Η ελονοσία (μαλάρια) μεταδίδεται κυρίως από το θηλυκό κουνούπι Anopheles (κώνωψ o ανωφελής), αν και μπορεί επίσης να μεταδοθεί από μολυσμένες μεταγγίσεις αίματος ή από κοινή χρήση μολυσμένων βελονών. Η ασθένεια απαντάται κυρίως στις αγροτικές περιοχές τροπικών και υποτροπικών χωρών. Είναι μία από τις πρώτες αιτίες θανάτου λόγω λοιμώξεων, κυρίως στα παιδιά.
Περίπου 300 με 500 εκατομμύρια περιπτώσεις ελονοσίας συμβαίνουν σε ολόκληρο τον κόσμο και περισσότερα από 1 εκατομμύριο άτομα πεθαίνουν κάθε χρόνο.
Το θηλυκό κουνούπι μολύνεται με το παράσιτο της ελονοσίας, όταν τσιμπάει ένα άτομο που έχει ελονοσία και προσλαμβάνει αίμα το οποίο περιέχει τα πρωτόζωα. Το παράσιτο, αφού πολλαπλασιαστεί μέσα στο κουνούπι, μεταδίδεται σε άλλους ανθρώπους με τα επόμενα τσιμπήματα του κουνουπιού.
Στον άνθρωπο το παράσιτο μεταναστεύει στο ήπαρ. Αργότερα εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος και μολύνει τα ερυθρά αιμοσφαίρια. Στα κύτταρα αυτά πολλαπλασιάζεται και 48 με 72 ώρες αργότερα, ανάλογα με το είδος, προκαλεί ρήξη των ερυθρών αιμοσφαιρίων, οπότε ελευθερώνεται στο αίμα μία νέα γενιά παρασίτων.
Συμπτώματα και διάγνωση
Τα συμπτώματα της ελονοσίας συσχετίζονται στενά με τον κύκλο ζωής του παράσιτου. Μετά από μία περίοδο επώασης διάρκειας από 8 ημέρες έως 8 μήνες αρχίζουν ρίγη και πυρετός, που διαρκούν από 15 λεπτά έως μία ώρα και αντιστοιχούν στη ρήξη των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Μπορεί επίσης να παρουσιαστούν πονοκέφαλοι, έμετοι και ναυτίες. Ο πυρετός παραμένει υψηλός επί αρκετές ώρες και μετά αρχίζει ένα στάδιο εφίδρωσης, καθώς η θερμοκρασία του σώματος πέφτει. Ο κύκλος μπορεί να επαναλαμβάνεται κάθε 48 ή 72 ώρες ανάλογα με το είδος των πρωτόζωων.
Σημεία και συμπτώματα
- Συνεχή ρίγη, πυρετός και εφίδρωση.
- Πονοκέφαλος.
- Μυϊκοί πόνοι.
- Αναιμία.
Αν έχετε οποιοδήποτε από αυτά τα συμπτώματα μέσα σε ένα χρόνο από κάποιο ταξίδι σε περιοχή όπου υπάρχει ελονοσία, επισκεφθείτε το γιατρό σας αμέσως. Με ένα επίχρισμα αίματος μπορούμε συνήθως να αναγνωρίσουμε το παράσιτο.
Επειδή η ελονοσία στο αρχικό της στάδιο περνιέται για γρίπη ή για κάποια άλλη ιογενή ασθένεια, να είστε σε επιφυλακή, αν αποκτήσετε κάποια εμπύρετη ασθένεια μέσα σε χρονικό διάστημα 12 μηνών από κάποιο ταξίδι σας σε περιοχή υψηλού κινδύνου για ελονοσία. Ενημερώστε το γιατρό σας για το ταξίδι σας. Μία εξέταση αίματος μπορεί να δείξει αν πάσχετε από την ασθένεια.
Πόσο σοβαρή είναι η ελονοσία; Αν παραμείνουν χωρίς θεραπεία, μερικές μορφές ελονοσίας μπορεί να αποβούν μοιραίες. Η νόσος μπορεί να εξαλειφθεί μετά από 6 με 8 μήνες, αλλά μπορεί να συνεχιστεί έως και 3 χρόνια ή ακόμα περισσότερο σε ορισμένα είδη.
Η ελονοσία μπορεί να προκαλέσει αποβολές ή τοκετό νεκρού εμβρύου σε έγκυες γυναίκες. Η ελονοσία από το πλασμώδιο falciparum μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο μέσα σε μερικές ώρες από τη στιγμή που θα εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα.
Θεραπεία
Η οξεία ελονοσία είναι μία σοβαρή ασθένεια που χρειάζεται νοσοκομειακή περίθαλψη. Για τη θεραπεία της ασθένειας χρησιμοποιούνται ανθελονοσιακά φάρμακα, όπως χλωροκίνη, κινίνη, πριμακίνη και μεφλοκίνη.
Η αντίσταση στα φάρμακα μεγαλώνει και έχουν ξεκινήσει προγράμματα για την ανάπτυξη πιο αποτελεσματικών τρόπων αντιμετώπισης της ασθένειας.
Πρόληψη – προφύλαξη
Δεν υπάρχει εμβόλιο για την ελονοσία. Ωστόσο, πολλά από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της είναι αποτελεσματικά και για την πρόληψη της.
Στις περισσότερες χώρες που υπάρχει ελονοσία έχει δημιουργηθεί αντίσταση στη χλωροκίνη. Αν ταξιδεύετε σε περιοχές όπου υπάρχει κίνδυνος ελονοσίας, ο γιατρός σας μπορεί να συνταγογραφήσει μεφλοκίνη, το αντιβιοτικό δοξυκυκλίνη ή ένα συνδυασμό. Ξεκινήστε τη λήψη αυτών των φαρμάκων μία εβδομάδα πριν το ταξίδι. Συνεχίστε να παίρνετε τα φάρμακα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού σας, αλλά και 4 εβδομάδες αφού επιστρέψετε από τις επικίνδυνες περιοχές.
Συζητήστε με το γιατρό σας τις πιθανές παρενέργειες της μεφλοκίνης, όπως ναυτία, ζαλάδες, αϋπνία και έντονα όνειρα. Επίσης βεβαιωθείτε ότι εξετάσατε με το γιατρό το ιστορικό σας για πιθανές αντενδείξεις για τη λήψη του συγκεκριμένου φαρμάκου.
Άτομα που πάσχουν από επιληπτικές ή άλλες κρίσεις δεν πρέπει να παίρνουν μεφλοκίνη. Παιδιά κάτω των 8 ετών πρέπει να αποφύγουν τη δοξυκυκλίνη, γιατί μπορεί να λεκιάσει μόνιμα τα δόντια τους. Τα φάρμακα που προφυλάσσουν από την ελονοσία μπορεί να προκαλέσουν αποβολή ή τοκετό νεκρού εμβρύου.
Σε περιοχές με μεγάλο κίνδυνο ελονοσίας πάρτε προφυλάξεις για την αποφυγή των κουνουπιών. Κοιμηθείτε κάτω από κουνουπιέρες, μείνετε σε σπίτια με σήτες στις πόρτες και στα παράθυρα, μείνετε σε κλειστούς χώρους από τη δύση του ήλιου μέχρι την ανατολή, τις ώρες δηλαδή που τρέφονται τα κουνούπια, και βάζετε απωθητικό κουνουπιών.
