Η εγκεφαλίτιδα (encephalitis) είναι μια σπάνια αλλά σοβαρή φλεγμονώδης νόσος του εγκεφάλου που συνήθως προκαλείται από ιογενή λοίμωξη (αιτία μπορεί να είναι επίσης βακτήρια ή παράσιτα). Συμβαίνει ορισμένες φορές λόγω άμεσης εισβολής ενός ιού στο κεντρικό νευρικό σας σύστημα.
Η εγκεφαλίτιδα διακρίνεται σε πρωτογενή, όταν ο ιός εισέρχεται απευθείας στον εγκέφαλο, που είναι και η πιο σοβαρή περίπτωση, και σε δευτερογενή. Στη δευτερογενή εγκεφαλίτιδα, ο ιός εισέρχεται και μολύνει τον οργανισμό από κάποιο άλλο σημείο εκτός του κεντρικού νευρικού συστήματος. Αιτία της δευτεροπαθούς εγκεφαλίτιδας μπορεί να είναι η υπεραντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος προς μια ξένη ουσία. Τη δευτεροπαθή (μεταλοιμώδη) εγκεφαλίτιδα συνοδεύει μια ιογενής λοίμωξη, όπως η ιλαρά, η ανεμοβλογιά, η ερυθρά ή η παρωτίτιδα.
Η πρωτογενής μορφή της εγκεφαλίτιδας, είναι σοβαρότερη από τη δευτερογενή. Η δευτερογενής μορφή εξελίσσεται με πιο ήπιο τρόπο.Και οι δύο μορφές είναι δυνατόν να έχουν μια απρόβλεπτη εξέλιξη, γι’ αυτό συστήνεται προς τους ασθενείς, μόλις αντιληφθούν ότι πιθανόν να έχουν συμπτώματα εγκεφαλίτιδας, να επισκέπτονται τον γιατρό τους.
Συμπτώματα και διάγνωση
Η εγκεφαλίτιδα μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση συμπτωμάτων όμοιων με αυτά της γρίπης, όπως πυρετός και πονοκέφαλος. Μπορεί επίσης να εκδηλωθεί σύγχυση, επιληπτικές κρίσεις ή τις διαταραχές των αισθήσεων και της κίνησης. Σε αρκετά περιστατικά εγκεφαλίτιδας δεν εκδηλώνονται καθόλου συμπτώματα ή τα συμπτώματα είναι πολύ ήπια.
Στα παιδιά οι σπασμοί, η κεφαλαλγία και η ευαισθησία στο φως μπορεί να αποτελούν πρώιμα σημεία και συμπτώματα. Στους ενήλικες οι διανοητικές διαταραχές, από σοβαρό αποπροσανατολισμό μέχρι κώμα, μπορεί να είναι το κυρίαρχο αρχικό σύμπτωμα.
Τα σημεία και συμπτώματα είναι:
- Ζάλη.
- Σύγχυση και αποπροσανατολισμός.
- Σπασμοί.
- Ξαφνικός πυρετός.
- Έντονη κεφαλαλγία.
- Ναυτία και έμετος.
- Τρόμος.
- Περιστασιακά δυσκαμψία αυχένα.
Η έναρξη νευρολογικών σημείων και συμπτωμάτων μπορεί να ποικίλλει. Μπορεί να είστε σοβαρά άρρωστος μέσα σε 24 ώρες μετά τα αρχικά σημεία και συμπτώματα ή μπορεί να περάσει μία βδομάδα πριν γίνει εμφανής η νευρολογική συμμετοχή. Σε περίπτωση δευτεροπαθούς ιογενούς εγκεφαλίτιδας η νόσος μπορεί να αναπτυχθεί σε 7 έως 30 ημέρες μετά την έναρξη της αρχικής ιογενούς λοίμωξης.
Η εγκεφαλίτιδα διαγιγνώσκεται συνήθως με την ανάλυση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού σας, το οποίο λαμβάνεται με οσφυονωτιαία παρακέντηση. Η ανάλυση του υγρού αποκαλύπτει αυξημένα ποσά λευκών αιμοσφαιρίων, που σημαίνει πως ο οργανισμός σας μάχεται εναντίον μιας λοίμωξης, και απουσία βακτηρίων, που βοηθάει στον αποκλεισμό της οξείας βακτηριακής μηνιγγίτιδας. Όταν οι αιμορραγίες αποτελούν μέρος της νόσου, το εγκεφαλονωτιαίο υγρό σας μπορεί να είναι ελαφρώς αιμορραγικό. Το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, η μαγνητική τομογραφία (MRI) ή η αξονική τομογραφία (CT) μπορεί να βοηθήσουν να γίνει η διάγνωση της εγκεφαλίτιδας.
Η διάγνωση της ερπητικής εγκεφαλίτιδας είναι ορισμένες φορές δύσκολη. Πρόσφατες πρόοδοι στη χρήση ευαίσθητων DNA μεθόδων έχουν επιτρέψει την ανίχνευση του ιού στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό επιβεβαιώνοντας τη διάγνωση. Αν τα αποτελέσματα είναι αρνητικά και τα σημεία και τα συμπτώματα το δικαιολογούν, μπορεί να είναι απαραίτητη η βιοψία εγκεφάλου. Επειδή η βιοψία αυτή ενέχει κάποιον κίνδυνο, η θεραπεία με αντιιικούς παράγοντες αρχίζει νωρίς. Αν δεν επέλθει ανταπόκριση με την αντιιική θεραπεία, μπορεί να συστηθεί βιοψία εγκεφάλου.
Η ιογενής εγκεφαλίτιδα μπορεί να εμφανιστεί σποραδικά σε οποιαδήποτε περίοδο του χρόνου ή σε επιδημία. Η πιο συχνή σποραδική μορφή είναι η εγκεφαλίτιδα από έρπητα. Μπορεί να ξεκινήσει ως ήπιας μορφής ασθένεια με κεφαλαλγία και πυρετό. Αυτό ακολουθείται από νευρολογικά σημεία και συμπτώματα, τα οποία μπορεί να είναι δυσχέρεια στην ομιλία, αδυναμία, σύγχυση, απώλεια συνείδησης ή επαναλαμβανόμενοι σπασμοί.
Οι επιδημικές μορφές προκαλούνται από ιούς που μεταφέρονται με κουνούπια και συμβαίνουν κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών.
Πόσο σοβαρή είναι η εγκεφαλίτιδα; Η πορεία της ιογενούς εγκεφαλίτιδας ποικίλλει. Μπορεί να είναι σύντομης διάρκειας και να μην επιφέρει μακροχρόνιες συνέπειες ή μπορεί να εμφανιστεί με βαριά εικόνα και να αφήσει σοβαρή νευρολογική βλάβη. Αυτή μπορεί να είναι απώλεια της μνήμης, ανικανότητα ομιλίας με λογικό ειρμό, απώλεια μυϊκής συνοχής, παράλυση ή διαταραχές ακοής και όρασης.
Η πιο σοβαρή (οξεία) φάση της ασθένειας μπορεί να διαρκέσει από λίγες ημέρες μέχρι μία εβδομάδα. Η διάρκεια του πυρετού μπορεί να είναι από 4 μέχρι 14 ημέρες. Η βελτίωση είναι κάποιες φορές σταδιακή και άλλες φορές απότομη. Οι απορρέουσες νευρολογικές βλάβες μπορεί να εξακολουθούν να διορθώνονται προοδευτικά σε εβδομάδες ή μήνες. Ακόμη και τα άτομα με σοβαρή νόσο μπορεί να έχουν πλήρη ανάρρωση.
Θεραπεία
Επειδή οι ιοί που προκαλούν εγκεφαλίτιδα δεν ανταποκρίνονται στα αντιβιοτικά, η βασική θεραπεία συνίσταται γενικώς σε ανάπαυση, καλή σίτιση και επαρκή πρόσληψη υγρών, για να επιτραπεί στη φυσική σας άμυνα να αντιμετωπίσει τον ιό. Στην πρώιμη φάση η ευερεθιστότητα είναι συχνή. Αυτοί που εμφανίζουν νοητικές διαταραχές μπορεί να χρειάζονται λογοθεραπείες και φυσικοθεραπείες.
Στην περίπτωση ερπητικής εγκεφαλίτιδας έχουν χρησιμοποιηθεί στα πρώτα στάδια επιτυχώς αντιιικοί παράγοντες, όπως η ακικλοβίρη (Zovirax). Για ορισμένους ανθρώπους μπορεί να είναι απαραίτητα αντιεπιληπτικά φάρμακα.
Πρόληψη
Παρόλο που η ιογενής εγκεφαλίτιδα είναι σπάνια, ένας καλός τρόπος, για να αποφευχθεί η δευτερογενής εγκεφαλίτιδα, είναι να επιβεβαιωθεί πως εσείς και τα παιδιά σας είστε ανοσοποιημένοι εναντίον των ιογενών λοιμώξεων που μπορεί να οδηγήσουν σε εγκεφαλίτιδα – ανεμοβλογιά, ιλαρά, παρωτίτιδα και ερυθρά.
Για να προστατεύσετε τον εαυτό σας και την οικογένεια σας από τις εγκεφαλίτιδες που προκαλούνται από κουνούπια κατά τη διάρκεια έξαρσης της νόσου:
- Φοράτε μακριά μανίκια και παντελόνια, αν βρίσκεστε έξω μεταξύ σούρουπου και χαράματος.
- Απλώστε εντομοαπωθητικό για τα κουνούπια στο δέρμα και στα ρούχα σας. Παρ’ όλα αυτά, να είστε προσεκτικοί, όταν χρησιμοποιείτε απωθητικά κουνουπιών στα παιδιά. Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιάτρων συνιστά τη χρήση ενός εντομοαπωθητικού για παιδιά που περιέχει λιγότερο από 10% DEET και που το απλώνετε κυρίως στα ρούχα τους παρά στο δέρμα τους.
- Επισκευάστε όλες τις τρύπες στις σήτες στις πόρτες και στα παράθυρα.
- Εξαφανίστε τα λιμνάζοντα νερά αδειάζοντας τους κουβάδες, τα πεταμένα λάστιχα, τις ποτίστρες των πουλιών, τους στραγγιστήρες, τα καροτσάκια, τα πιατάκια από τις γλάστρες και παρόμοια δοχεία. Βεβαιωθείτε πως αλλάζετε το πιατάκι με το νερό του κατοικίδιου σας καθημερινά.
- Βάλτε στις διακοσμητικές πισίνες ψάρια που τρώνε τα κουνούπια.
- Καθαρίζετε τις υδρορροές σας. Καθαρίζετε τις λακκούβες, όταν είναι δυνατό. Γεμίζετε τις τρύπες στα δέντρα και τους κομμένους κορμούς με κονίαμα. Βάλτε προπετάσματα στις στέρνες και στα ανοίγματα των δεξαμενών νερού.
