Η αποφρακτική άπνοια είναι ενδεχομένως μια σοβαρή διαταραχή κατά την οποία οι αεροφόροι οδοί αποφράσσονται επανειλημμένα, την ώρα του ύπνου. Συχνά η αναπνοή σταματά εντελώς, αλλά ορισμένες φορές μπορεί να υφίσταται μόνο μερική απόφραξη. Επιπλέον, μπορεί να ξυπνάτε συνεχώς εξαιτίας του δικού σας ροχαλητού.
Μια αποτελεσματική αντιμετώπιση είναι η συνεχής θετική πίεση των αεροφόρων οδών (continuous positive airway pressure ή CPAP).
Κατά τη διάρκεια του ύπνου οι μύες στο πίσω μέρος του φάρυγγα χαλαρώνουν. Οι μύες αυτοί κρατούν κανονικά την αεροφόρο οδό ανοιχτή και υποστηρίζουν τα όργανα στο στόμα και στο λαιμό σας, όπως τη σταφυλή (το μικρό, σαν δάκρυ, ιστό στο πίσω μέρος του λαιμού σας), τη μαλθακή υπερώα, τις αμυγδαλές και τη γλώσσα.
Συμπτώματα
Εάν υποφέρετε από άπνοια του ύπνου, συνήθως ροχαλίζετε δυνατά. Το ροχαλητό μπορεί να ακολουθείται από μικρή διακοπή και στη συνέχεια από βαθιά εισπνοή ή ρόγχο.
Κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι πιθανό να αισθάνεστε υπνηλία, ιδιαίτερα μετά το μεσημεριανό γεύμα ή ενώ οδηγείτε, διαβάζετε ή απλώς κάθεστε αδρανής. Μπορεί να ξυπνάτε το πρωί με πονοκέφαλο και να νιώθετε πνευματικά απαθής ή αποπροσανατολισμένος έχοντας την αίσθηση ότι ο ύπνος σας δεν ήταν αναζωογονητικός. Άλλα συμπτώματα είναι ευερεθιστότητα, ανικανότητα, μειωμένη όρεξη για σεξ και ξηροστομία.
Στην άπνοια του ύπνου οι μύες χαλαρώνουν και αποφράσσουν τη ροή του αέρα. Η απόφραξη της ροής του αέρα μειώνει τα επίπεδα του οξυγόνου στο αίμα σας. Έπειτα από 10 με 30 δευτερόλεπτα ή περισσότερο με ανεπαρκή ανταλλαγή αέρος ο εγκέφαλος σας αισθάνεται τη μείωση του οξυγόνου και σας εξυψώνει σε ελαφρύτερο επίπεδο ύπνου ή ακόμα και σε σύντομη αφύπνιση. Οι μύες τότε ανακτούν το φυσιολογικό τους τόνο (σύσπαση), η απόφραξη εξαλείφεται και εσείς αρχίζετε να αναπνέετε ενδεχομένως με ροχαλητό.
Η διαδικασία αυτή μπορεί να επαναληφθεί 10 ή περισσότερες φορές την ώρα κατά τη διάρκεια όλης της νύχτας. Εσείς μπορεί να μην αντιλαμβάνεστε τις στιγμιαίες αυτές διακοπές του ύπνου σας.
Στην πραγματικότητα πολλά άτομα με άπνοια του ύπνου νομίζουν ότι κοιμούνται καλά. Οι επανειλημμένες όμως αποφράξεις της αναπνοής σας εμποδίζουν να φτάσετε στις φάσεις του βαθύ, τονωτικού ύπνου, νιώθοντας έτσι υπνηλία, όταν ξυπνήσετε.
Ένας άλλος λιγότερο συνήθης τύπος άπνοιας είναι η κεντρική άπνοια ύπνου. Στη διαταραχή αυτή ο εγκέφαλος δεν καταφέρνει να στείλει τα κατάλληλα σήματα στους μυς που ελέγχουν την αναπνοή. Η αεροφόρος οδός παραμένει ανοιχτή, αλλά το διάφραγμα και οι μύες του θώρακα σταματούν να λειτουργούν επιφέροντας έτσι διακοπή στην αναπνοή. Το επίπεδο του διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα αυξάνεται, πράγμα το οποίο μπορεί να προκαλέσει αφύπνιση. Άτομα με κεντρική άπνοια του ύπνου είναι πιθανότερο να θυμηθούν ότι ξύπνησαν απ’ ό,τι εκείνοι που πάσχουν από αποφρακτική άπνοια.
Η άπνοια του ύπνου παρουσιάζεται συχνότερα σε μεσήλικες υπέρβαρους άνδρες, αν και μπορεί να εμφανιστεί και σε γυναίκες και νεαρά άτομα που δεν έχουν πρόβλημα βάρους. Μετά την εμμηνόπαυση οι γυναίκες που δεν υποβάλλονται σε θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης αναπτύσσουν γενικά άπνοια στον ύπνο σε ίδιο σχεδόν ποσοστό μ’ αυτό των ανδρών.
Σημεία και συμπτώματα
- Υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.
- Συνήθως δυνατό ροχαλητό.
- Επεισόδια παροδικής διακοπής της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου.
- Πρωινός πονοκέφαλος.
Συνέπειες
Η άπνοια του ύπνου θεωρείται μία σοβαρή ιατρική κατάσταση, επειδή η ξαφνική πτώση των επιπέδων οξυγόνου στο αίμα καταπονεί το καρδιαγγειακό σύστημα.
Οι διακοπές του αερισμού (άπνοιες) αναγκάζουν την καρδιά να χτυπά γρηγορότερα κάθε φορά που στερείται το οξυγόνο. Η άπνοια ύπνου που παραμένει χωρίς θεραπευτική αγωγή συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιακής προσβολής, στεφανιαίας νόσου, εγκεφαλικού επεισοδίου καθώς και συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας.
Επιπλέον, περίπου τα μισά από τα άτομα που υποφέρουν από άπνοια του ύπνου έχουν υπέρταση, πράγμα το οποίο αυξάνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού και καρδιακής ανεπάρκειας.
Οι έρευνες επισημαίνουν ότι η υπνική άπνοια μπορεί να καταστρέψει την εσωτερική στιβάδα των κυττάρων στα αιμοφόρα αγγεία. Τα κύτταρα αυτά ρυθμίζουν την πίεση του αίματος. Η θεραπευτική αντιμετώπιση της άπνοιας του ύπνου μειώνει την αρτηριακή πίεση.
Οι επανειλημμένες αφυπνίσεις που συνδέονται με την άπνοια του ύπνου καθιστούν αδύνατο το φυσιολογικό τονωτικό ύπνο. Μπορεί επίσης να εμποδίζουν το συγκάτοικο ή το σύντροφο σας να κοιμηθεί καλά. Άτομα που πάσχουν από άπνοια του ύπνου δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν και μπορεί να αποκοιμούνται στον εργασιακό τους
Παράγοντες κινδύνου
Ορισμένοι παράγοντες μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο να εμφανίσετε αποφρακτική άπνοια του ύπνου. Αυτοί είναι:
- Υπερβολικό βάρος, ιδιαίτερα γύρω από το λαιμό. Ο παχύς ή χοντρός λαιμός τείνει να στενεύει τις αεροφόρες οδούς στο λαιμό σας.
- Διογκωμένες αμυγδαλές ή κρεατάκια. Μπορεί να επιφέρουν στένωση των αεροφόρων οδών.
- Αν είστε άνδρας. Οι άνδρες είναι πιθανότερο να πάσχουν από άπνοια του ύπνου σε σχέση με τις γυναίκες.
- Ηλικία άνω των 40 ετών. Η άπνοια κατά τον ύπνο παρουσιάζεται περισσότερο σε άτομα ηλικίας μεταξύ 40 και 70 ετών.
- Οικογενειακό ιστορικό άπνοιας του ύπνου. Η διαταραχή τείνει να εμφανίζεται σε οικογένειες.
- Χρήση αλκοόλ, ηρεμιστικών και ναρκωτικών ουσιών. Χαλαρώνουν τους μυς του λαιμού.Άτομα με άπνοια του ύπνου είναι τρεις έως πέντε φορές πιθανότερο να εμπλακούν σε αυτοκινητιστικά ατυχήματα σε σχέση με ανθρώπους χωρίς τη διαταραχή αυτή.
Διάγνωση
Περιστασιακά επεισόδια διακοπής στην αναπνοή είναι συνήθη και δεν αποτελούν αιτία ανησυχίας. Λόγοι που πρέπει να συμβουλευτείτε το γιατρό σας είναι:
- Εάν έχετε αρκετά επεισόδια διακοπής της αναπνοής κατά τη διάρκεια του βραδινού ύπνου.
- Εάν ροχαλίζετε τόσο δυνατά, ώστε να διαταράσσετε τον ύπνο κάποιου άλλου ανθρώπου.
- Εάν έχετε υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας που να σας αναγκάζει να αποκοιμηθείτε, ενώ εργάζεστε, βλέπετε τηλεόραση ή οδηγείτε.
Ο γιατρός μπορεί να ρωτήσει εσάς και το σύντροφο σας σχετικά με το ροχαλητό σας, τις διακοπές του αερισμού καθώς και άλλες διαταραχές του ύπνου. Το υπερβολικό βάρος και η αρτηριακή υπέρταση θέτουν την υπόνοια για άπνοια στον ύπνο.
Ο γιατρός μπορεί να σας παραπέμψει σε μια κλινική για διαταραχές ύπνου για μελέτη του ύπνου σας και επιβεβαίωση της διάγνωσης. Η μελέτη ύπνου συνήθως περιλαμβάνει ολονύχτια διανυκτέρευση στη μονάδα κατά την οποία το προσωπικό καταγράφει την αναπνοή και άλλες σωματικές λειτουργίες κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Σε μια εξέταση, που ονομάζεται πολυπαραγοντική μελέτη, αισθητήρες (ηλεκτρόδια) τοποθετούνται σε διάφορα σημεία του σώματος και συνδέονται σε μηχάνημα που καταγράφει την καρδιακή, πνευμονική και εγκεφαλική λειτουργία, τη μορφή της αναπνοής, τις κινήσεις των χεριών και των ποδιών καθώς και τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα.
Επειδή οι θεραπείες για τις διαταραχές ύπνου διαφέρουν, είναι σημαντικό να τεθεί η ακριβής διάγνωση και να εξακριβωθεί το αίτιο που προκαλεί το πρόβλημα στον ύπνο σας.
Αντιμετώπιση
Η άπνοια του ύπνου σπάνια υποχωρεί από μόνη της, αλλά μπορεί να αντιμετωπιστεί θεραπευτικά. Εάν έχετε ήπια μορφή άπνοιας, ο γιατρός θα σας συστήσει θεραπεία με μέτρα προσωπικής φροντίδας, όπως να χάσετε βάρος και να αποφεύγετε να κοιμάστε ανάσκελα.
Για τα περισσότερα άτομα που υποφέρουν από μέτρια ή σοβαρή υπνική άπνοια. η καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση είναι η συνεχής θετική πίεση των αεροφόρων οδών (continuous positive airway pressure [CPAP]). Για ορισμένους ανθρώπους μπορεί να κριθεί αναγκαία η χειρουργική επέμβαση.
Ατομική φροντίδα. Μπορείτε να λάβετε διάφορα μέτρα που θα σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε την αποφρακτική άπνοια ή την πρόληψη τυχόν επιδείνωσης. Αυτά είναι:
- Απώλεια παραπανίσιου βάρους. Ακόμα και η μικρή απώλεια βάρους μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την άπνοια του ύπνου.
- Κοιμηθείτε στο πλάι ή μπρούμυτα. Όταν κοιμάστε ανάσκελα, μπορεί η γλώσσα και η μαλθακή υπερώα αναγκαστικά να πέφτουν στο πίσω μέρος του λαιμού και να αποφράσσεται η αεροφόρος οδός. Για να βοηθήσετε τον εαυτό σας να μην κοιμάστε ανάσκελα, δοκιμάστε να ράψετε μία τσέπη ή μία αθλητική κάλτσα στο πίσω μέρος της πιτζάμας σας, στη ράχη, και τοποθετήστε μέσα ένα μπαλάκι του τένις.
- Αποφυγή αλκοόλ και ορισμένων φαρμάκων. Το αλκοόλ, τα ναρκωτικά και τα υπνωτικά χάπια χαλαρώνουν τους μυς στο πίσω μέρος του λαιμού εμποδίζοντας έτσι την αναπνοή.
Συσκευή CPAP (Συνεχής Θετική Πίεση Αεροφόρων Οδών). Η συσκευή CPAP περιλαμβάνει μια μάσκα που τοποθετείται στη μύτη σας. Η μάσκα συνδέεται με μια μικρή συσκευή που χορηγεί ελαφρώς αέρα μέσα από τη μάσκα. Η πίεση του αέρα είναι ακριβώς όση χρειάζεται, για να παραμείνουν ανοιχτές οι αεροφόροι οδοί προλαμβάνοντας έτσι την άπνοια και το ροχαλητό.
Αυτή η μορφή θεραπείας είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική. Μπορεί να εξαλείψει το ροχαλητό, να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα του ύπνου, να μειώσει την υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας και να ελαττώσει την πίεση του αίματος. Σε ορισμένα άτομα συνιστάται μεγαλύτερη μάσκα που εφαρμόζεται στη μύτη και στο στόμα.
Το μειονέκτημα είναι ότι η CPAP δεν αποτελεί μόνιμο θεραπευτικό μέσο και όταν σταματήσετε να χρησιμοποιείτε τη συσκευή, η άπνοια του ύπνου επανέρχεται. Επιπλέον, κάποια άτομα δε θέλουν να κάνουν χρήση της συσκευής. Δεν τους αρέσει η αίσθηση της μάσκας ή νιώθουν στον ύπνο τους ότι τη φορούν.
Συσκευές στόματος. Ο γιατρός μπορεί να σας συστήσει μια οδοντική συσκευή κατασκευασμένη να ανοίγει το λαιμό σας μετατοπίζοντας τη γνάθο σας προς τα εμπρός ή συγκρατώντας τη γλώσσα σας μπροστά. Φοράτε τη συσκευή το βράδυ. Μπορεί να μειώσει το ροχαλητό και την ήπια άπνοια στον ύπνο.
Εγχείρηση. Εάν δεν υποφέρετε τη συσκευή CPAP και δεν ωφελείστε από άλλες θεραπείες, ο γιατρός μπορεί να σας προτείνει χειρουργική επέμβαση για να αυξήσει το εύρος των αεροφόρων οδών σας.
Ο πιο συνήθης τύπος χειρουργικής επέμβασης είναι η σταφυλο-υπερώο-φαρυγγοπλαστική (UPPP). Κατά την επέμβαση αυτή αφαιρείται ιστός από το πίσω μέρος του στόματος καθώς και από το άνω άκρο του λαιμού. Συνήθως αφαιρούνται επίσης οι αμυγδαλές και τα κρεατάκια. Η σταφυλο-υπερώο-φαρυγγοπλαστική μπορεί να μειώσει ή να εξαλείψει το ροχαλητό, αλλά είναι αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της άπνοιας μόνο στο 50% περίπου των περιπτώσεων.
Εάν η γνάθος ή η ρινική δομή σας συμβάλλει στην απόφραξη της αεροφόρου οδού, ο γιατρός μπορεί να σας προτείνει χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση πολύποδων, διογκωμένων αμυγδαλών ή αδενοειδών εκβλαστήσεων, την ευθυγράμμιση του στραβού διαφράγματος ή τη μετατόπιση της γνάθου και της γλώσσας προς τα εμπρός.
Μία άλλη μορφή χειρουργικής επέμβασης, η τραχειοτομία, κρίνεται σπανίως απαραίτητη, όταν οι υπόλοιπες θεραπευτικές μέθοδοι έχουν αποτύχει και πάσχετε από σοβαρή, απειλητική για τη ζωή σας υπνική άπνοια.
