Η αλλεργία είναι όρος που τις περισσότερες φορές χρησιμοποιείται λανθασμένα. Πολλά άτομα αναφέρουν ότι είναι αλλεργικά σε κάτι, χωρίς αυτό να είναι εντελώς σωστό. Με επιστημονικούς όρους, η αλλεργία συνήθως προκαλείται από πρωτεΐνες που αποκαλούνται αλλεργιογόνα. Τα εν λόγω αλλεργιογόνα εισέρχονται στο σώμα διά της αναπνευστικής και της γαστρεντερικής οδού ή διά του δέρματος.
Τις περισσότερες φορές η αλλεργία οφείλεται σε πρωτεΐνες που εισπνέονται, π.χ. γύρεις ή περιττώματα των ακάρεων της οικιακής σκόνης. Αυτά τα αεροαλλεργιογόνα προκαλούν νόσους, όπως το άσθμα και η αλλεργική ρινοεπιπεφυκίτιδα.
Και τα τρόφιμα είναι σημαντικά αλλεργιογόνα, ειδικά στην παιδική ηλικία, προκαλώντας παθήσεις όπως το ατοπικό έκζεμα. Αλλες συνήθεις πηγές αλλεργιογόνων είναι τα οικόσιτα ζώα, έντομα, μύκητες, φάρμακα και βιομηχανικές χημικές ουσίες.
“Αλλεργία είναι μια ανάρμοστη και επιζήμια ανοσιακή αντίδραση σε συνήθως αβλαβή ουσία”.
Οι γύρεις, για παράδειγμα, είναι τελείως αβλαβείς, εκτός αν είστε αλλεργικοί σ’ αυτές, οπότε μπορούν να προκαλέσουν από ελαφρό φτέρνισμα και ρινική συμφόρηση μέχρι σοβαρή δύσπνοια και συρίττουσα αναπνοή.
ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Για να συμβεί αλλεργική αντίδραση, το άτομο πρέπει να ευαισθητοποιηθεί σε κάποιο αλλεργιογόνο, η δε ευαισθησία αναπτύσσεται μετά από μία ή περισσότερες εκθέσεις στο υπεύθυνο αλλεργιογόνο.
Η μετέπειτα έκθεση στο αλλεργιογόνο προκαλεί αλλεργική αντίδραση. Η κλινική πορεία εξαρτάται από το προσβαλλόμενο σύστημα ή μέρος του σώματος. Η αλλεργική αντίδραση μπορεί να δημιουργήσει κηλιδοβλατιδώδες, κνιδωτικό ή εκζεματώδες εξάνθημα στο δέρμα, άσθμα στους πνεύμονες, συμφόρηση και καταρροή της μύτης με δακρύρροια, ενώ το οίδημα των βλεννογόνων και η αυξημένη κινητικότητα της γαστρεντερικής οδού μπορεί να προκαλέσει διάρροια και εμετούς. Μερικές φορές εμφανίζεται συστηματική αλλεργική αντίδραση με εκτεταμένη αγγειοδιαστολή, υπόταση και καταπληξία.
ΑΤΟΠΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΡΓΙΑ
Ατοπία ονομάζεται η κληρονομική προδιάθεση για παραγωγή IgE αντισωμάτων. Ο ακριβής τρόπος κληρονομικότητας της δεν είναι ακόμη γνωστός αλλά μάλλον υπεισέρχονται πολλοί παράγοντες και το 25-30% του πληθυσμού είναι ατοπικό. Κάθε άτομο με την εν λόγω γενετική προδιάθεση δεν είναι απαραίτητο να αναπτύξει αλλεργία ενώ το περιβάλλον παίζει σημαντικό ρόλο σ’ αυτό.
Τα αλλεργιογόνα διεγείρουν τα κύτταρα του ανοσιακού συστήματος να παράγουν IgE αντισώματα. Προσφάτως ανακαλύφθηκε ότι η έκθεση σε αλλεργιογόνα κατά τη βρεφική ηλικία είναι κρίσιμη για τη φαινοτυπική εκδήλωση σε όσους έχουν γενετική προδιάθεση.
Η ΑΛΛΕΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ
Όταν ένα αλλεργιογόνο, συνήθως πρωτεΐνη, εισέλθει στο σώμα, το ανοσοποιητικό σύστημα το αντιλαμβάνεται ως ξένη ουσία. Στην ανοσοποιητική αντίδραση μέσω IgE (τύπου I), το αλλεργιογόνο διεγείρει τα Β κύτταρα να πολλαπλασιαστούν και να παράγουν ειδικά IgE αντισώματα, τα οποία συνδέονται στους επιφανειακούς υποδοχείς των σιτευτικών κυττάρων (mast cells) που βρίσκονται στους περισσότερους ιστούς.
Σε επακόλουθη έκθεση, το αλλεργιογόνο αντιδρά με τα αντισώματα και επέρχεται λύση του σιτευτικού κυττάρου. Έτσι, απελευθερώνεται ισταμίνη και άλλες ουσίες, οι οποίες προκαλούν άμεσα συμπτώματα και αρχίζουν μια αλυσιδωτή αντίδραση, στην οποία συμμετέχουν διάφορα κύτταρα και κυτταροκίνες με τελική κατάληξη την αλλεργική φλεγμονή.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΛΛΕΡΓΙΑΣ
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν περιγράψει λεπτομερώς τα κλινικά συμπτώματα και σημεία του άσθματος.
Το 1665, ο Philipp Jacob Sachs περιέγραψε περίπτωση γενικευμένης κνίδωσης μετά την κατανάλωση φραουλών και καταπληξίας μετά την κατανάλωση ψαριών.
Τον 1 7° αιώνα, διάφοροι Γερμανοί συγγραφείς ανέφεραν περιπτώσεις αδυναμίας, λιποθυμίας και άσθματος προκληθείσες από γάτες, ποντικούς, σκύλους και άλογα. Στο μέσον του 17°” αιώνα, ο William Cullen ήταν αυτόπτης μάρτυρας σε μια κρίση άσθματος που παρουσίασε σύζυγος φαρμακοποιού, ενώ ο τελευταίος παρασκεύαζε ιπεκακουάνα. Αυτή ίσως είναι η πρώτη αναφορά περιστατικού αλλεργίας από φάρμακο. Ο Δρ Brostock περιέγραψε το 1819 τη δική του περίπτωση “περιοδικής πάθησης των οφθαλμών και του θώρακα”. Τα κλασικά πειράματα του Charles Blackley, δημοσιευμένα το 1873, έδειξαν αναμφισβήτητα ότι η γύρη των αγρωστωδών είναι το αίτιο του πυρετού εκ χόρτου.
ΑΛΛΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑ
Ο όρος αλλεργία είναι ελληνική λέξη και σημαίνει “άλλο έργο”. Υιοθετήθηκε από τον Von Pirquet το 1906 για να περιγράψει παράξενα συμπτώματα, όπως ο πυρετός και το εξάνθημα που παρουσιάζουν μερικοί ασθενείς μετά τη λήψη αντιτοξικού ορού.
Το 1901, ο Γάλλος επιστήμων Charles Richet περιέγραψε την αναφυλαξία ως σοβαρή συστηματική αντίδραση, η οποία μερικές φορές παρατηρείται μετά από επανειλημμένες ενέσεις κάποιας ουσίας. Τα επόμενα χρόνια, ο μηχανισμός της αναφυλακτικής αντίδρασης διερευνήθηκε περαιτέρω με τα πειράματα των Schultz και Dale και η παθογένεια της αλλεργικής νόσου διευκρινίστηκε περισσότερο με την κατάδειξη ότι η ενδοφλέβια ένεση ισταμίνης μπορεί να προκαλέσει σύνδρομο τύπου καταπληξίας.
Έτσι έγινε καλύτερα γνωστός ο ρόλος της ισταμίνης στην πρόκληση πολλών από τα τυπικά συμπτώματα της αλλεργικής αντίδρασης. Το 1906, ο Wolff-Eisner συνέδεσε τον πυρετό εκ χόρτου με την αλλεργία, ενώ το 1910 ο Meltzer συνέδεσε το άσθμα με την αλλεργία.
ΑΤΟΠΙΑ
Η πρώτη μελέτη για τη γενετική προδιάθεση στην αλλεργία δημοσιεύθηκε από τους Cooke και Vander Veer, το 1916. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η κληρονομικότητα συμβάλλει ασφαλώς στην ευαισθητοποίηση του ανθρώπου και ονόμασαν το υπεύθυνο αντίσωμα αντιδρασίνη (reagin).
Εξέφρασαν επίσης την άποψη ότι η ευαισθητοποίηση κληρονομείται ως ασυνήθιστη ικανότητα αντίδρασης σε ξένες πρωτείνες. Το 1923, οι Coca και Cooke χρησιμοποίησαν τον όρο “ατοπία” για να προσδιορίσουν τις κληρονομούμενες κα¬ταστάσεις υπερευαισθησίας.
ΑΝΤΙΔΡΑΣΙΝΗ ΚΑΙ IgE
Σημαντική βοήθεια στην κατανόηση της αλλεργίας έδωσαν το 1921 οι Carl Prausnitz και Heinz Kiistner. Ορός από τον KUstner, ο οποίος ήταν αλλεργικός στο ψάρι, μεταφέρθηκε στο βραχίονα του Prausnitz. Στο σημείο της ένεσης εμφανίστηκε τυπική πομφώδης και ερυθηματώδης αντίδραση μετά την τοπική χορήγηση του κατάλληλου αλλεργιογόνου. Η εν λόγω παθητική μεταδοτικότητα υποδηλώνει σαφώς αντίδραση μέσω αντισωμάτων. Η φύση αυτού του αντισώματος ή αντιδρασίνης παρέμενε άγνωστη, έως ότου το ζεύγος Ishizaka στις ΗΠΑ και οι Johansson και Bennich στη Σουηδία, εργαζόμενοι ανεξάρτητα, το ταυτοποίησαν το 1967. Σε συνέδριο του WHO το 1968, το αντίσωμα ονομάστηκε ανοσοσφαιρίνη Ε ή IgE.
Βασικές έννοιες
• Η αλλεργία είναι απρόσφορη και επιζήμια αντίδραση σε συνήθως ακίνδυνη ουσία.
• Η αλλεργία συνήθως προκαλείται από πρωτεΐνες επονομαζόμενες αλλεργιογόνα.
• Συνήθη αλλεργιογόνα είναι γύρεις, ακάρεα της σκόνης, ζώα, μύκητες, τρόφιμα, φάρμακα και χημικές ουσίες.
• Η αλλεργία αναπτύσσεται μετά από επανειλημμένες εκθέσεις στο υπεύθυνο αλλεργιογόνο.
• Συνηθέστερες αλλεργικές νόσοι είναι το άσθμα, η αλλεργική ρινίτιδα και το ατοπικό έκζεμα.
Ιστορία της αλλεργίας
• Το άσθμα και ο πυρετός εκ χόρτου περιγράφηκαν λεπτομερώς στα μέσα του 19ου αιώνα.
• Το 1873 ο Charles Blackley απέδειξε ότι η γύρη των αγρωστωδών προκαλεί τον πυρετό εκ χόρτου.
• Το 1901 ο Charles Richet περιέγραψε την αναφυλαξία.
• Το 1906 ο Von Pirquet υιοθέτησε τον όρο “αλλεργία”.
• Το 1921 οι Prausnitz και Kiistner απέδειξαν την παθητική μετάδοση της αλλεργίας.
• Το 1923 οι Coca και Cooke χρησιμοποίησαν τον όρο “ατοπία” για να περιγράψουν κληρονομικές καταστάσεις υπερευαισθησίας.
• Το 1967 ανακαλύφθηκε η ανοσοσφαιρίνη Ε ή IgE.
