Η πνευμονία είναι μία συχνή και πιθανότατα σοβαρή φλεγμονή των πνευμόνων, η οποία προκαλεί δυσκολία στην αναπνοή. Στις αναπτυγμένες χώρες προσβάλλει 1 στα 100 άτομα κάθε χρόνο.
Υπάρχουν πολλά είδη πνευμονίας. Κυμαίνονται από ήπια έως και απειλητικά για τη ζωή. Η πνευμονία μπορεί να προσβάλει τον έναν ή και τους δύο πνεύμονες. Η φλεγμονή και στους δυο πνεύμονες ονομάζεται κάποιες φορές και διπλή πνευμονία. H θεραπεία εξαρτάται από τις αιτίες.
Τα βασικά συμπτώματα είναι τα εξής:
- Ανορεξία.
- Ναυτία και έμετος.
- Μελανιασμένο δέρμα (κυάνωση).
- Κόπωση.
- Διανοητική σύγχυση.
- Βήχας που μπορεί να παράγει χρωματισμένα ή αιματηρά πτύελα.
- Υψηλός πυρετός και ρίγη με τρέμουλο.
- Δυσκολία στην αναπνοή.
- Πόνος στο θώρακα που αυξάνεται με τη βαθιά εισπνοή και το βήχα.
- Πονοκέφαλος.
Αιτίες και είδη
Η πνευμονία έχει περισσότερα από 50 αιτίες. Η λοιμώδης πνευμονία μπορεί να προκληθεί από ιούς και βακτήρια, όπως είναι οι πνευμονιόκοκκοι, σταφυλόκοκκοι, στρεπτόκοκκοι ή άλλοι οργανισμοί. Οι ιοί, όπως αυτοί που προκαλούν τη γρίπη, θεωρούνται υπεύθυνοι για τις μισές περίπου περιπτώσεις πνευμονίας.
Οι χημικοί ερεθιστικοί παράγοντες, τα παράσιτα και ορισμένα είδη μυκήτων μπορούν επίσης να προκαλέσουν πνευμονία. Η πνευμονία που οφείλεται στο μυκόπλασμα εμφανίζει συμπτώματα παρόμοια μ’ αυτά της ιογενούς και της βακτηριακής πνευμονίας, αν και τα συμπτώματα εμφανίζονται σταδιακά και συνήθως είναι πιο ήπια.
Μερικές φορές η πνευμονία ταξινομείται αναλόγως με το χώρο ή τον τρόπο που εκτεθήκατε στην ασθένεια. Αυτές οι κατατάξεις είναι:
Πνευμονία της κοινότητας. Η πνευμονία της κοινότητας παίρνει το όνομα της από τον τρόπο με τον οποίο μεταδίδεται, δηλαδή γενικά από την κοινότητα και όχι από το νοσοκομείο. Συνηθισμένα αίτια που προκαλούν πνευμονία της κοινότητας είναι οι πνευμονιόκοκκοι, το μυκόπλασμα και ο ιός της γρίπης.
Νοσοκομειακή πνευμονία. Ο κίνδυνος να εμφανίσετε πνευμονία αυξάνεται, όταν νοσηλεύεστε σε νοσοκομείο, ιδιαίτερα εάν είστε συνδεδεμένος με μηχάνημα αναπνευστήρα σε μονάδα εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ) ή έχετε εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Στο νοσοκομείο υπάρχουν πολλά είδη παθογόνων μικροβίων και είναι περισσότερο επικίνδυνα απ’ ό,τι αν είχατε μολυνθεί στην καθημερινή σας ζωή. Η νοσοκομειακή πνευμονία μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνη ιδιαίτερα για τους ηλικιωμένους και τα μικρά παιδιά.
Πνευμονία από εισρόφηση. Αυτός ο τύπος πνευμονίας είναι αποτέλεσμα εισρόφησης ξένου υλικού στους πνεύμονες. Αυτό συμβαίνει συνήθως, όταν το περιεχόμενο του στομάχου σας εισέλθει στους πνεύμονες μετά από έμετο.
Ευκαιριακή πνευμονία. Η πνευμονία που προέρχεται από ευκαιριακούς οργανισμούς προσβάλλει άτομα με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα. Οι ευκαιριακοί μικροοργανισμοί κανονικά δεν προκαλούν λοίμωξη σε υγιείς ανθρώπους, αλλά μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνοι για τους φορείς του ιού της επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (HIV) ή για τους πάσχοντες από AIDS, από δρεπανοκυτταρική αναιμία και άλλες νόσους που εξασθενούν το ανοσοποιητικό σύστημα. Φάρμακα που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα, όπως τα κορτικοστεροειδή και οι θεραπείες για κάποια είδη καρκίνου μπορούν επίσης να σας θέσουν σε αυξημένο κίνδυνο για ευκαιριακή πνευμονία.
Τι είναι η ελαφριάς μορφής πνευμονία
Η ελαφριάς μορφής πνευμονία δεν είναι κάποιος συγκεκριμένος ιατρικός όρος. Χρησιμοποιείται χαρακτηριστικά, για να περιγράψει την πνευμονία που δεν είναι αρκετά σοβαρή, ώστε να προκαλέσει παραμονή στο κρεβάτι. Πολλοί ασθενείς δε νιώθουν αρκετά άρρωστοι, για να ζητήσουν ιατρική περίθαλψη.
Εάν έχει διαγνωσθεί ότι πάσχετε από πνευμονία ελαφριάς μορφής, μπορεί να οφείλεται σ’ ένα μικροοργανισμό που ονομάζεται μυκόπλασμα. Αυτή η πνευμονία της κοινότητας εξαπλώνεται εύκολα μεταξύ ατόμων που περνούν αρκετό χρόνο μαζί, όπως τα νήπια σε ένα νηπιαγωγείο. Συνήθως προσβάλλει άτομα ηλικίας κάτω των 40 ετών. Αν και η πνευμονία αυτή δεν αποτελεί ουσιαστικά μία βακτηριακή λοίμωξη, ανταποκρίνεται συνήθως καλά στα αντιβιοτικά.
Το μυκόπλασμα προκαλεί συμπτώματα παρόμοια μ’ αυτά της βακτηριακής και της ιογενούς πνευμονίας, αν και φαίνονται πιο αργά και είναι συχνά ηπιότερα.
Διάγνωση
Επειδή η πνευμονία μιμείται συχνά το κρυολόγημα ή τη γρίπη, πολλοί άνθρωποι δε συνειδητοποιούν ότι πάσχουν από αυτή. Τα συμπτώματα διαφέρουν ανάλογα με τον οργανισμό που προκαλεί την πνευμονία.
Ο γιατρός θα ακροαστεί το θώρακα σας με το στηθοσκόπιο, για να ανιχνεύσει για παθολογικούς ήχους (ρόγχοι). Αυτοί οι ήχοι μπορεί να υποδηλώνουν την παρουσία φλεγμονής από κάποια λοίμωξη. Ο γιατρός μπορεί επίσης να ζητήσει ακτινογραφίες, για να καθοριστεί η θέση και η έκταση της λοίμωξης.
Εάν το ανοσοποιητικό σας σύστημα είναι εξασθενημένο ή η ακτινογραφία δεν είναι ευκρινής, μπορεί να χρειαστεί να υποβληθείτε σε επιπλέον εξετάσεις, όπως αξονική τομογραφία θώρακα.
Μπορεί να εξεταστεί ένα δείγμα πτυέλων, για να εντοπιστεί ο νοσογόνος παράγοντας. Συνήθως ένα δείγμα πτυέλων που παράγονται με το βήχα αρκεί για την εξέταση αυτή. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να απαιτείται η χρήση κι άλλων μέσων, όπως η εισαγωγή ενός βρογχοσκοπίου στην αεροφόρο οδό. Ο γιατρός μπορεί να ζητήσει επίσης εξετάσεις αίματος, για να ελέγξει τον αριθμό των λευκών αιμοσφαιρίων ή να αναζητήσει πιθανή παρουσία ιών, βακτηρίων ή άλλων οργανισμών.
Πόσο σοβαρή είναι η πνευμονία;
Η σοβαρότητα της ασθένειας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη γενική κατάσταση της υγείας και το είδος της πνευμονίας. Τα υγιή άτομα έχουν επαρκείς αμυντικούς μηχανισμούς, ώστε να μπορούν να εξουδετερώσουν τους περισσότερους νοσογόνους παράγοντες. Στους νέους ανθρώπους η πνευμονία είναι συχνά μία ήπια ενόχληση που μπορεί να παραμείνει χωρίς διάγνωση και να θεωρηθεί ένα απλό κρυολόγημα.
Αν οι αμυντικοί σας μηχανισμοί εξασθενήσουν λόγω αλκοολισμού, γήρατος, χρήσης ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων ή άλλων παθήσεων, μπορεί να είστε περισσότερο επιρρεπής σε πνευμονία. Στους ηλικιωμένους και στα εξασθενημένα από κάποια νόσο άτομα, ειδικά στους πάσχοντες από καρδιακή ανεπάρκεια ή χρόνιες πνευμονοπάθειες, όπως άσθμα ή εμφύσημα, η πνευμονία μπορεί να αποβεί μοιραία.
Η πνευμονία μπορεί να επιφέρει το θάνατο, όταν η φλεγμονή από τη νόσο γεμίσει τόσες πολλές από τις κυψελίδες μέσα στους πνεύμονες σας, που να παρεμποδίζεται η αναπνοή σας. Σε μερικές περιπτώσεις ο λοιμογόνος παράγοντας εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος- μία κατάσταση που ονομάζεται μικροβιαιμία. Έπειτα μπορεί να εξαπλωθεί ευρέως και γρήγορα σε άλλα όργανα, όπου μπορεί να δημιουργηθούν αποστήματα με πύο.
Ορισμένες φορές συσσωρεύεται υγρό μεταξύ των μεμβρανών του υπεζωκότα, που καλύπτουν την επιφάνεια του πνεύμονα και το εσωτερικό του θωρακικού τοιχώματος. Η κατάσταση αυτή είναι γνωστή ως υπεζωκοτική συλλογή. Όταν προσβάλλονται οι πνεύμονες, μπορεί να συσσωρευτεί υγρό στην υπεζωκοτική κοιλότητα και να μολυνθεί.
Θεραπεία
Όταν έχετε πνευμονία, η σωστή ιατρική φροντίδα, η ανάπαυση και η προσεκτική παρακολούθηση είναι σημαντικά. Η θεραπεία που θα σας χορηγήσει ο γιατρός εξαρτάται από την αιτία και τη σοβαρότητα της πνευμονίας. Στην ιογενή πνευμονία, για παράδειγμα, τα αντιβιοτικά δεν είναι αποτελεσματικά, εκτός κι αν έχει επιπλακεί με βακτηριακή λοίμωξη.
Φάρμακα. Αν η αιτία της πνευμονίας είναι βακτηριακή ή προέρχεται από μυκόπλασμα, ο γιατρός θα σας χορηγήσει πιθανόν αντιβιοτικά. Όποιο κι αν είναι το αίτιο, θα σας συστήσει φάρμακα για τον πυρετό, για να αντιμετωπίσει τους πόνους και να σας ανακουφίσει από το βήχα.
Εάν έχετε παραγωγικό βήχα, αυτόν που παράγει βλέννα, για να βοηθήσει στην απομάκρυνση των ερεθιστικών παραγόντων από τους πνεύμονες και τις αεροφόρους οδούς, μην τον καταστέλλετε εντελώς. Αν χρησιμοποιείτε κάποιο αντιβηχικό, πάρτε τη μικρότερη δυνατή δόση που θα σας επιτρέψει να ξεκουραστείτε.
Άλλες θεραπείες. Μπορεί να χρειαστεί εισαγωγή σε νοσοκομείο στις σοβαρές περιπτώσεις, όταν, για παράδειγμα, υπάρχει δυσκολία στην αναπνοή. Πιθανώς να σας χορηγηθούν αντιβιοτικά ενδοφλεβίως και οξυγόνο. Εάν εμφανίσετε υπεζωκοτική συλλογή, το υγρό θα χρειαστεί να αποστραγγιστεί με σύριγγα ή με σωλήνα παροχέτευσης θώρακα.
Πρόληψη
Επειδή η πνευμονία μπορεί γα είναι επιπλοκή της γρίπης, το εμβόλιο της γρίπης που γίνεται κάθε χρόνο μειώνει τον κίνδυνο. Ο εμβολιασμός κατά του πνευμονιόκοκκου μειώνει επίσης τον κίνδυνο προσβολής από τον πιο κοινό τύπο βακτηριακής πνευμονίας που ονομάζεται πνευμονιοκοκκική πνευμονία. Ο εμβολιασμός κατά του πνευμονιόκοκκου συνιστάται σε:
- Υγιείς ενήλικες ηλικίας άνω των 65 ετών.
- Άτομα που πάσχουν από διαβήτη ή καρκίνο.
- Άτομα που πάσχουν από χρόνια καρδιακά, πνευμονικά, νεφρικά ή ηπατικά νοσήματα.
- Άτομα που πάσχουν από αλκοολισμό.
- Άτομα στα οποία έχει αφαιρεθεί ο σπλήνας.
- Ανθρώπους με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.
- Ηλικιωμένους που ζουν σε κάποιο γηροκομείο.
- Άτομα στα οποίο έχει γίνει μεταμόσχευση οργάνου.
Αν ανήκετε σε μία από τις ομάδες αυτές, ρωτήστε το γιατρό σας για το εμβόλιο. Μπορεί να χρειαστείτε επαναληπτική δόση μετά από 5 χρόνια.
Το συζευγμένο εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου βοηθάει στην προστασία των μικρών παιδιών κατά της πνευμονίας. Ο εμβολιασμός συνιστάται σε όλα τα παιδιά από 2 έως 15 μηνών και γίνεται σε 4 δόσεις. Το εμβόλιο συνιστάται επίσης σε παιδιά ηλικίας από 2 έως 5 ετών που δεν έχουν εμβολιαστεί κατά του πνευμονιόκοκκου και βρίσκονται σε ομάδα υψηλού κινδύνου, όπως αν πάσχουν από κάποια νόσο ανοσοποιητικής ανεπάρκειας, άσθμα, χρόνια καρδιοπάθεια ή πνευμονοπάθεια ή δρεπανοκυτταρική αναιμία.
Άλλα μέτρα που μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση του κινδύνου από πνευμονία είναι το τακτικό και προσεχτικό πλύσιμο των χεριών, η διακοπή του καπνίσματος, η υγιεινή διατροφή και η συστηματική άσκηση.
