Δεν διαβάζει εξωσχoλικά βιβλία.
- Έχει άνιση κατανομή ικανοτήτων υπερτερώντας στα πρακτικά και εφαρμοσμένα, ενώ υστερεί στα γλωσσικά.
- Είναι ευαίσθητο στην απόρριψη. Έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, παραιτείται γρήγορα και απογοητεύεται εύκολα όταν αποτυγχάνει.
Καθώς το δυσλεξικό παιδί μεγαλώνει και πάει στο Γυμνάσιο έχει επινοήσει ορισμένες τεχνικές που αντισταθμίζουν τις δυσκολίες του. Έχει αναπτύξει τεχνικές απομνημόνευσης και έχει βελτιώσει την ανάγνωσή του, η οποία ωστόσο παραμένει συνήθως αργή, δίχως καλή ροή.
Πολλά προβλήματα παραμένουν στην ορθογραφία του και στη συγκρότηση του γραπτού λόγου -οι δυσλεκτικοί μένουν αvoρθόγραφoι ως τηv εvήλικη ζωή εκτός κι αν διδαχθούν με ειδική μέθοδο.
Στο Γυμνάσιο, το παιδί συνεχίζει να δυσκολεύεται στην παρακολούθηση πολύπλοκων οδηγιών και στην αντιγραφή από τον πίνακα, ενώ χαρακτηρίζεται από ασυνέπεια ως προς τις επιδόσεις και τα λάθη του. Τέλος, σημαντικές δυσκολίες προκύπτουν στις γραπτές εξετάσεις.
Διάγνωση
Ένα παιδί που μπερδεύει συχνά το “3” με το “ε”, το “δ” με “θ” και το “β” με το “φ” είναι συνήθως δυσλεκτικό. Η διάγνωση γίνεται με βάση την αξιολόγηση της κλινικής, νοητικής, αισθητήριας λειτουργίας (όραση και ακοή) και των εκπαιδευτικών και ψυχολογικών παραγόντων.
Μπορεί να γίνει μία σειρά ειδικών ψυχολογικών εξετάσεων, για να βοηθήσουν στη διάγνωση του προβλήματος. Ένας ειδικός μπορεί να αναλύσει τη διαδικασία και την ποιότητα των ικανοτήτων ανάγνωσης του παιδιού σας. Τα αποτελέσματα αυτών των εξετάσεων χρησιμοποιούνται, ώστε να προγραμματιστεί η αντιμετώπιση και να παρακολουθείται η πρόοδος του παιδιού σας.
Μπορεί επίσης να χρειαστεί ενδελεχής έλεγχος της όρασης και της ακοής και νευρολογικές εξετάσεις, για να επαληθευτεί ότι η αδυναμία ανάγνωσης του παιδιού δεν οφείλεται σε άλλη διαταραχή. Η σοβαρότητα της δυσλεξίας ποικίλλει από ήπια έως σοβαρή.
Πόσο σοβαρή είναι η δυσλεξία; Εάν έχετε ένα παιδί με αδυναμία ανάγνωσης, μπορεί να δείτε ότι η κατάσταση αυτή δεν επηρεάζει την επίδοση του σε άλλα μαθήματα του σχολείου, όπως τα μαθηματικά. Εν τούτοις, επειδή η ανάγνωση είναι βασική ικανότητα σε σχέση με τα άλλα σχολικά μαθήματα, ένα παιδί με δυσλεξία βρίσκεται σε πολύ μειονεκτική θέση στα περισσότερα μαθήματα.
Εάν δεν αντιμετωπιστεί αυτή η μαθησιακή δυσκολία, μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, αντικοινωνική συμπεριφορά, επιθετικότητα και εσωστρέφεια ή αποξένωση από φίλους, γονείς και δασκάλους.
Φαίνεται πάντως ότι η δυσλεξία δεν είναι μόνο η δυσκολία στην ανάγνωση και τη ορθογραφία. Είναι μια μαθησιακή δυσκολία που κάνει αισθητή τη παρουσία της σε διάφορους τομείς στη ζωή του ατόμου. Πρόκειται για μια εγγενή διαφορετική ανατομία του εγκεφάλου που υπαγορεύει έναν άλλο, ξεχωριστό τρόπο σκέψης.
Αντιμετώπιση
Επειδή δεν υπάρχει γνωστός τρόπος για τη διόρθωση της υποκείμενης εγκεφαλικής δυσλειτουργίας, η αρχική μορφή αντιμετώπισης είναι γενικά η θεραπευτική εκπαίδευση. Η στοργική και ενθαρρυντική αντιμετώπιση των δυσλεξικών, επιφέρει θετικά αποτελέσματα τόσο στον ψυχολογικό όσο και στον μαθησιακό τομέα.
Η ψυχολογική εξέταση θα βοηθήσει τους δασκάλους του παιδιού σας να σχηματίσουν ένα κατάλληλο θεραπευτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Πιο σημαντική είναι η συχνή διδασκαλία από έναν επαγγελματία, ο οποίος χρησιμοποιεί τόσο οπτικές όσο και φωνητικές μεθόδους εκπαίδευσης.
Για τη βελτίωση της ανάγνωσης χρησιμοποιούνται τεχνικές που δίνουν έμφαση σε κάποιες από τις αισθήσεις, συμπεριλαμβανομένης της ακοής, της όρασης και της αφής. Είναι επίσης σημαντικό να παρέχετε συναισθηματική στήριξη στο παιδί και να του δίνετε ευκαιρίες να πετύχει σε άλλους τομείς εκτός από την ανάγνωση.
Εάν η ανικανότητα ανάγνωσης είναι σοβαρή, το παιδί σας μπορεί να επωφεληθεί από αρκετές ατομικές ή σε μικρές ομάδες εκπαιδευτικές συνεδρίες κάθε εβδομάδα. Να σημειωθεί ότι ο δυσλεξικός έφηβος δικαιούται συμπληρωματική βοήθεια μέσω προγραμμάτων ενισχυτικής διδασκαλίας και απαλλαγή από τις γραπτές εξετάσεις. Όμως η πρόοδος μάλλον θα είναι αργή και επίπονη.
Τα παιδιά με πιο ήπιες μορφές τελικά μαθαίνουν να διαβάζουν αρκετά καλά, ώστε να τελειώσουν το σχολείο και να μπορούν να διαβάζουν εφημερίδα. Εκείνα με σοβαρές μορφές δυσλεξίας μπορεί πάντα να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο διάβασμα και μπορεί να χρειαστεί να μάθουν τρόπους να ξεπερνούν το πρόβλημα, όπως η χρήση ηχογραφημένων διδακτικών βιβλίων.
