Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι η υπ’ αριθμόν ένα αιτία θανάτου από καρκίνο. Ο αριθμός των γυναικών που πεθαίνουν από καρκίνο του πνεύμονα μεγαλώνει λόγω της αύξησης του καπνίσματος σ’ αυτή την ομάδα κατά τα τελευταία 30 χρόνια.
Παρουσιάζεται κυρίως σε άτομα ηλικίας από 45 έως 70 ετών. Ο καρκίνος του πνεύμονα βρίσκεται ανάμεσα στα είδη του καρκίνου που μπορούν να προληφθούν. Το κάπνισμα ευθύνεται για το 85 με 90% του συνόλου των καρκίνων του πνεύμονα. Άλλοι παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του πνεύμονα είναι το παθητικό κάπνισμα, η έκθεση σε αμίαντο και άλλες βιομηχανικές καρκινογόνες ουσίες καθώς και σε υψηλή συγκέντρωση ραδονίου.
Ο καρκίνος που αναπτύσσεται στους πνεύμονες (πρωτοπαθής καρκίνος του πνεύμονα) είναι σπάνιος στους μη καπνιστές. Ο δευτεροπαθής καρκίνος του πνεύμονα, δηλαδή ο καρκίνος που μπορεί να εξαπλωθεί (να κάνει μετάσταση) στους πνεύμονες από άλλα όργανα, όπως του μαστού, του προστάτη, των όρχεων, του νεφρού, του θυρεοειδούς ή των οστών, μπορεί να εμφανιστεί εξίσου σε καπνιστές και σε μη καπνιστές.
Συμπτώματα
Ο καρκίνος του πνεύμονα δεν προκαλεί κανένα σύμπτωμα, μέχρι να εξελιχθεί η νόσος. Όταν εκδηλωθούν τα συμπτώματα, είναι:
- Βήχας με παραγωγή πτυέλων, τα οποία περιέχουν πύον και μερικές φορές αίμα.
- Δύσπνοια.
- Ανορεξία και απώλεια βάρους.
- Θωρακικός πόνος.
- Βραχνάδα.
- Πυρετός.
Τύποι όγκων
Μη καρκινικοί όγκοι (καλοήθεις) μπορεί να αναπτυχθούν στους πνεύμονες. Ένας καλοήθης όγκος είναι μία μάζα παθολογικού ιστού που δεν εξαπλώνεται και μπορεί να αφαιρεθεί πλήρως χειρουργικά, αν προκαλεί συμπτώματα ή αν η διάγνωση είναι αβέβαιη.
Ο καρκινικός (κακοήθης) όγκος είναι η παθολογική ανάπτυξη κυττάρων που μπορεί να προσβάλουν και να καταστρέψουν παρακείμενους ιστούς ή όργανα και μπορεί να εξαπλωθούν (να κάνουν μετάσταση) σε άλλα μέρη του σώματος. Οι δυο βασικοί τύποι του καρκίνου του πνεύμονα είναι ο μικροκυτταρικός και ο μη μικροκυτταρικός.
Μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα. Ο μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα, που λέγεται επίσης και μικροκυτταρικό καρκίνωμα, αναπτύσσεται στις κεντρικές περιοχές του πνεύμονα. Παίρνει την ονομασία του από το μικρό, στρογγυλό ή οβάλ, σχήμα των καρκινικών κυττάρων, όταν μελετηθούν κάτω από το μικροσκόπιο. Θεωρείται ένας από τους πιο επιθετικούς καρκίνους και εκδηλώνεται σχεδόν αποκλειστικά μόνο σε καπνιστές. Μπορεί να προκαλέσει στένωση των αεροφόρων οδών (βρόγχων) συμπιέζοντας τους.
Σε αντίθεση με άλλους καρκίνους του πνεύμονα, ο μικροκυτταρικός καρκίνος αντιμετωπίζεται συνήθως με χημειοθεραπεία αντί με χειρουργική επέμβαση, επειδή οι πιθανότητες για αφαίρεση ολόκληρου του καρκίνου είναι μικρές. Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα ευθύνεται για το 20% των καρκίνων του πνεύμονα.
Μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα. Ο μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος του καρκίνου του πνεύμονα. Οι τρεις βασικές κατηγορίες του τύπου αυτού είναι το αδενοκαρκίνωμα, ο καρκίνος του πλακώδους επιθηλίου και το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα.
- Αδενοκαρκίνωμα. Το αδενοκαρκίνωμα είναι ο συνηθέστερος τύπος καρκίνου του πνεύμονα στις γυναίκες και σε άτομα που δεν έχουν καπνίσει ποτέ. Συνήθως αναπτύσσεται στα κύτταρα του πνεύμονα που παράγουν βλέννα. Μπορεί να εξαπλωθεί στους λεμφαδένες σ’ αυτή τη συγκεκριμένη περιοχή του πνεύμονα ή μέσω της κυκλοφορίας του αίματος σε άλλα όργανα. Επειδή το αδενοκαρκίνωμα τείνει να εμφανίζεται στην περιφέρεια του πνεύμονα, μπορεί συνήθως να εντοπιστεί στην ακτινογραφία θώρακα ή στην αξονική τομογραφία. Μία υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος, το βρογχοκυψελιδικό καρκίνωμα, ευθύνεται για λιγότερο από το 5% των περιπτώσεων.
- Καρκίνος πλακώδους επιθηλίου. Ο καρκίνος πλακώδους επιθηλίου αντιστοιχεί στο 25 με 30% των πρωτοπαθών καρκίνων του πνεύμονα. Είναι ο συνηθέστερος τύπος καρκίνου του πνεύμονα στους άνδρες. Η πλειονότητα των καρκινωμάτων του πλακώδους επιθηλίου προέρχεται από κύτταρα που επενδύουν τις μεγαλύτερες αεροφόρους οδούς των πνευμόνων (τους κεντρικούς βρόγχους). Η διάγνωση γίνεται με εξέταση των πτυέλων ή με βρογχοσκόπηση.
- Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα. Το μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα εμφανίζεται στην περιφέρεια του πνεύμονα και εξαπλώνεται μέσω της κυκλοφορίας του αίματος. Ευθύνεται για το 15 με 20% των καρκίνων του πνεύμονα.
Διάγνωση
Ορισμένοι καρκίνοι του πνεύμονα ανιχνεύονται σε απλές ακτινογραφίες θώρακα ή σε κάποια ακτινογραφία για ανίχνευση άλλων νοσημάτων. Ωστόσο, η ακτινογραφία θώρακα δε θεωρείται αποτελεσματικό εργαλείο προληπτικού ελέγχου για τον εντοπισμό του καρκίνου του πνεύμονα στα αρχικά στάδια και δε συνιστώνται τέτοιες εξετάσεις ούτε σε άτομα αυξημένου κινδύνου.
Η αξονική τομογραφία είναι χρήσιμη για την αποκάλυψη πολύ μικρών αλλοιώσεων και τον προσδιορισμό πιθανής εξάπλωσης του καρκίνου σε άλλα όργανα. Η μαγνητική τομογραφία και η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων δείχνουν να είναι αποτελεσματικές στον εντοπισμό μεταστάσεων του καρκίνου.
Η εξέταση πτυέλων για καρκινικά κύτταρα μπορεί μερικές φορές να ανιχνεύσει τον καρκίνο του πνεύμονα, πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα, αλλά ακόμα κι αυτή η μέθοδος έχει απογοητεύσει ως εργαλείο έγκαιρης διάγνωσης.
Σε πολλές περιπτώσεις παρουσιάζεται βήχας, καθώς ο αναπτυσσόμενος καρκίνος αρχίζει να φράζει μία αεροφόρο οδό. Σταγόνες αίματος μπορεί να εμφανίζονται στα πτύελα. Η αποβολή μεγάλων ποσοτήτων αίματος με το βήχα είναι σπάνια, αλλά, όταν συμβαίνει, σημαίνει ότι ο καρκίνος έχει προσβάλει ένα μεγάλο αιμοφόρο αγγείο.
Ένας επίμονος πόνος στο θώρακα υποδηλώνει ότι ο όγκος έχει προσβάλει το θωρακικό τοίχωμα. Λοίμωξη ενός πνεύμονα (αποφρακτική πνευμονία) λόγω απόφραξης μίας αεροφόρου οδού μπορεί να προκαλέσει πυρετό, θωρακικό πόνο και απώλεια βάρους. Αν οι μεγάλοι βρόγχοι είναι φραγμένοι από έναν όγκο, εκείνο το τμήμα του πνεύμονα μπορεί εν μέρει ή και ολόκληρο να υποστεί ατελεκτασία. Διάφορα άλλα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν, καθώς ο καρκίνος εξαπλώνεται σ’ άλλα όργανα.
Γενικά η υποψία για καρκίνο του πνεύμονα τίθεται βάσει των φυσικών σας σημείων και συμπτωμάτων ή από την εμφάνιση μιας παθολογικής μάζας στην ακτινογραφία θώρακα.
Ο γιατρός μπορεί να ζητήσει αξονική τομογραφία για να ελέγξει για μικρές βλάβες στους πνεύμονες και να προσδιορίσει εάν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος. Με μία εξέταση, που ονομάζεται βρογχοσκόπηση, ο γιατρός θα εξετάσει τις αεροφόρους οδούς των πνευμόνων και θα λάβει δείγμα ιστού για μικροσκοπική ανάλυση (βιοψία), για να καθορίσει την τυχόν παρουσία καρκίνου και αναγνώριση του τύπου του καρκίνου.
Άλλες μέθοδοι λήψης δείγματος ιστού είναι η μεσαυλιοσκόπηση, η παρακέντηση θώρακα και η θωρακοσκόπηση.
Μεσοθωρακοσκόπηση. Ενώ βρίσκεστε σε αναισθησία, ένα όργανο εισάγεται μέσω μίας μικρής τομής στη βάση του αυχένα επιτρέποντας στους γιατρούς να κάνουν βιοψία στους λεμφαδένες του θώρακα. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στο χειρουργό να ορίσει το μέγεθος (έκταση) του όγκου και να αποφασίσει αν είναι εφικτή μία χειρουργική επέμβαση.
Παρακέντηση θώρακα. Εάν υπάρχει υγρό στη θωρακική σας κοιλότητα, ο γιατρός μπορεί να λάβει δείγμα εισάγοντας μία λεπτή βελόνα στο θώρακα σας ανάμεσα στα πλευρά σας. Το υγρό στη συνέχεια θα εξεταστεί στο εργαστήριο για τυχόν παρουσία καρκινικών κυττάρων.
Θωρακοσκόπηση με τη βοήθεια βίντεο. Στην εξέταση αυτή ο γιατρός εισάγει ένα σωλήνα (ενδοσκόπιο) μέσα από μία μικρή τομή, έτσι ώστε να επιφέρει ατελεκτασία σ’ έναν από τους πνεύμονες σας. Αυτό δημιουργεί ένα χώρο μέσω του οποίου εισέρχεται ένα όργανο μεγέθους ενός στυλό μαζί με μία συσκευή οπτικομαγνητικής εγγραφής (video) στο θωρακικό σας τοίχωμα. Στη συνέχεια ο γιατρός μπορεί να αφαιρέσει υγρό και να πραγματοποιήσει βιοψίες όζων ή μαζών παρακολουθώντας την εξέταση στην οθόνη του video.
Πρόγνωση
Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι μία πολύ σοβαρή ασθένεια που συνήθως έχει άσχημη πρόγνωση. Συνολικά το 14% περίπου των ασθενών επιβιώνουν για πέντε χρόνια. Όμως η έκβαση εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως την έκταση της ασθένειας, όταν εντοπίζεται, τη γενική κατάσταση υγείας και την ηλικία, τον κυτταρικό τύπο του καρκίνου, το πόσο γρήγορα μεγαλώνει και τη θεραπεία που εφαρμόζεται.
Μόνο το 10 με 15% του συνόλου των καρκίνων του πνεύμονα εντοπίζεται πριν ο καρκίνος να έχει ήδη εξαπλωθεί. Το 75% των ασθενών που τυχαίνουν διάγνωσης και θεραπείας στο στάδιο αυτό επιζούν περίπου για 5 ή περισσότερα χρόνια.
Από τη στιγμή που εμφανίζονται τα σημεία ή τα συμπτώματα καρκίνου του πνεύμονα, η νόσος μπορεί να είναι αρκετά προχωρημένη και να μην μπορεί να αντιμετωπιστεί με χειρουργική επέμβαση. Στην πραγματικότητα μόνο το 20 με 25% του συνόλου των καρκίνων του πνεύμονα μπορεί να αφαιρεθεί χειρουργικά κατά τη διάρκεια της αρχικής διάγνωσης.
Από τα άτομα στα οποία γίνεται χειρουργική επέμβαση το ένα τρίτο περίπου με καρκίνο πλακώδους επιθηλίου και το ένα τέταρτο με αδενοκαρκίνωμα ή μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα επιζούν για πέντε χρόνια.
Ο μικροκυτταρικός καρκίνος είναι ιδιαίτερα σοβαρός λόγω της τάσης του να εξαπλώνεται, πριν υπάρξουν εμφανή σημεία ή συμπτώματα. Η πενταετής επιβίωση μετά τη διάγνωση είναι περίπου στο 5%.
Θεραπεία
Βασικά οι επιλογές θεραπείας για τον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική αφαίρεση του όγκου και του περιβάλλοντα ιστού, η χημειοθεραπεία, η ακτινοθεραπεία ή κάποιος συνδυασμός αυτών. Η χειρουργική επέμβαση με λέιζερ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της αναπνοής, όταν όγκοι φράσσουν κεντρικές αεροφόρους οδούς και δεν είναι εφικτή η χειρουργική αφαίρεση του καρκίνου.
Εγχείρηση. Η εγχείρηση για τον καρκίνο του πνεύμονα περιλαμβάνει την αφαίρεση ολόκληρου του τμήματος ή του λοβού του πνεύμονα όπου έχει εντοπιστεί ο καρκίνος. Ωστόσο, επειδή ο καρκίνος του πνεύμονα παρουσιάζεται συνήθως σε ανθρώπους που κάπνιζαν πολύ για πολλά χρόνια, ο πνεύμονας που δεν έχει προσβληθεί από καρκίνο μπορεί να έχει σοβαρό πρόβλημα εμφυσήματος και να μην είναι αρκετά υγιής, ώστε να μπορεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες του ατόμου σε οξυγόνο. Αναπνευστικές εξετάσεις πριν τη χειρουργική επέμβαση θα βοηθήσουν στον καθορισμό της λειτουργικότητας του μη καρκινικού πνεύμονα.
Χημειοθεραπεία. Η χημειοθεραπεία γίνεται συνήθως με μία θεραπευτική αγωγή αντικαρκινικών φαρμάκων που λαμβάνονται από το στόμα ή ενδοφλεβίως. Τα φάρμακα αυτά είναι κατασκευασμένα, για να φτάνουν στους ιστούς ολόκληρου του σώματος σε μία προσπάθεια να καταστρέψουν οποιοδήποτε καρκίνο έχει εξαπλωθεί πέραν του πνεύμονα.
Κάποια νεότερα χημειοθεραπευτικά φάρμακα προκαλούν λιγότερες επιπλοκές απ’ όσες τα αντικαρκινικά φάρμακα του παρελθόντος. Τα φάρμακα που καταπολεμούν τη ναυτία που συνήθως συνοδεύει τη χημειοθεραπεία έχουν επίσης σημειώσει μεγάλη βελτίωση σε σύγκριση με τις φαρμακευτικές αγωγές που χορηγούνταν ακόμα και πριν από μία δεκαετία. Η χημειοθεραπεία είναι συνήθως η θεραπεία που προτιμάται για τα άτομα με μικροκυτταρικό καρκίνο.
Ακτινοθεραπεία. Μ’ αυτή τη μέθοδο θεραπείας μία δέσμη υψηλής ακτινοβολίας εστιάζεται στον όγκο, για να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα. Η ακτινοθεραπεία μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί, για να μειώσει τα σημεία και τα συμπτώματα του καρκίνου του πνεύμονα, όπως τον πόνο, την αιμορραγία και τη δυσκολία στην κατάποση.
Η πρόοδος που έχει επέλθει στην εστίαση της ακτινοβολίας στον καρκινικό ιστό έχει μειώσει τις επιπλοκές που συσχετίζονται με τη χρήση της. Ωστόσο, η ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή, ουλές και μείωση της λειτουργικότητας του πνεύμονα.
