Πολλοί θεωρούν την κατανάλωση ψωμιού επίφοβη αλλά το πρόβλημα δεν είναι το ίδιο το ψωμί. Το πρόβλημα είναι μια πρωτεΐνη που περιέχεται στο σιτάρι, στο κριθάρι και στη σίκαλη, η γλουτένη.
Ο όρος γλουτένη είναι ένας γενικός όρος που περιγράφει τις πρωτεΐνες γλιαδίνη (στο σιτάρι), σικαλίνη (στη σίκαλη) και ορδεΐνη (στο κριθάρι).
Η κοιλιοκάκη είναι μια διαταραχή στην οποία το σώμα δεν μπορεί να ανεχθεί τη γλουτένη. Η γλουτένη πυροδοτεί μια ανοσολογική αντίδραση και προκαλεί φλεγμονή του τοιχώματος του λεπτού εντέρου, η οποία μπορεί τελικά να επηρεάσει την απορρόφηση θρεπτικών ουσιών από τη διατροφή.
Η διάγνωση του προβλήματος μπορεί να είναι δύσκολη επειδή τα συμπτώματα ποικίλλουν και μοιάζουν με αυτά πολλών άλλων εντερικών παθήσεων, όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS) και η δυσανεξία στη λακτόζη. Μερικοί άνθρωποι δεν έχουν κανένα εμφανές σύμπτωμα ή τα συμπτώματα τους είναι τόσο ήπια, που δεν τα αναφέρουν ποτέ στο γιατρό τους. Κατά συνέπεια, η κοιλιοκάκη μπορεί να μη διαγνωστεί για χρόνια ή να γίνει λάθος διάγνωση.
Παλιότερα, η κοιλιοκάκη θεωρούνταν σχετικά σπάνια ασθένεια, αλλά εκτιμάται ότι προσβάλλει σχεδόν το 1% του πληθυσμού (1 στους 133) σε διαφορετικές χώρες. Επιπλέον, εδώ και καιρό έχει διατυπωθεί η θεωρία ότι όσοι έχουν διαγνωστεί με κοιλιοκάκη είναι μόνο η κορυφή της «πυραμίδας της κοιλιοκάκης» – πολύ περισσότεροι άνθρωποι έχουν ασυμπτωματική κοιλιοκάκη, η οποία όμως προκαλεί εντερική βλάβη ή έχουν κρυφές τροφικές ανεπάρκειες, όπως ανεπάρκεια σιδήρου με αναιμία.
Η δυσανεξία στη γλουτένη μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Η τάση εκδήλωσης της κοιλιοκάκης είναι κληρονομική. Έτσι, οι γονείς, τα αδέρφια και ca παιδιά όσων έχουν κοιλιοκάκη διατρέχουν 5-15% κίνδυνο να εκδηλώσουν την ασθένεια. Στις ομάδες υψηλού κινδύνου ανήκουν, εκτός από ca άτομα με οικογενειακό ιστορικό κοιλιοκάκης, συγκεκριμένοι πληθυσμοί. Η κοιλιοκάκη είναι συνηθισμένη στα άτομα βορειοευρωπαϊκής καταγωγής και πιο σπάνια στα άτομα βορειοαφρικανικής, ασιατικής και ινδιάνικης καταγωγής.
Οι αιτίες
Τα άτομα με κοιλιοκάκη έχουν μια ανοσολογική αντίδραση που πυροδοτείται από τη γλουτένη. Η αντίδραση αυτή προκαλεί φλεγμονή στο τοίχωμα του λεπτού εντέρου, βλάπτοντας τις λάχνες και τις μικρολάχνες, που είναι απαραίτητες για τη φυσιολογική πέψη.
Οταν αυτές οι μικροσκοπικές δομές καταστρέφονται, το έντερο δεν μπορεί να απορροφήσει σωστά τις θρεπτικές ουσίες, οδηγώντας σε υποσιτισμό. Η κοιλιοκάκη ορίζεται ως αυτοάνοση πάθηση επειδή το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα καταστρέφει τις εντερικές λάχνες, αν και η διαδικασία πυροδοτείται από την κατανάλωση γλουτένης. Τα άτομα με κοιλιοκάκη έχουν επίσης περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν άλλες αυτοάνοσες ασθένειες, όπως είναι n πάθηση του θυρεοειδή και ο διαβήτης τύπου 1.
Μερικές παθήσεις, όπως η ερπητοειδής δερματίτιδα (ένα εξάνθημα που προκαλεί φαγούρα και φουσκάλες) και η φλεγμονή του συκωτιού, συχνά συνυπάρχουν με την κοιλιοκάκη. Για παράδειγμα, η αναλογία κοιλιοκάκης σε άτομα με διαβήτη τύπου 1 είναι 4-10 φορές μεγαλύτερη από το μέσο όρο. Άλλες καταστάσεις που θεωρούνται σχετικές με αυτή την ασθένεια είναι η υπογονιμότητα, οι επαναλαμβανόμενες αποβολές και νευρολογικά προβλήματα όπως η αταξία (έλλειψη συντονισμού).
Εξέταση για τη διάγνωση της κοιλιοκάκης
Σύμφωνα με τις στατιστικές, χρειάζονται κατά μέσο όρο 11 χρόνια για τη διάγνωση της κοιλιοκάκης μετά την πρώτη εμφάνιση των συμπτωμάτων. Ωστόσο, αυτός ο χρόνος αναμένεται να βελτιωθεί καθώς τόσο οι ασθενείς όσο και οι επαγγελματίες στον τομέα της υγείας ευαισθητοποιούνται όλο και περισσότερο όσον αφορά αυτή την ασθένεια.
Η έλλειψη διάγνωσης της κοιλιοκάκης συχνά οφειλόταν στο γεγονός ότι τα κλασικά της συμπτώματα μοιάζουν με εκείνα άλλων κοινών παθήσεων, όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και η δυσανεξία στη λακτόζη. Επιπλέον, μισοί μέχρι τα δύο τρία των ασθενών με κοιλιοκάκη δεν έχουν γαστρεντερικές ενοχλήσεις, αντίθετα, παρουσιάζουν ενδείξεις αναιμίας ή κόπωσης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η δυσανεξία στη γλουτένη αναγνωρίζεται συνήθως μόνο όταν αποκλειστούν οι υπόλοιπες αιτίες. Τα άτομα που εμφανίζουν συμπτώματα θα πρέπει να υποβληθούν σε εξέταση αίματος και βιοψία για να γίνει η οριστική διάγνωση της κοιλιοκάκης.
Οι αιματολογικές εξετάσεις για συγκεκριμένα αντισώματα (έναντι του ενδομυΐου και της ιστικής τρανσγλουταμινάσης) είναι το πρώτο βήμα για τη διάγνωση της κοιλιοκάκης.
Αν κάνετε την εξέταση, είναι σημαντικό να μην περιορίσετε τη γλουτένη στη διατροφή σας πριν από τη βιοψία ή την αιματολογική εξέταση για τα αντισώματα, επειδή αυτό μπορεί να αλλοιώσει τα αποτελέσματα και να επηρεάσει τη διάγνωση. Ένα ή περισσότερα από αυτά τα αντισώματα βρίσκονται στον οργανισμού όλων των ατόμων που πάσχουν από κοιλιοκάκη και δεν ακολουθούν διατροφή χωρίς γλουτένη, αλλά σπάνια στους υπόλοιπους ανθρώπους. Μια αρνητική εξέταση αίματος συνήθως αποκλείει το ενδεχόμενο κοιλιοκάκης.
Αν και η θετική εξέταση αίματος για αντισώματα υποδηλώνει μεγάλη πιθανότητα ύπαρξης της ασθένειας, δεν είναι καθοριστική. Τα άτομα με θετική εξέταση αίματος για τα αντισώματα θα πρέπει να υποβληθούν σε βιοψία – ο χρυσός κανόνας για τη διάγνωση της κοιλιοκάκης. Η βιοψία θα πραγματοποιηθεί στη διάρκεια μιας ενδοσκόπησης ή οισοφάγο -γαστρο-δωδεκαλοσκόπησης. Σε αυτή τη διαδικασία, που εκτελείται με τοπική αναισθησία και καταστολή, ο γιατρός διοχετεύει ένα στενό σωλήνα με μια μικροσκοπική βιντεοκάμερα μέσα από τον οισοφάγο, το στομάχι και το λεπτό έντερος. Με τη βοήθεια της εικόνας που βλέπει στην οθόνη, ο γιατρός αφαιρεί ένα μικροσκοπικό τμήμα ιστού. Στη συνέχεια, ένας παθολόγος εξετάζει το δείγμα ιστού στο μικροσκόπιο για ενδείξεις βλάβης στις λάχνες (οι οποίες, αν έχουν υποστεί βλάβη, εμφανίζονται πιο επίπεδες από το κανονικό) και για φλεγμονώδη κύτταρα που σηματοδοτούν μια αυτοάνοση αντίδραση.
Αντιμετώπιση
Η κοιλιοκάκη θα συνεχίσει να προκαλεί συμπτώματα όσο εξακολουθείτε να καταναλώνετε γλουτένη. Αν ένα άτομο με κοιλιοκάκη ακολουθήσει αυστηρή διατροφή χωρίς γλουτένη, τα έντερα μπορούν να θεραπευτούν και η ασθένεια να ελεγχθεί. Τα καλά νέα είναι ότι η μοναδική αντιμετώπιση της κοιλιοκάκης -η διατροφή χωρίς γλουτένη- αρχίζει να λειτουργεί μέσα σε λίγες μέρες, ενώ το λεπτό έντερο συνήθως θεραπεύεται πλήρως μέσα σε 3-12 μήνες. Ωστόσο, οποιαδήποτε έκθεση στη γλουτένη μπορεί να πυροδοτήσει την επανεμφάνιση των συμπτωμάτων.
Τα άτομα με κοιλιοκάκη χρειάζεται επίσης να αποφεύγουν αυ-στηρά την «επιμόλυνση» των τροφών. Αυτή συμβαίνει όταν ένα προϊόν χωρίς γλουτένη έρχεται σε επαφή με ένα άλλο που περιέχει γλουτένη. Το κουάκερ και τα άλλα προϊόντα βρώμης μπορεί επίσης να δημιουργήσουν προβλήματα. Μέχρι πρόσφατα, τα περισσότερα προϊόντα βρώμης που διατίθενται στο εμπόριο «μολύνονταν» με σιτάρι, κριθάρι ή σίκαλη κατά το θερισμό, τη μεταφορά, την αποθήκευση, την άλεση και την επεξεργασία. Σήμερα, μερικές εταιρείες παρέχουν αγνά, μη «μολυσμένα» προϊόντα βρώμης που είναι ανεκτά από τη συντριπτική πλειονότητα των ατόμων με κοιλιοκάκη.
Επειδή μια διατροφή που περιορίζει τη γλουτένη μπορεί να αποδειχθεί δύσκολη, εξετάστε το ενδεχόμενο να συμβουλευτείτε έναν ειδικό διαιτολόγο με εμπειρία στην κοιλιοκάκη, που θα σας παράσχει εξειδικευμένες συμβουλές και θα εξασφαλίσει ότι η διατροφή σας περιλαμβάνει επαρκείς θρεπτικές ουσίες, θερμίδες, φυτικές ίνες και ποικιλία.
Επίσης, ίσως χρειαστεί να αποκλείσετε τη λακτόζη από τη διατροφή σας μέχρι να θεραπευτεί το λεπτό σας έντερο. Επειδή η γλουτένη μπορεί να περιέχεται σε διάφορα συμπληρώματα διατροφής με πολυβιταμίνες και μέταλλα, ένας επαγγελματίας διαιτολόγος μπορεί να σας βοηθήσει να επιλέξετε το σωστό συμπλήρωμα.
Τα τρόφιμα και τα ποτά δεν είναι το μοναδικό θέμα που χρειάζεται προσοχή. Αν έχετε κοιλιοκάκη, οτιδήποτε εισέρχεται στο στόμα σας πρέπει να μην περιέχει γλουτένη.
Τα φάρμακα (συνταγογραφημένα ή μη), καθώς και οι βιταμίνες, τα μέταλλα και άλλα συμπληρώματα συχνά έχουν ένα αμυλώδες υπόστρωμα που μπορεί να περιέχει γλουτένη. Βεβαιωθείτε ότι αυτά που παίρνετε εσείς έχουν υπόστρωμα από καλαμπόκι ή ταπιόκα. Ένας φαρμακοποιός μπορεί να σας πει ποια φάρμακα περιέχουν γλουτένη και να σας δώσει συμβουλές σχετικά με εναλλακτικές χωρίς γλουτένη. Η γλουτένη περιέχεται επίσης σε ορισμένα προϊόντα προσωπικής υγιεινής, όπως κραγιόν, οδοντόπαστες και στοματικά διαλύματα, καθώς και στην κόλλα των ταχυδρομικών φακέλων.
Οι περισσότεροι άνθρωποι που ακολουθούν αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη μπορούν να αναμένουν ότι τα συμπτώματα τους θα βελτιωθούν μέσα σε λίγες ημέρες, ενώ η βλάβη στις εντερικές λάχνες συνήθως αποκαθίσταται μετά από μερικούς μήνες. Όσο ακολουθούν αυτήν τη διατροφή, τα άτομα με δυσανεξία στη γλουτέτνη αναμένεται να μπορούν να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή χωρίς άλλα συμπτώματα. Τα άτομα με κοιλιοκάκη διατρέχουν τον κίνδυνο να εκδηλώσουν κάποια άλλη αυτοάνοση διαταραχή, καθώς και αυξημένο κίνδυνο να εκ δηλώσουν λέμφωμα του λεπτού εντέρου, μια μορφή καρκίνου στο λεπτό έντερο. Επομένως, ο γιατρός σας θα πρέπει να εξετάσει αυτά τα ενδεχόμενα αν προκύψουν νέα προβλήματα ή συμπτώματα.
Η κοιλιοκάκη, αν δεν υπάρξει αντιμετώπιση, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρό υποσιτισμό και να σας εκθέσει στον κίνδυνο σοβαρών συνεπειών, όπως οστεοπόρωση, αναιμία, υπογονιμότητα, νευροπάθεια (βλάβες στα νεύρα) και κρίσεις. Είναι απαραίτητο να προγραμματίζετε και να τηρείτε τα ραντεβού με το γιατρό σας, ο οποίος μπορεί να παρακολουθήσει τα συμπτώματα σας και να αλλάξει τη θεραπευτική αγωγή, ανάλογα με τις ανάγκες σας. Ο γιατρός μπορεί επίσης να σας δώσει συμβου -λές που να είναι προσαρμοσμένες στις επιμέρους ανάγκες και τους προβληματισμούς σας.
