Το μπρούτζινο χρώμα του δέρματος είναι εντυπωσιακό αλλά η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο γερνάει το δέρμα και εγκυμονεί κινδύνους.
Όταν λοιπόν στη δεκαετία του 1970 το μαύρισμα στην ήλιο έγινε μόδα και άρχισε να γίνεται κατανοητό το φαινόμενο της φωτογήρανσης, κυκλοφόρησαν στην αγορά ορισμένα προϊόντα που απλώνονται στο δέρμα και το κάνουν να μαυρίζει χωρίς να χρειάζεται η παραμικρή έκθεση στον ήλιο.
Σήμερα, δεν είναι λίγες οι γυναίκες που επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν, το λεγόμενο self tan ή αυτομαύρισμα. Χωρίς να κάθονται με τις ώρες στον ήλιο, έχουν ένα γρήγορο αποτέλεσμα και μάλιστα με δυνατότητα επιλογής της απόχρωσης του μαυρίσματος που θέλουν. Όταν βλέπετε τις σταρ του Χόλλυγουντ να φωτογραφίζονται με χρυσαφένιο δέρμα την βραδιά απονομής των Όσκαρ, αυτό το χρώμα πιθανόν να αποκτήθηκε με self tanner.
Πως προκύπτει το χρώμα
Το βασικό συστατικό των προϊόντων self tanning είναι ένας απλός υδατάνθρακας που εξάγεται από το ζαχαροκάλαμο και λέγεται DHA (dihdroxyacetone ή διυδροξυακετόνη).
Η ουσία αυτή κάνει το χρώμα του δέρματος πιο σκούρο. Στη δεκαετία του1970, το DHA εγκρίθηκε από την αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) κι έκτοτε οι self tanners θεωρήθηκαν ως ένας υγιεινός εναλλακτικός τρόπος μαυρίσματος σε σχέση με την έκθεση στον ήλιο. Δεν υπάρχει όμως η ίδια αντίληψη και σήμερα.
Τα προϊόντα αυτομαυρίσματος είναι σήμερα διαθέσιμα ως λοσιόν, κρέμες, τζελ και σπρέι περιέχοντας συνήθως 3-5% DHA, ωστόσο υπάρχουν στην αγορά και αυτά που έχουν έχουν 15%.
Το DHA αντιδρά με πρωτεΐνες που βρίσκονται στα κύτταρα της επιφάνειας του δέρματος και προκύπτει ένα χρυσαφένιο καφετί χρώμα μέσα σε λίγες ώρες. Αυτό γίνεται ανεξάρτητα από τον ήλιο, άρα μπορεί κάποιος να έχει ένα σκούρο χρώμα όχι μόνο το καλοκαίρι αλλά και τον χειμώνα.
Οι διάφορες πρωτεΐνες αντιδρούν με λίγο διαφορετικό τρόπο με το DHA κι έτσι παράγονται αποχρώσεις χρωμάτων ανάλογα με το προϊόν. Η χημικές αντιδράσεις είναι οι ίδιες μ’ αυτές που κάνουν ένα κομμένο μήλο να μαυρίζει όταν αφήνεται στον αέρα – η διυδροξυακετόνη του μήλου είναι αυτή που του δίνει καφετί χρώμα καθώς αντιδρά με το οξυγόνο.
Μετά την εφαρμογή, το δέρμα αρχίζει να μαυρίζει μέσα σε 2-4 ώρες και μπορεί να συνεχίζει για τρεις μέρες.Το χρώμα δεν φεύγει με τον ιδρώτα ή με το σαπούνισμα αλλά το μαύρισμα είναι προσωρινό καθώς δεν διαρκεί πάνω από 5-10 μέρες λόγω της ανανέωσης των κυττάρων του δέρματος.
Για την επιτυχία ενός self tan, θα πρέπει να έχει προηγηθεί απαραιτήτως απολέπιση (peeling) στο σώμα και το πρόσωπο, ώστε να υπάρχει ομοιόμορφη διατήρηση του χρώματος. Επίσης, πριν από την εφαρμογή δεν θα πρέπει να έχουν χρησιμοποιηθεί άλλες κρέμες, λοσιόν ή αποσμητικά στο δέρμα για να μη δημιουργηθούν κηλίδες ή διχρωμίες.
Να σημειωθεί ότι το self tan προσφέρει στην πραγματικότητα χρώμα και όχι μαύρισμα. Σε καμία περίπτωση δεν μπορούν τα προϊόντα αυτά να αντικαταστήσουν τα αντηλιακά, αν και μερικά περιέχουν αντηλιακές ουσίες οι οποίες βέβαια δεν προστατεύουν όσο διαρκεί το μαύρισμα. Πέρα από το γεγονός ότι ενδέχεται να μην απλωθούν σωστά και να δημιουργηθούν “μπαλώματα”, κυρίως στις δύσκολες περιοχές, όπως είναι οι αγκώνες, τα γόνατα και ο λαιμός, μπορεί να παρασύρουν κάποιον να νομίζει ασυναίσθητα ότι προστατεύεται από τον ήλιο με αποτέλεσμα να εκτίθεται στις υπεριώδεις ακτίνες περισσότερο χρόνο.
Οι κίνδυνοι
Πόσο ασφαλές όμως είναι το self tanning και τι κίνδυνοι μπορεί να υπάρχουν;
Μέχρι πριν λίγα χρόνια, οι δερματολόγοι θεωρούσαν ότι δεν υπάρχει πρόβλημα με το self tan, τουλάχιστον όταν η χρήση γίνεται τοπικά και όχι με σπρέι. Ο ψεκασμός κάνει τη διυδροξυακετόνη να εισαχθεί στην κυκλοφορία του αίματος μέσω της εισπνοής κι αυτό μπορεί να προκαλέσει βλάβες. Σύμφωνα με τον δρ Ρέι Πανετιέρι, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια, οι συνέπειες από την εισπνοή δεν είναι καθόλου καλές.
Οι νέες έρευνες αποκαλύπτουν ότι το self tanning δεν είναι αθώο ακόμα κι όταν δεν ψεξάζεται, και ειδικά κατά την εφαρμογή του κοντά στα μάτια και στο στόμα. Βέβαια, το DHA έχει πάρει έγκριση αλλά αυτό ισχύει μόνο για εξωτερική χρήση και έγινε στη δεκαετία του 1970, όταν οι μελέτες είχαν δείξει πως δεν απορροφάται από το δέρμα. Σήμερα έγινε γνωστό ότι αυτό δεν είναι εντελώς σωστό. Νεότερες έρευνες έδειξαν ότι το 10% του DHA απορροφάται από την επιδερμίδα και την αμέσως επόμενη στοιβάδα του δέρματος.
Το πρώτο ηχηρό “καμπανάκι” ήρθε το 2007, όταν μια μελέτη έθεσε θέμα επικινδυνότητας για τα προϊόντα self tanning έστω κι αν δεν ψεκάζονται. Το DHA που εφαρμόζεται στο δέρμα προκαλεί σχηματισμό περισσότερων ελευθέρων ριζών οι οποίες μπορούν να κάνουν ζημιά στα κύτταρα του δέρματος. Προϊόντα με 5% DHA μπορούν να παράγουν ύστερα από 40 λεπτά αρκετές ελεύθερες ρίζες όταν το δέρμα εκτεθεί στον ήλιο, περίπου 180% παραπάνω.
Το 2012, ειδικοί από το European Environment Agency προειδοποίησαν ότι ορισμένες ουσίες που βρίσκονται σ’ αυτά τα προϊόντα πιθανώς να λειτουργούν ως ορμονικοί διαταρράκτες και να έχουν επιπτώσεις στη γονιμότητα. Έχουν μετρηθεί πάνω από 45 χημικά, τουλάχιστον στα σπρέι μαυρίσματος. Αυτά τα προϊόντα μπορεί να έχουν φορμαλδεΰδη, νιτροζαμίνες, φθαλάτες και άλλα χημικά τα οποία προκαλούν διάφορες παθήσεις ή δερματίτιδες.
Μερικά από αυτά μπορεί να παρεμβαίνουν στη σωστή ανάπτυξη του εμβρύου, να προκαλούν γενετικές ανωμαλίες, ακόμη και καρκίνο. Η Jacqueline McGlade, εκτελεστική διευθύντρια του European Environment Agency, ανέφερε το 2012 ότι αυτά τα χημικά “ίσως συνεισφέρουν στην άνοδο που παρατηρείται στο διαβήτη, στην παχυσαρκία, στην υπογονιμότητα αλλά και στον καρκίνο“.
