O νευρογλωσσικός προγραμματισμός (neuro linguistic programming ή NLP) είναι μια σειρά από τεχνικές οι οποίες διδάσκονται σε σεμινάρια αυτοβελτίωσης με σκοπό να διευρύνουν τις ικανότητες επικοινωνίας ενός ατόμου και άρα την προσωπική του ανάπτυξη.
Δεν είναι εύκολο να εξηγηθεί τι είναι ο νευρογλωσσικός προγραμματισμός. Ορισμένοι νομίζουν ότι οι τεχνικές αυτές στοχεύουν στη χειραγώγηση του άλλου. Μπορεί έτσι να φαίνεται στους πρωτάρηδες, ωστόσο ο NLP είναι κάτι πολύ βαθύτερο. Το κακό είναι ότι έχουν υπάρξει υπερβολικοί ισχυρισμοί για το τι μπορεί να επιτύχει αυτή η μεθοδολογία, ίσως διότι τα σεμινάρια για τον νευρογλωσσικό προγραμματισμό συχνά γίνονται μόνο για το οικονομικό κέρδος. Αυτό εγείρει υποψίες σχετικά με τι μπορεί πραγματικά να προσφέρει ο ΝΛΠ καθώς είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς την αλήθεια από την υπερβολή.
Η αρχή
Δεν μπορεί να καταλάβει κάποιος τι είναι ο νευρογλωσσικός προγραμματισμός αν δεν ξέρει πως ξεκίνησε. Ο NLP ξεκίνησε ως μια καταγραφή των επιτυχημένων μεθόδων ψυχοθεραπείας, άρα είναι ένα κομμάτι της ψυχολογίας και εξελίχθηκε στο πεδίο της αυτοβελτίωσης και της προσωπικής ανάπτυξης. Σήμερα παραδίδεται με τη μορφή σεμιναρίων και τα μαθήματα -γύρω στις 150 ώρες- έχουν μερικές φορές υψηλό κόστος.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ένας φοιτητής, ο Ρίτσαρντ Μπάντλερ (γεννημένος το 1950), και ένας καθηγητής, ο Τζον Γκρίντερ, και οι δύο στο Πανεπιστήμιο της Santa Cruz, ξεκίνησαν αυτό που ονομάζεται NLP. Ο Μπάντλερ συνήθως αναφέρεται ως μαθηματικός και πράγματι αυτές ήταν οι προπτυχιακές σπουδές του αλλά τότε σπούδαζε ψυχολογία. Ο Γκρίντερ ήταν ο νεότερος καθηγητής γλωσσολογίας στις ΗΠΑ.
Αρχικά ο σκοπός των δύο ήταν να μελετήσουν τις τεχνικές των επιτυχημένων ψυχοθεραπευτών και να να αποκωδικοποιήσουν τις μεθόδους τους. Ο Μπάντλερ είχε το χάρισμα να “πιάνει” τα λεπτά νοήματα της γλώσσας του σώματος και ο Γκρίντερ μπορούσε να αναλύει τη σύνταξη των λέξεων και πώς τα λόγια που χρησιμοποιούσαν οι ψυχοθεραπευτές άλλαζαν τις πεποιθήσεις των πελατών (ασθενών) και να τους βοηθούσαν να απαλλαγούν από τις φοβίες τους. Ανέλυσαν τις τεχνικές κυρίως τριών ψυχοθεραπευτών: του διάσημου υπνοθεραπευτή Milton Erickson, της ψυχολόγου οικογενειακών θεμάτων Virginia Satir και του Fritz Perls ο οποίος είχε καινοτομήσει με τις μεθόδους του.
Οι περισσότεροι άνθρωποι που κάνουν ψυχοθεραπεία έχουν σκοπό να καταπολεμήσουν κάποια φοβία (π.χ. αγοραφοβία, φοβία για τα αεροπλάνα κλπ). Στη δεκαετία του 1970, υπήρχαν διάφορες σχολές που αντιμάχονταν για το ποια προσφέρει την καλύτερη προσέγγιση. Αυτοί που ακολουθούσαν τον Σίγκμουντ Φρόυντ προσπαθούσαν να κάνουν τον πελάτη τους να θυμηθεί το γεγονός που είχε προκαλέσει τη φοβία. Η ιδέα ήταν ότι πολλά “τραύματα” της παιδικής ηλικίας δεν τα θυμόμαστε κι αυτό είναι φυσιολογικό γιατί η παιδική μνήμη έχει την ιδιότητα να ξεθωριάζει. Τα γεγονότα όμως υπάρχουν το υποσυνείδητο μέρος του μυαλού και καθορίζουν τη συμπεριφορά μας.
Επειδή ο ΝΛΠ ξεκίνησε από την ψυχοθεραπεία, το πρώτο που μαθαίνει κανείς στα σεμινάρια αυτά είναι για τη δύναμη του υποσυνείδητου. Το συνειδητό μέρος είναι σαν την κορυφή του παγόβουνου. Σε πολλές περιπτώσεις βασιζόμαστε στο κάτω μέρος, στο υποσυνείδητο, το οποίο καθορίζει πολλές πλευρές των αποφάσεών μας ακόμα και όταν νομίζουμε ότι επεξεργαζόμαστε λογικά τα πράγματα. Αν λοιπόν θέλουμε να αλλάξουμε τον εαυτό μας θα πρέπει στην πραγματικότητα να αλλάξουμε το υποσυνείδητό μας. Μπορούμε να το κάνουμε αυτό; Ναι, με μια σειρά από τεχνικές, σαν κι αυτές που χρησιμοποιούν οι ψυχοθεραπευτές. Μπορούμε να αλλάξουμε όχι μόνο τον εαυτό μας αλλά και τους άλλους. Τα μαθήματα απευθύνεται στο συνειδητό μέρος του μυαλού μας αλλά περνούν σιγά-σιγά στο υποσυνείδητο.
Αξίζει να αναφερθεί ότι με τον τρόπο που δούλευε η σχολή του Φρόυντ θα μπορούσαν να περάσουν έξι μήνες ή περισσότερο για να έρθει στην επιφάνεια το τραυματικό γεγονός που προκάλεσε μια φοβία. Μελετώντας τους ψυχοθεραπευτές, ο Μπάντλερ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν χρειαζόταν να χαθεί τόσος χρόνος. Οι άνθρωποι αποχτούν φοβίες με αφορμή ένα γεγονός και αυτό συμβαίνει άμεσα. Το ίδιο γρήγορα μπορεί να φύγει η φοβία. Δεν χρειάζεται να γίνει αναδρομή στο παρελθόν και ανάκληση του γεγονότος. Γίνεται με τα λόγια του θεραπευτή ο οποίος κάνει τον πελάτη του (αποκαλείται υποκείμενο) να εξαλείψει τη φοβία του από το υποσυνείδητο. Ο ίδιος τρόπος ακολουθείται και για άλλα πράγματα όπως είναι η διακοπή του καπνίσματος ή η απόφαση για απώλεια βάρους.
Οι Μπάντλερ και Γκρίντερ είχαν πρόσβαση στα βίντεο των συνεδριών των διάσημων ψυχοθεραπευτών και πολλές φορές τις παρακολούθησαν ζωντανά. Παρατήρησαν ότι χρησιμοποιούσαν κοινές τεχνικές. Αφού τις κατέγραψαν άρχισαν να τις διδάσκουν στο Πανεπιστήμιο της Santa Cruz. Δεν είχαν όμως δίπλωμα θεραπευτή και το Πανεπιστήμιο διέκοψε αυτά τα σεμινάρια. Έτσι άρχισαν να παραδίδουν μαθήματα έξω από το Πανεπιστήμιο στη δεκαετία του 1970 και του 1980, σε πολλά σημεία των ΗΠΑ και διαμορφώθηκε αυτό που σήμερα ονομάζεται νευρογλωσσικός προγραμματισμός.
Ρίτσαρντ Μπάντλερ
Καθώς δημιουργήθηκε ένα νέο κερδοφόρο πεδίο στο χώρο της αυτοβελτίωσης, ο Μπάντλερ θέλησε να έχει τα πνευματικά δικαιώματα του όρου NLP και τελικά κατέληξε στα δικαστήρια με τον Γκρίντερ (τα εισοδήματα του Μπάντλερ ήταν πάνω από 800.000 δολ. το 1980). Δεν κέρδισε τη δικαστική μάχη και οι δυο παλιοί συνεργάτες χώρισαν τους δρόμους τους. Αυτό δημιούργησε διαφορετικές προσεγγίσεις στον NLP ο οποίος έλαβε μια αναρχική μορφή. Διάφορα άλλα πρόσωπα έπαιξαν ρόλο στον εμπλουτισμό των τεχνικών όπως οι Robert Dilts, Judith DeLozier, Leslie Cameron, David Gordon και ο Steve Gilligan. Σήμερα αυτά που διδάσκονται στα σεμινάρια μπορεί να διαφέρουν μεταξύ τους. Είναι κάτι σαν τις συνταγές μαγειρικής – μπορεί να υπάρχουν πολλές συνταγές για το ίδιο φαγητό.
Τεχνικές προσωπικής ανάπτυξης
Τελικά, ενώ ο ΝΛΠ ξεκίνησε ως μεθοδολογία ψυχοθεραπείας για την αντιμετώπιση των φοβιών μετατράπηκε σε μεθοδολογία προσωπικής επιτυχίας. Η απόσταση μπορεί να φαίνεται μεγάλη αλλά δεν είναι καθώς αυτό που μας εμποδίζει να εξελιχθούμε στη ζωή είναι στην πραγματικότητα οι φοβίες μας και το άγχος μας – το άγχος δεν είναι τίποτα άλλο από έρπουσα φοβία.
Πρέπει να σημειωθεί ότι επειδή οι ψυχοθεραπευτές χρησιμοποιούσαν την ύπνωση ως θεραπεία, ορισμένες τεχνικές του νευρογλωσσικού πραγραμματισμού προέρχονται ουσιαστικά από την μελέτη αυτής της διαδικασίας. Σε μερικά σεμινάρια, η ύπνωση είναι κάτι βασικό για να γίνει αντιληπτό πως αλλάζουν οι ιδέες που βρίσκονται στο υποσυνείδητο και μας περιορίζουν (ο NLP είναι ουσιαστικά η αλλαγή του υποσυνείδητου χωρίς ύπνωση). Δυστυχώς όμως, δεν είναι εύκολο σήμερα να βρει κανείς ένα καλό σεμινάριο ΝΛΠ -ακόμα και στις ΗΠΑ- διότι τις περισσότερες φορές το κίνητρο είναι το χρήμα και όχι το γνήσιο ενδιαφέρον των “ειδικών”. Τα μαθήματα συχνά γίνονται με βάση τον τύπο και όχι το πνεύμα του νευρογλωσσικού προγραμματισμού και μερικοί από τους διδάσκοντες φαίνεται πως τείνουν να έχουν αποδιοργανωμένο μυαλό.
Η μεγάλη υπόσχεση του NLP είναι ότι ένα καλό σεμινάριο και η εκπαίδευση πάνω στις τεχνικές μπορεί να επιφέρει άμεσες αλλαγές στις ιδέες και στις επικοινωνιακές δυνατότητες. Δεν χρειάζονται ακαδημαϊκές γνώσεις γύρω από το πώς συμβαίνει αυτό. Ή όπως λέγεται, “δεν χρειάζεται να ξέρει κάποιος τι είναι ο ηλεκτρισμός για να ανάψει το φως”. Ο Μπάντλερ αναφέρει συχνά ότι μερικοί άνθρωποι ξεπερνούν από μόνοι τους μια φοβία, κι αυτό συμβαίνει συνήθως όταν έχουν μπουχτίσει από αυτή. Ξαφνικά συνειδητοποιούν ότι κουράστηκαν, ότι δεν πάει άλλο, ότι ξεχείλισε το ποτήρι και αποφασίζουν να αλλάξουν τη ζωή τους. Και μεταμορφώνονται σε μια στιγμή. Με τον ίδιο άμεσο τρόπο ένα σεμινάριο υποτίθεται ότι μπορεί να βοηθήσει κάποιον να έχει τη ζωή του θέλει.
Το ερώτημα είναι ποιες είναι οι τεχνικές ή οι αρχές του νευρογλωσσικού προγραμματισμού που μας κάνουν να βλέπουμε τον κόσμο με άλλο μάτι και μας οδηγούν στην προσωπική επιτυχία. Αυτό όμως είναι το θέμα των βιβλίων και των σεμιναρίων. Έχουν γραφτεί πολλά βιβλία αλλά μερικά δεν αξίζουν καν δεύτερο ξεφύλλισμα. Ένα από τα καλά βιβλία είναι το Get The Life You Want, του Μπάντλερ, (κυκλοφόρησε το 2009) αλλά σ’ αυτό αντιλαμβάνεται κανείς μόνο το πνεύμα του NLP γιατί δεν περιέχει τις τεχνικές. Ένα άλλο καλό βιβλίο είναι το The New Technology of Achievement των Charles Faulkner και Steve Andreas. Αυτά τα βιβλία μπορείτε να τα “κατεβάσετε” δωρεάν σε pdf από ορισμένους ιστότοπους.
Πάντως, δεν θα βρείτε βιβλίο στο χώρο του ΝΛΠ που θα απολαύσετε σαν τον Μάνατζερ του Ενός Λεπτού το οποίο αν και τυπικά δεν ανήκει στο πεδίο του νευρογλωσσικού προγραματισμού, ουσιαστικά κινείται στο ίδιο πνεύμα. Σ’ αυτό το μικρό βιβλίο, που έγινε ανάρπαστο παγκοσμίως, εξηγούνται οι τρεις τεχνικές που κάνουν κάποιον καλό μάνατζερ. Και πράγματι έχει άμεση επίδραση στον αναγνώστη.
