Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι ο γενικός όρος για ένα σύνολο χρόνιων παθήσεων που έχουν ως αποτέλεσμα την απόφραξη των πνευμονικών αεροφόρων οδών.
Ο όρος αναφέρεται γενικά σε δύο νόσους, στη χρόνια βρογχίτιδα και στο εμφύσημα. Μπορεί να αναπτύξετε το κάθε νόσημα ανεξάρτητα, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι που πάσχουν από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια εμφανίζουν και τα δύο. Ορισμένες φορές άλλες παθήσεις των πνευμόνων, όπως η κυστική ίνωση, η βρογχιολίτιδα, η βρογχεκτασία και ιδιαίτερα το άσθμα, κατατάσσονται ως ΧΑΠ, επειδή έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά που μερικώς ταυτίζονται.
Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια αναπτύσσεται σταδιακά και προκαλεί λίγα συμπτώματα στα αρχικά στάδια. Επιπλέον, επειδή συνήθως οι άνθρωποι γίνονται λιγότερο δραστήριοι, καθώς μεγαλώνουν, είναι ευκολότερο να αποδώσουμε την αιτία των συμπτωμάτων της ΧΑΠ στην ηλικία ή στο ότι κάποιος δε βρίσκεται σε καλή κατάσταση.
Σημεία και συμπτώματα
- Χρόνιος βήχας που συνήθως παράγει βλέννα.
- Δυσκολία στην αναπνοή.
- Πιθανή διόγκωση του θώρακα.
Χρόνια βρογχίτιδα
Η χρόνια βρογχίτιδα είναι μία χρόνια φλεγμονή και διόγκωση του υμένα των βρόγχων. Αυτή η πάθηση μπορεί να επιφέρει στένωση των αεροφόρων οδών και να παρεμποδίζει την αναπνοή προκαλώντας συχνά κρίσεις βήχα. Επιπλέον, η φλεγμονή προκαλεί υπερβολική παραγωγή βλέννας από τους αδένες των βρόγχων αυξάνοντας την πνευμονική συμφόρηση και εμποδίζοντας περισσότερο την ικανότητα σας να ανασάνετε. Πρόκειται για μία χρόνια και επανεμφανιζόμενη νόσο, η οποία μπορεί να γίνει επίμονη και να αποβεί μοιραία.
Στη βρογχίτιδα οι κύριοι κλάδοι των πνευμονικών αεροφόρων οδών (οι βρογχικοί σωλήνες) φλεγμαίνουν και παχαίνουν εμποδίζοντας τη ροή του αέρα.
Η χρόνια βρογχίτιδα ορίζεται από την παρουσία βήχα και πτυέλων τις περισσότερες ημέρες για τουλάχιστον 3 μήνες μέσα σε δύο συνεχόμενα χρόνια. Καθώς η νόσος επιδεινώνεται, οι υποτροπές του βήχα καθίστανται ολοένα συχνότερες και σοβαρότερες. Δυσκολία στην αναπνοή εμφανίζεται αργά κατά την πορεία της νόσου, ειδικά αν το κάπνισμα έχει προκαλέσει σημαντική βλάβη στους πνεύμονες.
Εμφύσημα
Κανονικά οι πνεύμονες περιέχουν 300 εκατομμύρια ελαστικούς αεροφόρους σάκους (κυψελίδες), στους οποίους γίνεται προσθήκη οξυγόνου στο αίμα και απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα.
Η φλεγμονή από το εμφύσημα καταστρέφει τα τοιχώματα των κυψελίδων κάνοντας τα να χάσουν τη φυσική τους ελαστικότητα, να διαταθούν υπερβολικά και να υποστούν ρήξη. Αρκετές γειτονικές κυψελίδες μπορεί να υποστούν ρήξη σχηματίζοντας ένα μεγάλο χώρο αντί για πολλούς μικρούς. Οι μεγάλοι χώροι μπορεί να συνδυαστούν σε μία ακόμη μεγαλύτερη κοιλότητα, που ονομάζεται φυσαλίδα (πομφόλυγας).
Στο εμφύσημα οι αεροφόροι σάκοι των πνευμόνων (κυψελίδες) χάνουν την ελαστικότητα τους, διογκώνονται και μπορεί να υποστούν ρήξη. Αυτό μειώνει την ανταλλαγή του οξυγόνου και του διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα σας.
Βλάβη στις κυψελίδες σημαίνει μείωση του αριθμού καθώς και της ελαστικότητας των αεροφόρων σάκων που βοηθούν στην εκπνοή του αέρα από τους πνεύμονες. Σημαίνει επίσης λιγότερη εξωτερική πίεση στα βρογχιόλια που συνδέονται με τις κυψελίδες με αποτέλεσμα να καταρρέουν οι σωλήνες και να αποφράσσουν τη ροή του αέρα. Ο αέρας που δεν προλαβαίνετε να εκπνεύσετε, πριν χρειαστεί να εισπνεύσετε ξανά, παγιδεύεται στους πνεύμονες σας προκαλώντας έτσι το αίσθημα της δύσπνοιας. Η προσπάθεια που απαιτείται, για να φύγει ο αέρας από τους πνεύμονες σας είναι εξαντλητική. Επιπλέον, η βλάβη στα τοιχώματα των κυψελίδων έχει επίπτωση στη μεταφορά οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα.
Συνήθως το εμφύσημα δεν παρουσιάζει συμπτώματα, μέχρι η νόσος να εξελιχθεί αρκετά. Στο σημείο αυτό μπορεί να εμφανιστεί δύσπνοια σε συνδυασμό με μειωμένη δυνατότητα μόχθου.
Η δύσπνοια του εμφυσήματος δεν οφείλεται συνήθως στη διαταραχή της μεταφοράς οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα εντός των πνευμόνων. Αυτή προκύπτει μάλλον από τη μειωμένη ικανότητα της αναπνοής και την επακόλουθη αύξηση της αναπνευστικής προσπάθειας. Αυτό εξηγεί γιατί η συμπληρωματική χορήγηση οξυγόνου δεν είναι ούτε απαραίτητη ούτε ιδιαίτερα χρήσιμη για τη θεραπεία της δύσπνοιας στη νόσο αυτή, εκτός κι αν έχετε επίσης σημαντικά μειωμένο επίπεδο οξυγόνου στο αίμα.
Αιτίες
Εάν καπνίζετε, έχετε μία στις τέσσερις έως μία στις έξι πιθανότητες να παρουσιάσετε χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια. Η εισπνοή καπνού από τσιγάρο παραλύει τα μικροσκοπικά τριχοειδή (κροσσοί) που βρίσκονται στους βρογχικούς σωλήνες. Ως αποτέλεσμα οι ερεθιστικές ουσίες και τα μικρόβια που εγκλωβίζονται στη βλέννα παραμένουν στους βρόγχους, επειδή οι κροσσοί δεν μπορούν να τα απομακρύνουν. Αυτό έχει ως επακόλουθο τη φλεγμονή στις βρογχικές μεμβράνες, που οδηγούν τελικά στη χρόνια απόφραξη.
Έρευνες επισημαίνουν ότι το παθητικό κάπνισμα συμβάλλει στην εμφάνιση της ΧΑΠ, όταν συνδυαστεί με άλλους επικίνδυνους παράγοντες, όπως, για παράδειγμα, αν υπήρξατε καπνιστής στο παρελθόν, ή εκτίθεστε συνεχώς σε ατμοσφαιρική ρύπανση.
Παρόλο που το κάπνισμα θεωρείται η βασική αιτία της ΧΑΠ, η επαγγελματική έκθεση σε χημικές αναθυμιάσεις ή σε σκόνη από σιτάρι, βαμβάκι, ξύλο, κάρβουνο ή άλλες πηγές μπορεί επίσης να σας θέσουν σε κίνδυνο. Επιπλέον, η ατμοσφαιρική ρύπανση και τα τοξικά αέρια του περιβάλλοντος, όπως είναι η αιθάλη, μπορεί να συντελέσουν στην ανάπτυξη της ΧΑΠ στους καπνιστές.
Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια ήταν κάποτε επικρατέστερη στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες. Δυστυχώς, επειδή σήμερα περισσότερες γυναίκες καπνίζουν, ο αριθμός των γυναικών με τη νόσο είναι σχεδόν ίδιος με των ανδρών.
Διάγνωση
Για τη διάγνωση της ΧΑΠ ο γιατρός θα ρωτήσει για τα συμπτώματα σας και θα προβεί σε κλινική εξέταση. Θα ζητήσει να μάθει αν καπνίζατε ή αν εκτίθεστε συστηματικά σε ερεθιστικές ουσίες, όπως είναι η σκόνη ή τα χημικά, ή αν είχατε εκτεθεί στο παρελθόν.
Ένας αριθμός εξετάσεων θα βοηθήσει το γιατρό να αξιολογήσει την κατάσταση και να καθορίσει την καλύτερη πορεία της θεραπείας. Αυτός περιλαμβάνει ακτινογραφία θώρακα και αξονική τομογραφία. Μία λειτουργική εξέταση των
πνευμόνων προσδιορίζει πόσο καλά λειτουργούν μετρώντας πόσο αέρα μπορείτε να εισπνεύσετε και πόσο γρήγορα να τον εκπνεύσετε. Η ανάλυση των αερίων του αρτηριακού αίματος είναι μία εξέταση που μετράει πόσο καλά φέρνουν οι πνεύμονες σας οξυγόνο στο αίμα σας και πόσο καλά απομακρύνουν το διοξειδίου του άνθρακα απ’ αυτό. Η φωτοηλεκτρική εξέταση παλμού χρησιμοποιεί μία μικρή συσκευή, η οποία συνδέεται στην άκρη του δαχτύλου σας, για να καταμετρήσει το ποσοστό του οξυγόνου στο αίμα σας. Ο γιατρός μπορεί επίσης να ζητήσει δείγμα των πτυέλων σας για εργαστηριακή ανάλυση.
Πόσο σοβαρή είναι η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια; Η ΧΑΠ είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Μία σοβαρή περίπτωση είναι να μειώσει πιθανώς τη διάρκεια της ζωής σας. Αν η νόσος διαγνωσθεί έγκαιρα και σταματήσετε το κάπνισμα, η προοπτική είναι πιο αισιόδοξη. Αν το σταματήσετε, πριν εκδηλώσετε τα συμπτώματα, μπορεί να αποτρέψετε την περαιτέρω εξέλιξη της νόσου.
Καθώς η ΧΑΠ μειώνει σταδιακά τη λειτουργικότητα των πνευμόνων, ορισμένα άτομα δε λαμβάνουν αρκετό οξυγόνο στο αίμα τους, μία πάθηση που ονομάζεται υποξαιμία. Συνηθισμένα σημεία και συμπτώματα είναι μειωμένη ικανότητα
άσκησης, κόπωση, απώλεια μνήμης, κατάθλιψη, σύγχυση και άσχημος βραδινός ύπνος με συχνά ενδιάμεσα ξυπνήματα.
Τα άτομα με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια είναι ιδιαίτερα επιρρεπή σε πνευμονία, οξεία βρογχίτιδα και άλλα σοβαρά αναπνευστικά νοσήματα.
Θεραπεία
Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια δεν μπορεί να θεραπευτεί εντελώς. Εντούτοις, η κατάλληλη θεραπεία, ξεκινώντας, αν είστε καπνιστής, με τη διακοπή του καπνίσματος μπορεί να αποτρέψει περαιτέρω βλάβη και περιστασιακά να επιφέρει βελτίωση στη λειτουργικότητα των πνευμόνων. Είναι σημαντικό για εσάς να έχετε έναν ενεργό ρόλο στη θεραπεία σας, έτσι ώστε να μπορέσετε να διατηρήσετε την πνευμονική λειτουργικότητα που ακόμα έχετε.
Διακοπή καπνίσματος. Μέχρι να εμφανιστούν τα σημεία και τα συμπτώματα της ΧΑΠ, που είναι συνήθως βήχας, δυσκολία στην αναπνοή και δυσκολία στην άσκηση, οι πνεύμονες σας έχουν ήδη υποστεί βλάβη. Αν δε σταματήσετε το κάπνισμα, η πάθηση σας θα επιδεινωθεί. Η διακοπή του καπνίσματος τείνει να επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου, αλλά δεν μπορεί να αναστρέψει τη βλάβη που έχει ήδη γίνει.
Άλλες θεραπείες. Η θεραπεία που θα προτείνει ο γιατρός εξαρτάται από τη σοβαρότητα της νόσου. Οι στόχοι της θεραπείας είναι:
- Πρόληψη ή θεραπεία των λοιμώξεων του αναπνευστικού.
- Μείωση των αναστρέψιμων αποφράξεων των αεροφόρων οδών.
- Έλεγχος του βήχα.
- Βελτίωση της σωματικής αντοχής.
Έλεγχος των επιπλοκών, όπως είναι η αυξημένη πίεση στους πνεύμονες (πνευμονική υπέρταση) και καρδιαγγειακά προβλήματα που σχετίζονται με το χαμηλό επίπεδο οξυγόνου στο αίμα.
Ορισμένα άτομα μπορούν να αυξήσουν την αντοχή τους στην άσκηση βελτιώνοντας τη δύναμη και την αντοχή των μυών που ελέγχουν την αναπνοή. Μία ισορροπημένη διατροφή παρέχει στο σώμα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για τη διατήρηση της ενέργειας και τη φυσιολογική λειτουργία των κυττάρων. Τα περιττά κιλά απαιτούν περισσότερο οξυγόνο, ενώ τα πολύ λίγα κιλά μειώνουν τη δύναμη σας. Εάν η προσπάθεια να φάτε σας καταπονεί, δοκιμάστε μικρότερα γεύματα ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Επισκεφθείτε αμέσως το γιατρό σας, αν τα συμπτώματα αυξηθούν ή αν αναπτυχθεί λοίμωξη του αναπνευστικού. Τα σημεία και τα συμπτώματα είναι αλλαγή στην ποσότητα, στο χρώμα ή στον όγκο των πτυέλων σας, έντονος βήχας, συριγμός ή δύσπνοια, πυρετός, οίδημα στους αστραγάλους ή τα χέρια καθώς και ανάγκη να κοιμάστε σε καθιστή στάση.
Φάρμακα. Αλλαγή στο χρώμα, στην ποσότητα ή στον όγκο των πτυέλων σας μπορεί να σηματοδοτεί την έναρξη μίας αναπνευστικής λοίμωξης. Ο γιατρός μπορεί να σας χορηγήσει επταήμερη έως δεκαήμερη αγωγή με αντιβιοτικά. Εάν οι λειτουργικές εξετάσεις των πνευμόνων σας υποδηλώνουν την παρουσία σπασμών στους βρόγχους (βρογχόσπασμο), ο γιατρός μπορεί να χορηγήσει κάποιο βρογχοδιασταλτικό φάρμακο, για να χαλαρώσει και να ανοίξει τις αεροφόρους οδούς.
Ο γιατρός μπορεί επίσης να χορηγήσει κάποιο κορτικοστεροειδές από το στόμα ή σε μορφή σπρέι, για να μειώσει τη φλεγμονή και το οίδημα στις αεροφόρους οδούς καθώς και την παραγωγή βλέννας. Αποχρεμπτικά σε υγρή μορφή ή σε ταμπλέτες μπορεί να βοηθήσουν στη ρευστοποίηση και στην απομάκρυνση της βλέννας από τις αεροφόρους οδούς.
Εάν η ικανότητα του σώματος να μεταφέρει οξυγόνο από τους πνεύμονες μέσα στο αίμα σας έχει μειωθεί σημαντικά προκαλώντας χαμηλό επίπεδο οξυγόνου στο αίμα, τότε η θεραπεία με οξυγόνο στο σπίτι μπορεί να αποδειχτεί ευεργετική. Η συμπληρωματική χορήγηση οξυγόνου μπορεί να βελτιώσει τα χαμηλά επίπεδα οξυγόνου στο αίμα καθώς και την ικανότητα σας να λειτουργήσετε σωματικά και πνευματικά. Μπορεί να χρειαστείτε οξυγόνο σε συνεχή ή σε συμπληρωματική βάση, όπως όταν ασκείστε. Οι φορητές φιάλες οξυγόνου σάς απαλλάσσουν από τον περιορισμό στο σπίτι.
