Η αναιμία που προκαλείται από αδυναμία του σώματος να απορροφήσει τη βιταμίνη Β12 λέγεται κακοήθης αναιμία (pernicious anemia).
Η βιταμίνη Β12 είναι δομικό υλικό των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Η έλλειψη μιας πρωτεΐνης που λέγεται ενδογενής παράγοντας μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολία απορρόφησης της βιταμίνης.
Αυτή η μορφή αναιμίας είναι συνήθως κληρονομική και ήταν μοιραία πριν τη θεραπεία με βιταμίνη Β12 σε ενέσεις. Ο όρος «pernicious» σημαίνει «θανατηφόρα».
Σημεία και συμπτώματα
• Στα πρώτα στάδια συνήθως κανένα.
• Αδυναμία.
• Ωχρότητα του δέρματος.
• Ζαλάδα.
• Μειωμένη αντοχή στην άσκηση και γρήγοροι, αισθητοί χτύποι της καρδιάς.
• Πόνος στο στόμα ή στη γλώσσα.
• Απώλεια βάρους.
• Διαταραχές στη βάδιση και στην ισορροπία.
• Διανοητική σύγχυση ή διαταραχές μνήμης.
• Μούδιασμα ή κρυάδα στα χέρια και στα πόδια.
• Κιτρίνισμα ή σκούρο χρώμα δέρματος.
Αιτία
Σπάνια η κακοήθης αναιμία εμφανίζεται λόγω ελλιπούς διατροφής σε βιταμίνη Β12, που βρίσκεται κυρίως στο κρέας, στα αυγά και στο γάλα. Μπορεί να κινδυνεύετε, αν είστε αποκλειστικά χορτοφάγοι. Καμιά φορά προκαλείται διαταραχή απορρόφησης της βιταμίνης Β12 μετά από εγχείρηση στο στομάχι ή στο λεπτό έντερο, από παθολογική ανάπτυξη βακτηρίων στο λεπτό έντερο ή από νόσο του εντέρου, όπως η νόσος Crohn ή κοιλιοκάκη.
Η βιταμίνη Β12 προσλαμβάνεται από την τροφή που τρώτε. Ο ενδογενής παράγοντας είναι μια πρωτεΐνη που εκκρίνεται από το στομάχι, ενώνεται με τη βιταμίνη Β12 και μετά τη συνοδεύει μέσα στο λεπτό έντερο όπου η βιταμίνη απορροφάται στο αίμα σας. Χωρίς τον ενδογενή παράγοντα η βιταμίνη Β12 δεν μπορεί να απορροφηθεί και αποβάλλεται από το σώμα σαν άχρηστο υλικό.
Η έλλειψη του ενδογενούς παράγοντα μπορεί να οφείλεται σε αυτοάνοσο αντίδραση κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα προσβάλλει τα κύτταρα του στομάχου που παράγουν τον ενδογενή παράγοντα. Ή μπορεί να οφείλεται σε γενετική διαταραχή, οπότε στα χρόνια της ενηλικίωσης σταματά αιφνίδια η παραγωγή της πρωτεΐνης.
Η κακοήθης αναιμία είναι ασυνήθιστη και εμφανίζεται πιο συχνά σε ηλικιωμένους. Άνδρες και γυναίκες προσβάλλονται εξίσου. Επειδή η βιταμίνη Β12 αποθηκεύεται σε μεγάλες ποσότητες στο ήπαρ, μπορεί να περάσουν χρόνια, μέχρι να εμφανιστούν τα σημεία της ανεπάρκειας.
Διάγνωση
Για να ελέγξει την ύπαρξη κακοήθους αναιμίας, ο γιατρός σας μπορεί να κάνει διάφορες εξετάσεις αίματος, όπως μέτρηση της βιταμίνης Β12 στο αίμα σας και μικροσκοπική εξέταση του αίματος σας, για να εκτιμηθεί το μέγεθος και το σχήμα των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Αν έχετε κακοήθη αναιμία, τα αιμοσφαίρια σας θα είναι διογκωμένα και λιγότερα από το φυσιολογικό.
Ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει μια εξέταση για αντισώματα κατά του ενδογενούς παράγοντα, οπότε με έμμεσο τρόπο μπορεί να μάθει αν έχετε κακοήθη αναιμία. Σε εξέταση αίματος και ούρων μπορεί να μετρήσει την ποσότητα μιας ουσίας που λέγεται μεθυλμαλονικό οξύ. Η ουσία αυτή είναι αυξημένη σε ανθρώπους με ανεπάρκεια βιταμίνης Β12.
Ο γιατρός σας μπορεί επίσης να συστήσει Schilling τεστ. Κατά την εξέταση αυτή παίρνετε πρώτα μια μικροσκοπική ποσότητα ραδιενεργού βιταμίνης Β12 και μετά εξετάζετε το αίμα σας, για να διαπιστωθεί αν η βιταμίνη απορροφήθηκε στο σώμα σας. Μετά από αυτό παίρνετε ένα συνδυασμό ραδιενεργού βιταμίνης Β12 και ενδογενούς παράγοντα. Αν η ραδιενεργός βιταμίνη Β12 απορροφάται, μόνο όταν λαμβάνεται με τον ενδογενή παράγοντα, επιβεβαιώνεται ότι έχετε έλλειψη του ενδογενούς παράγοντα. Αν το σώμα σας δεν απορροφά τη βιταμίνη Β12 με ή χωρίς τον ενδογενή παράγοντα, πιθανόν έχετε πρόβλημα απορρόφησης της βιταμίνης από το έντερο.
Πόσο σοβαρή είναι η κακοήθης αναιμία; Η κακοήθης αναιμία είναι χρόνια νόσος, που εξελίσσεται αργά αλλά σταθερά, αν δεν αντιμετωπιστεί. Στο παρελθόν οδηγούσε τελικά σε θάνατο. Σήμερα η θεραπεία αναπλήρωσης με επαρκή ποσότητα βιταμίνης Β12 διορθώνει πλήρως την ανεπάρκεια και επιτρέπει μια ομαλή ζωή.
Αν η κατάσταση προχωρήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα πριν τη διάγνωση, μπορεί να προκαλέσει νευρολογικά προβλήματα με αποτέλεσμα επίμονο μυρμήγκιασμα στα χέρια και στα πόδια (περιφερειακή νευροπάθεια). Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε διανοητική σύγχυση και διαταραχές μνήμης, επειδή η βιταμίνη Β12 είναι απαραίτητη για την υγιή λειτουργία του εγκεφάλου. Η έλλειψη της βιταμίνης Β12 μπορεί να προκαλέσει αυτά και άλλα προβλήματα υγείας, πριν ακόμα προκαλέσει αναιμία.
Θεραπεία
Για τη θεραπεία της κακοήθους αναιμίας χορηγείται συνήθως με ενέσεις βιταμίνη Β12. Αρχικά πρέπει να γίνεται μία ένεση την ημέρα ή την εβδομάδα, αλλά μετά τον πρώτο μήνα η ένεση γίνεται μόνο μία φορά το μήνα. Οι ενέσεις πρέπει να συνεχιστούν έπ’ άπειρον. Καμιά φορά είναι δυνατό να γίνει θεραπεία της κακοήθους αναιμίας με καθημερινές δόσεις βιταμίνης Β12 από το στόμα.
Η έλλειψη της βιταμίνης Β12 λόγω κακής διατροφής μπορεί να αντιμετωπιστεί με αλλαγές στη διατροφή σας μαζί με συμπληρώματα βιταμίνης Β12.
