Ο άνδρας μπορεί να παράγει σπερματοζωάρια επτά ημέρες την εβδομάδα και να γίνει πατέρας ακόμα και στα βαθειά του γεράματα, με την προϋπόθεση βέβαια ότι το σπέρμα είναι υγιές. Αυτό που μπορεί να τον εμποδίσει είναι η ολιγοσπερμία, η χαμηλή τεστοστερόνη και η κιρσοκήλη.
Ολιγοσπερμία και κακή ποιότητα σπέρματος
Η κύρια αιτία της ανδρικής υπογονιμότητας είναι η μειωμένη παραγωγή σπερματοζωαρίων (ολιγοσπερμία) και η κακή ποιότητα σπέρματος. Όταν υπάρχουν λίγα σπερματοζωάρια στο σπερματικό υγρό δεν είναι εύκολο να γονιμοποιηθεί το ωάριο. Το σπέρμα πρέπει να διαθέτει τουλάχιστον 15 εκατομμύρια σπερματοζωάρια ανά ml και το ιδανικό είναι πάνω από 30 εκατομμύρια ανά ml. Από αυτά, τα μισά πρέπει να έχουν καλή κινητικότητα.
Τα σπερματοζωάρια δεν είναι όλα ίδια και μόνο αυτά που έχουν μεγάλη ουρά μπορούν να φτάσουν το ωάριο. Η ουρά δίνει ώθηση να κινηθούν προς τη σάλπιγγα της γυναίκας αλλά το γυναικείο περιβάλλον είναι τοξικό. Κάποιες γυναίκες μάλιστα παράγουν αντισώματα που σκοτώνουν τα σπερματοζωάρια, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας να έχουν ενέργεια. Κι όταν κάποιο συναντήσει το ωάριο στη σάλπιγγα πρέπει να καταφέρει να διεισδύσει μέσα του. Για να γίνει αυτό πρέπει να έχει την κατάλληλη μορφολογία. Τουλάχιστον το 30% των σπερματοζωαρίων πρέπει να έχει καλή μορφολογία για να είναι γόνιμος ένας άνδρας.
Μερικοί άνδρες παράγουν φυσιολογικά σπερματοζωάρια αλλά δεν τα εκτοξεύουν αποτελεσματικά στον κόλπο της γυναίκας γιατί πάσχουν από μια κατάσταση που λέγεται παλίνδρομη εκσπερμάτωση. Στέλνουν ένα μέρος των σπερματοζωαρίων προς την ουροδόχο κύστη. Αυτό παρουσιάζεται πιο συχνά στους διαβητικούς και συμβαίνει επειδή δεν λειτουργεί σωστά ένας μικροσκοπικός μυς.
Χαμηλή τεστοστερόνη
Ο αριθμός των σπερματοζωαρίων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την παραγωγή τεστοστερόνης στους όρχεις. Η τεστοστερόνη έχει μεγάλη σημασία γι’ αυτό και η συγκέντρωσή σ’ αυτά τα όργανα είναι 100 φορές μεγαλύτερη από τη συγκέντρωσή της στο αίμα. Με τα χρόνια όμως η παραγωγή της τεστοστερόνης μειώνεται.
Δυστυχώς, η χορήγηση εξωγενούς τεστοστερόνης, αντί να διορθώνει το πρόβλημα, επιδεινώνει την υπογονιμότητα. Όταν η τεστοστερόνη χορηγηθεί μέσω του αίματος, το σώμα ξεγελιέται νομίζοντας ότι έχει αρκετή ποσότητα με αποτέλεσμα να παράγει ακόμη λιγότερα σπερματοζωάρια. Στην πραγματικότητα, η χορήγηση τεστοστερόνης είναι μέσω αντισύλληψης γιατί μπορεί να μειώσει έως 90% την παραγωγή σπεραματοζωαρίων. Ο οργανισμός χρειάζεται τη δική του τεστοστερόνη και όχι να του χορηγηθεί απ’ έξω.
Κιρσοκήλη και θερμοκρασία
Κάτι που παίζει σημαντικό ρόλο στη γονιμότητα του άνδρα είναι η θερμοκρασία που επικρατεί στους όρχεις του.
Υπάρχει λόγος που οι όρχεις βρίσκονται έξω από το ανδρικό σώμα, κάτι που συμβαίνει σε όλα τα αρσενικά ζώα. Οι όρχεις δε είναι μέσα στο σώμα γιατί χρειάζονται χαμηλότερη θερμοκρασία για να παράγουν σπερματοζωάρια. Η ιδανική θερμοκρασία είναι περίπου οι 34 βαθμοί Κελσίου, δηλαδή 3 βαθμοί κάτω από τη θερμοκρασία του σώματος. Αν για οποιοδήποτε λόγο η θερμοκρασία των όρχεων είναι υψηλή, τότε δεν παράγονται σωστά σπερματοζωάρια.
Μια αιτία ανόδου της θερμοκρασίας στο μαλακό υπογάστριο είναι μια πάθηση που λέγεται κιρσοκήλη. Οι φλέβες που περιβάλλουν τους όρχεις διευρύνονται (κιρσοί) και εμποδίζουν τη φυσιολογική ψύξη τους. Η κιρσοκήλη εμφανίζεται στο 10% των αντρών και εξ’ αυτών το 25% έχει πρόβλημα γονιμότητας. Τις περισσότερες φορές ανακαλύπτεται τυχαία γιατί έχει ήπια συμπτώματα πόνου ή δυσφορίας. Η επιβεβαίωση γίνεται με υπερηχογράφημα και η θεραπεία είναι χειρουργική.
Η θερμοκρασία των όρχεων μπορεί να ανέβει από εξωτερικούς παράγοντες και οι ειδικοί προειδοποιούν όσους εργάζονται σε θερμό περιβάλλον όπως είναι οι μάγειρες. Μάλιστα, διάσημος ο Βρετανός σεφ Gordon Ramsay, γνωστός από το τηλεοπτικό ριάλιτι “Κόλαση στην κουζίνα”, αποκάλυψε με σκοπό να ευαισθητοποιήσει του συναδέλφους του ότι μειώθηκε ο αριθμός των σπερματοζωαρίων του. Η αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης δεν είναι άμεση γιατί τα σπερματοζωάρια χρειάζονται 75 μέρες για να αναπτυχθούν, συνεπώς η ανάρρωση παίρνει τρεις μήνες.
Αντιμετώπιση
1. Φόρεσε άνετα βαμβακερά εσώρουχα. Επειδή η υψηλή θερμοκρασία στο μαλακό υπογάστριο εμποδίζει την παραγωγή υγιών σπερματοζωαρίων πρέπει να αποφεύγεις τα πολύ στενά εσώρουχα και παντελόνια. Ανεβάζουν όχι μόνο τη θερμοκρασία αλλά και την υγρασία στην περιοχή παρέχοντας το “κοκτέιλ” που θέλουν οι μύκητες για να αναπτυχθούν.
Μεγάλη σημασία έχει ο υλικό κατασκευής των εσωρούχων. Όταν είναι από βαμβάκι η περιοχή αερίζεται σωστά και δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια αρνητική επίδραση. Όμως απέφυγε τον πολυεστέρα διότι πρόκειται για μονωτικό υλικό που ανεβάζει πολύ τη θερμοκρασία. Σε μια μελέτη που έγινε το 1999, δόθηκε σε 11 άνδρες να φορέσουν εσώρουχα από πολυεστέρα και διαπιστώθηκε ότι παρουσίασαν μειωμένο αριθμό σπερματοζωαρίων μετά από 14 μήνες. Αυτό αντιστράφηκε έξι μήνες αργότερα, αφότου άλλαξε το είδος των εσωρούχων.
2. Όχι το λάπτοπ στα γόνατα. Οι όρχεις είναι πολύ ευαίσθητοι στη θερμοκρασία ακόμα και σ’ αυτήν που εκπέμπει ένα λάπτοπ που είναι τοποθετημένο στα γόνατα σου. Αυτό ανακαλύφθηκε όταν ανδρολόγοι του νοσοκομείου “Βασίλισσα Αλεξάνδρα” στο Πόρτσμουθ της Βρετανίας κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν την περίπτωση ενός ζευγαριού που δυσκολευόταν να κάνει παιδί. Διαπίστωσαν ότι η αιτία του προβλήματος δεν ήταν άλλη από ένα λάπτοπ.
Μελετώντας το σπέρμα στο μικροσκόπιο, οι γιατροί είδαν ότι η ουρά των σπερματοζωαρίων του συζύγου τυλιγόταν γύρω από το κεφάλι τους και αυτό δεν τα άφηνε να κινηθούν γρήγορα προς τη σάλπιγγα. Όταν οι γιατροί το είπαν αυτό στο ζευγάρι, ο σύζυγος διέκοψε τη χρήση του λάπτοπ και η γυναίκα έμεινε έγκυος τρεις μήνες αργότερα.
3. Φάε λιπαρά ψάρια και μείνε μακριά από τη σόγια. Απέφυγε οποιαδήποτε τροφή υποπτεύεσαι ότι έχει τοξικές ουσίες. Μια μελέτη βρήκε ότι ένα στα τρία χημικά του περιβάλλοντος επηρεάζουν αρνητικά το σπέρμα, ακόμα και σε ποσότητες που χαρακτηρίζονται ως ασφαλείς.
Το κάπνισμα είναι καταστροφικό αλλά για το αλκοόλ δεν έχει βρεθεί άμεση επίδραση, τουλάχιστον από μια μέτρια κατανάλωση. Το πολύ αλκοόλ όμως, για περισσότερα από δύο χρόνια, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στο συκώτι και να μειώσει την παραγωγή τεστοστερόνης.
Οι έρευνες έχουν δείξει ότι ωφελεί μια διατροφή πλούσια σε ωμέγα-3 λιπαρά. Μια μελέτη του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ που αφορούσε 99 άντρες οι οποίοι είχαν απευθυνθεί σε κλινική γονιμότητας, βρήκε ότι αυτοί που έπαιρναν αρκετά ωμέγα-3 λιπαρά από ψάρια και αυγά είχαν καλύτερη ποιότητα σπέρματος. Αντίθετα, αυτοί που κατανάλωναν πολύ κορεσμένο λίπος, είχαν λίγα σπερματοζωάρια. Η διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων ανδρών είναι μεγάλη, κοντά στο 40% όσον αφορά τον αριθμό των σπερματοζωαρίων.
Οι μελέτες έχουν δείξει ότι ο ψευδάργυρος και το σελήνιο είναι απαραίτητα για την καλή κινητικότητα των σπερματοζωαρίων. Άρα βοηθάει η κατανάλωση θαλασσινών, τροφών ολικής άλεσης και ξηρών καρπών. Από την άλλη μεριά, ο υδράργυρος, ένα μέταλλο εντελώς άχρηστο για το σώμα, μπορεί να προκαλεί υπογονιμότηα. Μην τρως μεγάλα ψάρια όπως είναι ο ξιφίας και ο τόνος γιατί περιέχουν πολύ υδράργυρο.
Τέλος, μην τρως σόγια. Έχει βρεθεί ότι οι άνδρες που περιλαμβάνουν συχνά στη διατροφή τους σόγια είναι λιγότερο γόνιμοι. Αυτό συμβαίνει επειδή η σόγια είναι πλούσια σε φυτοοιστρογόνα τα οποία επηρεάζουν αρνητικά τόσο τον αριθμό των σπερματοζωαρίων όσο και την ποιότητά τους.
