Η λεπτίνη είναι μια ορμόνη που κάνει αυτό που λέει το όνομά της: λεπταίνει. Έχουν ανακαλυφθεί πάνω από 30 ορμόνες που ρυθμίζουν το σωματικό βάρος, όμως η λεπτίνη είναι ο αρχηγός. Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι η παχυσαρκία είναι αποτέλεσμα αντίστασης στην λεπτίνη. Μπορείτε να ενεργοποιήσετε τη λεπτίνη σας μειώνοντας την ινσουλίνη και τα τριγλυκερίδια του αίματος. Για να να το κάνετε αυτό πρέπει να μειώσετε την πρόσληψη των υδατανθράκων.
Η λεπτίνη
Στις αρχές της δεκαετίες του 1950, εμφανίστηκαν στα ερευνητικά εργαστήρια κάποια ποντίκια που προξένησαν μεγάλη εντύπωση. Έτρωγαν με τις ώρες λες κι αυτός ήταν ο μοναδικός σκοπός της ζωής τους, κι όταν έκαναν διάλειμμα, κάθονταν σε μια γωνιά του κλουβιού ήσυχα. Η λαιμαργία και η αδράνεια τα οδηγούσαν σε διπλάσιο βάρος από το κανονικό, μόλις στην ηλικία των 12 εβδομάδων.
Οι ερευνητές ήθελαν να μάθουν γιατί αυτά τα ποντίκια ήταν παχύσαρκα και προέβησαν σε ένα ιδιοφυές πείραμα. Συνέδεσαν την κυκλοφορία του αίματος ενός παχύσαρκου ποντικιού και ενός κανονικού ποντικιού με μια μέθοδο που ονομάζεται παραβίωση. Το αποτέλεσμα ήταν να μειωθεί το βάρος του παχύσαρκου ποντικιού. Οι επιστήμονες σκέφτηκαν ότι κάποια ουσία που κυκλοφορούσε στο αίμα του κανονικού ποντικιού ρύθμιζε το βάρος του αλλά απουσίαζε από το παχύσαρκο ποντίκι, κι όταν με την παραβίωση εισήλθε και στο δικό του αίμα το έκανε να αδυνατίσει.
Δεν έπεσαν έξω αλλά πέρασαν τέσσερις δεκαετίες χωρίς να έχει κανείς βρει αυτή την μυστηριώδη ουσία. Ώσπου το 1994, ο μοριακός βιολόγος Τζέφρυ Φρίντμαν, καθηγητής του Πανεπιστημίου Ροκφέλλερ, ανακοίνωσε την ανακάλυψή της. Επρόκειτο για μια πρωτείνη που παράγεται από τα λιποκύτταρα και παίζει ρόλο ορμόνης. Ο Φρίντμαν ονόμασε αυτή την ουσία λεπτίνη από την ελληνική λέξη λεπτός. Τα παχύσαρκα ποντίκια βρίσκονταν σ’ αυτή την κατάσταση γιατί τους έλλειπε το ένα και μοναδικό γονίδιο που χρειάζεται για να παραχθεί η ορμόνη. Όταν τους χορηγήθηκε η λεπτίνη σταμάτησαν να τρώνε πολύ και αδυνάτισαν.
Ότι συμβαίνει στα ποντίκια συμβαίνει και στον άνθρωπο. Τα λιποκύτταρα παράγουν λεπτίνη η οποία κυκλοφορεί στο αίμα ειδοποιώντας τον υποθάλαμο του εγκεφάλου, ανάλογα με την ποσότητα της, για το μέγεθος του σωματικού λίπους. Η λεπτίνη αυξάνεται όταν κάποιος παίρνει κιλά και μειώνεται όταν κάποιος χάνει κιλά. Στα παχύσαρκα ποντίκια το μήνυμα αυτό απουσίαζε και ο εγκέφαλος δεν αντιλαμβανόταν το μήνυμα. Ακόμη κι όταν γίνονταν τερατωδώς παχύσαρκα, ο εγκέφαλός τους νόμιζε ότι λιμοκτονούσαν προκαλώντας μανιώδη όρεξη.
Η αντίσταση στην λεπτίνη
Η ανακάλυψη δημιούργησε την εντύπωση ότι μπορούσε να υπάρξει θεραπεία για την ανθρώπινη παχυσαρκία με χορήγηση λεπτίνης όπως συνέβη με τα παχύσαρκα ποντίκια. Αποδείχθηκε όμως ότι η ανθρώπινη παχυσαρκία δεν οφείλεται σε έλλειψη λεπτίνης. Οφείλεται σε αδρανοποίηση του υποδοχέα της λεπτίνης στον εγκέφαλο ο οποίος δεν αντιλαμβάνεται την ποσότητα της ορμόνης που κυκλοφορεί στο αίμα.
Στα τέλη του 2013, επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν ανακάλυψαν ότι ο εγκέφαλος των παχύσαρκων ατόμων δεν αντιδρά σωστά στη λεπτίνη. Ο υποδοχέας της λεπτίνης έχει δύο απολήξεις σαν μαστίγια που περιστρέφονται έως ότου εντοπίσουν τη λεπτίνη στο αίμα. Οι υποδοχείς των υπέρβαρων ατόμων δεν διαθέτουν αυτές τις απολήξεις, με συνέπεια να μη μπορούν να πιάσουν τη λεπτίνη. Έτσι δεν ενεργοποιείται το αίσθημα κορεσμού της πείνας και καταναλώνουν πολλές θερμίδες παίρνοντας κιλά. Σήμερα οι ειδικοί πιστεύουν ότι ο βασικός βιολογικός λόγος που κάποιος έχει παραπανίσια κιλά είναι η “αντίσταση” στη λεπτίνη.
Τα νεότερα ευρήματα
Να σημειωθεί ότι ενώ αρχικά είχε φανεί πως η λεπτίνη δρούσε αποκλειστικά στον εγκέφαλο επηρεάζοντας την όρεξη ανακαλύφθηκε και κάτι άλλο. Η ορμόνη παίζει και ρόλο ενζύμου αυξάνοντας τις καύσεις του λίπους στα μιτοχόνδρια των κυττάρων. Όταν χορηγήθηκε η λεπτίνη στα ποντίκια, έτρωγαν λιγότερο όχι μόνο γιατί πεινούσαν λιγότερο αλλά κι επειδή υπήρχε μεγαλύτερη κινητοποίηση του λίπους το οποίο κυκλοφορούσε στο αίμα και αυτό έδινε ένα επιπλέον σήμα κορεσμού της πείνας.
Έχουν βρεθεί κι άλλα πράγματα για τη λεπτίνη. Η ορμόνη διατηρεί ένα καλύτερο ανοσοποιητικό σύστημα και προάγει την υγεία των οστών τα οποία λαμβάνουν περισσότερο ασβέστιο. Αν η ορμόνη δεν κάνει σωστά τη δουλειά της εμφανίζεται χρόνια φλεγμονή. Μπορεί ακόμα να μειώνεται και τη γυναικεία γονιμότητα. Φαίνεται επίσης ότι η αντίσταση στη λεπτίνη διεγείρει την παραγωγή της ανάστροφης Τ3 η οποία εμποδίζει, ως ένα σημείο, τις ορμόνες του θυρεοειδούς αδένα να παίξουν τον ρόλο τους. Είναι γνωστό ότι η καλή λειτουργία των θυρεοειδών ορμονών παίζει ρόλο στον μεταβολισμό.
Το ερώτημα είναι πως μπορεί κάποιος να διαχειριστεί καλύτερα τη λεπτίνη του. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα δεδομένα, το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να μειώσετε την πρόσληψη των υδατανθράκων.
1# Μπορούν να βοηθήσουν τα συμπληρώματα λεπτίνης;
Δεν υπάρχει σήμερα κάποιος ξεκάθαρος τρόπος που να δείχνει ποια άτομα έχουν αντίσταση στη λεπτίνη και ποια όχι. Τα άτομα με κανονικό βάρος έχουν τιμές που συνήθως κυμαίνονται μεταξύ 4-9 ngr/ml.
Αν υποψιάζεστε πως μπορεί να έχετε θέμα με τη λεπτίνη σας ίσως έχετε ψάξει στο ίντερνετ και έχετε διαβάσει για τα “συμπληρώματα λεπτίνης”.
Υπάρχουν τέτοια σκευάσματα αλλά δεν πρόκειται για λεπτίνη. Η ορμόνη είναι μια πρωτεΐνη που αν ληφθεί από στο στόμα δεν θα φτάσει ποτέ στο αίμα γιατί θα διασπαστεί στο στομάχι (όμως συμβαίνει και με το κολλαγόνο).
Τα αποκαλούμενα “συμπληρώματα λεπτίνης” – το όνομα είναι παραπλανητικό – στην ουσία περιέχουν άλλα συστατικά τα οποία υποτίθεται ότι βελτιώνουν την ανταπόκριση του σώματος στη λεπτίνη ή αυξάνουν το αίσθημα κορεσμού της πείνας. Ένα από τα συστατικά που συχνά περιέχουν είναι ορισμένες διαλυτές φυτικές ίνες.
#2 Αποφύγετε τους επεξεργασμένους υδατάνθρακες
Αντί για τα “συμπληρώματα λεπτίνης” που δεν είναι σίγουρο ότι μπορούν να βοηθήσουν, ορισμένοι ειδικοί προτείνουν μια άλλη επιλογή.
Ο διάσημος Αμερικανός ενδοκρινολόγος Ρόμπερτ Λάστινγκ, ειδικός στις ορμονικές διαταραχές και την παιδική παχυσαρκία στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο λέει κατηγορηματικά ότι αυτό που προκαλεί αντίσταση στη λεπτίνη είναι η μεγάλη κατανάλωση υδατανθράκων.
Η γλυκόζη ανεβάζει την ινσουλίνη στο αίμα και η ινσοουλίνη με τη σειρά της παρεμβαίνει στη δράση της λεπτίνης. “Ρίξτε την ινσουλίνη σου”, λέει ο Λάστινγκ. Αυτό θα το κάνετε, αποφεύγοντας εντελώς τους επεξεργασμένους υδατάνθρακες και υιοθετώντας μια δίαιτα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη.
Υπάρχουν επίσης ενδείξεις, λέει ο Λάστινγκ, ότι η φρουκτόζη, παρότι έχει χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, μπορεί να προκαλεί αντίσταση στη λεπτίνη. Αυτός ενδεχομένως να είναι ένας μηχανισμός με τον οποίο η φρουκτόζη προκαλεί παχυσαρκία, και ιδιαίτερα στα παιδιά.
Μείνετε λοιπόν μακριά από τροφές που έχουν πολύ φρουκτόζη όπως είναι να αναψυκτικά με ζάχαρη. Η επιτραπέζια ζάχαρη είναι κατά το ήμισυ φρουκτόζη και κατά το άλλο ήμισυ γλυκόζη. Φυσικά δεν υπάρχει κανένας λόγος να αποφύγετε τα φρούτα τα οποία αποτελούν μέρος της υγιεινής διατροφής. Όμως πολλά προϊόντα του εμπορίου έχουν μεγάλες ποσότητες φρουκτόζης διότι αυτό το σάκχαρο είναι 1,7 φορές πιο γλυκό από την επιτραπέζια ζάχαρη.
#3 Ρίξτε τα τριγλυκερίδια του αίματος
Θα ενεργοποιήσετε επίσης τη λεπτίνη αν ρίξετε τα τριγλυκερίδια του αίματος. Ο περισσότερος κόσμος ασχολείται με το πως θα ρίξει τη χοληστερίνη του αλλά είναι σημαντικό για την υγεία της καρδιάς να έχετε και χαμηλά τριγλυκερίδια.
Φαίνεται πως τα χαμηλά τριγλυκερίδια μπορεί να σας βοηθήσουν να χάσετε βάρος. Όπως λέει ο Λάστινγκ, “τα πολλά τριγλυκερίδια παρεμβαίνουν στο ταξίδι της λεπτίνης από το αίμα στον εγκέφαλο. Ο τρόπος για να βοηθήσεις τη λεπτίνη να δώσεις το μήνυμά της είναι να μειώσεις τα τριγλυκερίδια”.
Οι ιδανικές τιμές για τα τριγλυκερίδια στο αίμα, το πρωί πριν φάτε, είναι κάτω από τα 100 mg/dl. Τα φυσιολογικά επίπεδα είναι κάτω 150 mg/dl.
Το περίεργο είναι πως παρότι πρόκειται για λίπος, τα τριγλυκερίδια ανεβαίνουν όχι όταν τρώτε πολλά λιπαρά αλλά όταν τρωτε πολλούς υδατάνθρακες. Αυτό το φαινόμενο ήταν αρχικά ακατανόητο αλλά και σήμερα δεν υπάρχει πλήρης εξήγηση.
Αμέσως μετά από ένα γεύμα που περιέχει λίπος, υπάρχουν πράγματι υψηλά τριγλυκερίδια στο αίμα αλλά στη συνέχεια μειώνονται γρήγορα. Όταν η διατροφή σας περιέχει πολλούς υδατάνθρακες, το συκώτι τούς χρησιμοποιεί για να συνθέσει τριγλυκερίδια τα οποία κυκλοφορούν στο αίμα χωρίς να εκκαθαρίζονται γρήγορα. Το αποτέλεσμα είναι μια διατροφή με πολλούς υδατάνθρακες να προκαλεί μεγαλύτερη αύξηση των τριγλυκεριδίων στο αίμα από μια διατροφή με πολλά λιπαρά όταν έχουν περάσει 6-12 ώρες από το γεύμα.
