Τα πεπτικά έλκη είναι ανοιχτές πληγές στον εσωτερικό βλεννογόνο υμένα του οισοφάγου, του στομάχου ή του δωδεκαδάκτυλου.
Τα πεπτικά έλκη δεν είναι σπάνια. Οι στατιστικές δείχνουν ότι ένας στους 10 ανθρώπους θα αποκτήσουν κάποια στιγμή πεπτικό έλκος.
Η θεραπεία αφορά αλλαγές στη διατροφή, φάρμακα που σκοτώνουν το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού και φάρμακα μειώνουν τα οξέα στο στομάχι.
Σημεία και συμπτώματα
- Μία ενόχληση καψίματος, πόνου, τρυπήματος ή πείνας στην άνω κοιλιακή χώρα ή στο κατώτερο τμήμα του θώρακα που ανακουφίζεται με γάλα, φαγητό ή αντιόξινα φάρμακα.
- Μαύρα, σαν πίσσα, κόπρανα με έντονη δυσοσμία.
- Μία αίσθηση τυμπανισμού μετά τα γεύματα.
- Ναυτία και έμετος. Επείγοντα σημεία και συμπτώματα
- Κρύο, λιπαρό δέρμα και λιποθυμία, που υποδηλώνουν μεγάλη απώλεια αίματος.
- Έμετος έντονα κόκκινου αίματος.
Αιτίες
Δεν είναι απόλυτα γνωστό πώς αναπτύσσονται τα πεπτικά έλκη. Ο βλεννογόνος υμένας του οισοφάγου, του στομάχου και του δωδεκαδάκτυλου αντιστέκεται φυσιολογικά στον τραυματισμό και παραμένει άθικτος μέσα από την ισορροπία του γαστρικού οξέος. Όταν όμως η ισορροπία διαταραχθεί, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι πεπτικό έλκος.
Ένα συνηθισμένο αίτιο πεπτικών ελκών είναι το βακτήριο Helicobacter pylori (ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού) ιδιαίτερα σε πυκνοκατοικημένες περιοχές με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο διαβίωσης.
Η συχνή χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, όπως η ναπροξαίνη (Naprosyn κ.ά.) ή η ιβουπροφαίνη (Brufen κ.ά.), μπορεί επίσης να ερεθίσουν ή να προκαλέσουν φλεγμονή στο βλεννογόνο υμένα του στομάχου ή του λεπτού εντέρου και αυτή να οδηγήσει σε έλκος. Περίπου το 20% των ατόμων που λαμβάνουν συχνά τέτοια φάρμακα αναπτύσσουν έλκος.
Το κάπνισμα και η υπερβολική ποσότητα αλκοόλ αυξάνει επίσης τον κίνδυνο ανάπτυξης έλκους. Η νικοτίνη αυξάνει και τον όγκο και τη συγκέντρωση του γαστρικού οξέος. Το αλκοόλ μπορεί να ερεθίσει και να διαβρώσει τους βλεννογόνους υμένες του στομάχου σας και του λεπτού εντέρου.
Η διατροφή και το άγχος επηρεάζουν το έλκος;
Πριν ανακαλυφθεί το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού και γίνει ο συσχετισμός με τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα, τα έλκη πιστευόταν ότι ήταν αποτέλεσμα ορισμένων παραγόντων του τρόπου ζωής, όπως η διατροφή και το άγχος.
Δεν υπάρχουν ξεκάθαρες αποδείξεις ότι τα άτομα που έχουν πολύ άγχος ή τρώνε βιαστικά, ακανόνιστα γεύματα ή πικάντικες τροφές έχουν περισσότερες πιθανότητες να πάθουν έλκος. Και τώρα που αυτοί οι παράγοντες έχουν αποκλειστεί ως αιτίες, δε λαμβάνονται σοβαρά υπόψη στη θεραπεία. Για παράδειγμα, δε συνιστάται πια να ακολουθείτε μία άνοστη διατροφή με πολύ γάλα. Πάντως, η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων γάλακτος αποθαρρύνεται, επειδή οι τροφές που είναι πλούσιες σε πρωτεΐνες και ασβέστιο τείνουν να διεγείρουν την παραγωγή οξέος.
Εξακολουθεί όμως να συνιστάται η αποφυγή των πικάντικων φαγητών όπως και η μείωση του άγχους κατά τη διάρκεια της θεραπείας του έλκους. Αν και το άγχος και η τροφή δεν προκαλούν το έλκος, μπορούν να επιδεινώσουν τον πόνο από αυτό. Το άγχος καθυστερεί επίσης την πέψη επιτρέποντας στην τροφή και στα πεπτι χρονικό διάστημα.
Είδη πεπτικών ελκών
Το πιο συνηθισμένο είδος πεπτικού έλκους είναι το έλκος του δωδεκαδάκτυλου. Εμφανίζεται στο πρώτο τμήμα του λεπτού εντέρου (δωδεκαδάκτυλο). Το έλκος του στομάχου εμφανίζεται συνήθως στο κατώτερο τμήμα του στομάχου και το οισοφαγικό έλκος συνήθως στο κατώτερο τμήμα του οισοφάγου.
Έλκος δωδεκαδάκτυλου. Δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο σύμπτωμα που θα σας πει ότι έχετε έλκος δωδεκαδάκτυλου. Μία πιθανή ένδειξη ωστόσο είναι μια ενόχληση καψίματος, πόνου, τρυπήματος ή πείνας στην άνω κεντρική περιοχή της άνω κοιλιακής χώρας ή πόνος στο κατώτερο τμήμα του θώρακα που έρχεται και φεύγει. Αν το έλκος βρίσκεται στο πίσω τοίχωμα του δωδεκαδάκτυλου, μπορεί να αισθάνεστε πόνο στη μέση σας. Μερικές φορές μπορεί να αισθάνεστε τυμπανισμό και ζαλάδα μετά από το γεύμα. Αν προκληθεί ουλή από ένα μακροχρόνιο έλκος, μπορεί να εμποδίζει την έξοδο από το στομάχι σας (πυλωρό). Μπορεί να αισθάνεστε το στομάχι σας διογκωμένο μετά από γεύματα και μπορεί να κάνετε έμετο ή να παλινδρομεί το γαστρικό οξύ.
Κάποια άτομα με έλκος δεν πονάνε καθόλου. Η αιμορραγία μπορεί να είναι το μοναδικό σημείο. Τα κόπρανα μπορεί να είναι μαύρα, σαν πίσσα, και με έντονη δυσοσμία ή να έχουν καστανέρυθρη απόχρωση. Ο έμετος κόκκινου αίματος ή αίματος που μοιάζει με κόκκους καφέ αποτελεί επείγουσα κατάσταση.
Το έλκος του δωδεκαδάκτυλου είναι πιο πιθανό να εμφανιστεί σε βαρείς καπνιστές και είναι λιγότερο πιθανό να θεραπευτεί τόσο γρήγορα, όσο θεραπεύεται στους μη καπνιστές. Η σχέση μεταξύ του καπνίσματος και του έλκους δεν είναι πλήρως κατανοητή, αλλά πιστεύεται ότι η νικοτίνη μπορεί να εμποδίζει τις αλκαλικές εκκρίσεις του παγκρέατος που βοηθούν στην εξουδετέρωση των οξέων του στομάχου. Σε σπάνιες περιπτώσεις ένας όγκος που ονομάζεται γαστρίνωμα, που βρίσκεται στο πάγκρεας ή στο δωδεκαδάκτυλο (σύνδρομο Zollinger-Ellison), μπορεί να προκαλέσει έλκος στο δωδεκαδάκτυλο.
Γαστρικό έλκος. Η υπερβολική έκκριση γαστρικού οξέος μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία γαστρικού έλκους. Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις πιστεύεται ότι το γαστρικό έλκος αναπτύσσεται, επειδή η βλέννα και ο προστατευτικός βλεννογόνος υμένας του στομάχου παρουσιάζουν προβλήματα και δεν μπορούν να αντισταθούν στη φυσιολογική ποσότητα του γαστρικού οξέος. Επειδή η υπερβολική έκκριση οξέος δεν είναι η βασική αιτία του γαστρικού έλκους, είναι αποτελεσματικές μικρότερες δόσεις αντιόξινων υγρών ή φαρμάκων που μειώνουν το οξύ συγκριτικά με το έλκος στο δωδεκαδάκτυλο.
Ορισμένα φάρμακα και παυσίπονα, όπως η ασπιρίνη, η ιβουπροφαίνη και η ναπροξαίνη, μπορεί να προκαλέσουν γαστρικό έλκος. Αυτά τα φάρμακα αναστέλλουν την παραγωγή του ενζύμου κυκλοξυγενάση, που παράγει ουσίες που μοιάζουν με ορμόνες (προσταγλανδίνες), οι οποίες βοηθούν στην προστασία του βλεννογόνου υμένα του στομάχου από χημικούς και φυσικούς τραυματισμούς.
Δεν είναι εύκολο να διαχωριστεί το έλκος δωδεκαδάκτυλου από το γαστρικό έλκος μόνο από τα συμπτώματα. Ο πόνος από το γαστρικό έλκος είναι λιγότερο πιθανό να υποχωρεί με το φαγητό. Σε μερικές περιπτώσεις το φαγητό αυξάνει τον πόνο του γαστρικού έλκους.
Διάγνωση
Αν ο γιατρός σας υποψιάζεται ότι έχετε έλκος, μπορεί να συστήσει διάφορες διαγνωστικές εξετάσεις. Οι δύο πιο συνηθισμένες εξετάσεις είναι η οισοφαγογαστροσκοπηση και η ακτινογραφία με βάριο. Αν το έλκος βρίσκεται στο στομάχι σας, ο γιατρός μπορεί να πάρει ένα δείγμα ιστού (βιοψία) με το ενδοσκόπιο για εργαστηριακή ανάλυση και να ελέγξει για καρκίνο. Τα έλκη του δωδεκαδάκτυλου είναι σπάνια καρκινικά (κακοήθη).
Εκτός από τη βιοψία άλλες εξετάσεις μπορούν να εξακριβώσουν αν το έλκος σας οφείλεται σε λοίμωξη από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Αυτές είναι εξετάσεις αίματος, αναπνευστικές εξετάσεις και εξετάσεις αντιγόνου κοπράνων.
Πόσο σοβαρά είναι τα πεπτικά έλκη; Με την έγκαιρη διάγνωση και τη σωστή θεραπεία οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν από το έλκος μέσα σε μερικές εβδομάδες. Ωστόσο, η έγκαιρη θεραπεία δεν εγγυάται την ίαση, γιατί σε μερικές περιπτώσεις το έλκος επανεμφανίζεται.
Διάφορες, πιθανώς σοβαρές, επιπλοκές σχετίζονται με τα πεπτικά έλκη. Μερικές φορές ένα έλκος μπορεί να αιμορραγήσει, οπότε απαιτείται νοσοκομειακή περίθαλψη. Ένας κίνδυνος της σοβαρής αιμορραγίας είναι το σοκ. Αν η αιμορραγία είναι μικρή, αλλά συνεχίζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να αναπτυχθεί σιδηροπενική αναιμία.
Η διάτρηση, άλλη μία σοβαρή επιπλοκή, συμβαίνει, όταν το έλκος διαβρώνει το τοίχωμα του στομάχου ή του δωδεκαδάκτυλου προς την περιτοναϊκή κοιλότητα. Αυτό προκαλεί την εμφάνιση έντονου, επίμονου κοιλιακού πόνου. Ένα χρόνιο έλκος μπορεί να προκαλέσει την απόφραξη της εξόδου του στομάχου.
Θεραπεία
Επειδή πολλά έλκη προκαλούνται από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, η θεραπεία σκοπεύει στην εκπλήρωση δύο στόχων. Ο πρώτος στόχος είναι η καταστροφή των βακτηρίων. Ο δεύτερος στόχος είναι η μείωση των οξέων του στομάχου για την ανακούφιση από τον πόνο και τη διευκόλυνση της ίασης. Η επιτυχία αυτών των προσπαθειών απαιτεί ένα συνδυασμό φαρμάκων, όπως αντιβιοτικά, Η2 ανταγωνιστές, αναστολείς αντλίας πρωτονίων και αντιόξινα.
Διάφοροι συνδυασμοί αντιβιοτικών είναι αποτελεσματικοί έναντι του Η. pylori. Αυτά που χορηγούνται συνήθως είναι η αμοξικιλίνη, η κλαριθρομυκίνη, η μετρονιδαζόλη και η τετρακυκλίνη. Τα αντιβιοτικά λαμβάνονται για μία με δύο εβδομάδες ανάλογα με τον τύπο και τον αριθμό των αντιβιοτικών. Τα υπόλοιπα φάρμακα που χορηγούνται σε συνδυασμό με τα αντιβιοτικά λαμβάνονται συνήθως για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Οι Η2 ανταγωνιστές της ισταμίνης μειώνουν την ποσότητα του οξέος που εκκρίνεται στο στομάχι σας, για να σας ανακουφίσουν από τον πόνο του έλκους και να διευκολύνουν την ίαση. Αυτά τα φάρμακα είναι η σιμετιδίνη, η ρανιτιδίνη, η νιζατιδίνη και η φαμοτιδίνη.
Ο γιατρός σας μπορεί επίσης να συστήσει μία πιο ισχυρή ουσία που καταστέλλει την έκκριση οξέος, όπως είναι η ομεπραζόλ, η λανσοπραζόλη, η ραμπεπραζόλη ή η ισομεπραζόλη, που ανήκουν σε μία κατηγορία φαρμάκων που ονομάζονται αναστολείς αντλίας πρωτονίων. Η παντοπραζόλη μπορεί να ληφθεί από το στόμα ή ενδοφλεβίως σε νοσοκομείο. Οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων φαίνεται ότι αναστέλλουν και το ελικοβακτήριο πυλωρού.
Όταν θεραπευτεί το έλκος, ο γιατρός μπορεί να συστήσει τη λήψη μικρότερης δόσης ενός καταστολέα του οξέος σε καθημερινή βάση, ιδιαίτερα αν στο παρελθόν είχατε υποτροπιάζοντα έλκη. Άλλα χρήσιμα φάρμακα είναι οι κυτταροπροστατευτικοί παράγοντες που βοηθούν στην προστασία του βλεννογόνου του στομάχου και του δωδεκαδάκτυλου, όπως η σουκραλφάτη και η μισοπροστόλη. Μερικές φορές χρησιμοποιούνται και αντιόξινα ως συμπληρωματικά των παραπάνω φαρμάκων. Αντί να μειώνουν τις εκκρίσεις οξέος, τα αντιόξινα εξουδετερώνουν το υπάρχον γαστρικό οξύ και μπορούν να παρέχουν ταχύτατη ανακούφιση από τον πόνο.
Η εγχείρηση μπορεί να αποτελεί επιλογή στις περιπτώσεις που το έλκος δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία ή αν εμφανιστούν σοβαρές επιπλοκές, όπως αιμορραγία, απόφραξη ή διάτρηση. Με τα νέα φάρμακα και την καλύτερη κατανόηση των αιτίων που προκαλούν τα περισσότερα έλκη η χειρουργική αντιμετώπιση των πεπτικών ελκών είναι σήμερα ασυνήθιστη.
