Τι είναι ο αυτισμός – τα συμπτώματα

Αυτισμός ή Αυτιστική Διαταραχή είναι μία βαριά αναπτυξιακή διαταραχή, που εκδηλώνεται πολύ νωρίς και προκαλεί μόνιμη δυσλειτουργία. Κύρια χαρακτηριστικά του είναι οι δυσκολίες στις κοινωνικε’ς και επικοινωνιακές δεξιότητες. Περισσότεροι από τα δύο τρίτα των ατόμων με αυτισμό έχουν επιπλέον και νοητική υστέρηση. Υπάρχουν φάρμακα που βελτιώνουν τη συμπεριφορά αλλά όχι θεραπεία με την έννοια της ίασης.

Τα συμπτώματα που εμφανίζουν τα άτομα με Αυτισμό ποικίλουν σε ένταση. Τα κυριότερα από αυτά είναι τα ακόλουθα:

Δυσκολία στις κοινωνικές σχέσεις

• Τα παιδιά και οι ενήλικες με Αυτισμό φαίνονται συχνά αδιάφοροι για τους άλλους ανθρώπους, ακόμη και για τους γονείς και τα αδέλφια τους.
• Δεν επιδιώκουν να συμμετέχουν σε ομάδες συνομιλήκων και δεν κάνουν σχέσεις ή φιλίες.
• Έχουν δυσκολία στην κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων. Για παράδειγμα αντιμετωπίζουν τους άλλους σαν να είναι άψυχα αντικείμενα και δεν μπορούν να διακρίνουν αν ο συνομιλητής τους είναι στεναχωρημένος, ανήσυχος ή θέλει να μείνει μόνος του.
• Έχουν συνήθως ανέκφραστο πρόσωπο και δεν χαμογελούν ούτε δίνουν το χέρι σε εκείνους που τους χαιρετούν.
• Δεν μοιράζονται ενδιαφέροντα με άλλους ανθρώπους.
• Αποφεύγουν τη βλεμματική επαφή με τους άλλους ανθρώπους.
• Δεν κάνουν χειρονομίες, ούτε χρησιμοποιούν εξωλεκτικές συμπεριφορές στην επικοινωνία με τους άλλους π.χ. στη βρεφική ηλικία δεν κουνάνε το χέρι για να κάνουν “γεια” ή “έλα.

Προβλήματα στην επικοινωνία

• Η ομιλία αναπτύσσεται αργά και μερικές φορές δεν αναπτύσσουν καθόλου το λόγο.
• Υπάρχει δυσκολία στην κοινωνική χρήση του λόγου, δηλαδή τα άτομα αυτά εμφανίζουν αδυναμία να αρχίσουν ή να διατηρήσουν μια συζήτηση με άλλους.
• Η ομιλία είναι συνήθως στερεότυπη και επαναληπτική: μπορεί να επαναλαμβάνουν αυτά που μόλις άκουσαν (άμεση ηχολαλία), διαφημίσεις της τηλεόρασης ή εκφράσεις άλλων όπως τις είχαν ακούσει σε προηγούμενες χρονικές στιγμές (επιβραδυμένη ηχολαλία). Πολλές φορές χρησιμοποιούν δεύτερο ή τρίτο πρόσωπο όταν αναφέρονται στον εαυτό τους: αντί να πουν «θέλω νερό», λένε «ο Γιάννης θέλει νερό». Άλλοτε απαντούν με την ίδια ερώτηση: για παράδειγμα, όταν ερωτηθούν «θέλεις σοκολάτα» μπορεί να απαντήσουν «θέλεις σοκολάτα».
• Χρησιμοποιούν ακατάλληλες λέξεις και ο τόνος της φωνής τους είναι συχνά επίσημος και μονότονος. Δεν χρησιμοποιούν σύνοδες κινήσεις για να τονίσουν ή να αποσαφηνίσουν τον προφορικό λόγο, δηλαδή δεν κουνούν τα χέρια, ούτε κάνουν μορφασμούς όταν μιλούν.
• Η λεκτική επικοινωνία είναι μονόπλευρη και δεν υπάρχει συναισθηματική ανταπόκριση στις λεκτικές και μη λεκτικές εκδηλώσεις των άλλων ανθρώπων. Δεν μπορούν να ερμηνεύσουν τις εκφράσεις του προσώπου, τις χειρονομίες και τον τόνο της φωνής των συνομιλητών τους.
• Το παιχνίδι τους είναι μονότονο και στερεότυπο και δεν περιλαμβάνει παίξιμο ρόλων, προσποίηση και κοινωνική μίμηση.
• Για αρκετή ώρα μπορεί να κρατάνε, να κουνάνε ή να στριφογυρνούν ένα παιχνίδι ή μέρος αυτού.

Ιδιαίτερες συμπεριφορές, δραστηριότητες και ενδιαφέροντα

• Συχνά υπάρχει έντονη ενασχόληση με ένα συγκεκριμένο θέμα όπως το διάστημα, η μετεωρολογία ή τα τρένα, για τα οποία συγκεντρώνουν με επιμονή πληροφορίες.
• Μπορεί να ασχολούνται στερεότυπα με ημερομηνίες, δρομολόγια ή χρονοδιαγράμματα. Συχνά  επιμένουν να  ακολουθούν συγκεκριμένες καθημερινές τελετουργίες ή ρουτίνες.
• Οι παραμικρές αλλαγές στο περιβάλλον φαίνεται να τους αναστατώνουν υπερβολικά, όπως η μετακίνηση επίπλων ή η παρουσία καινούριων προσώπων.
• Συχνά κάνουν στερεοτυπικές κινήσεις του σώματος, όπως χτυπήματα ή συστροφές των χεριών ή των δακτύ­λων, κινήσεις των δακτύλων ή αντικειμένων μπροστά στα μάτια ή περίπλοκες κινήσεις του σώματος. Ορισμένα παιδιά, ιδιαίτερα τα μικρότερα, περπατούν στις μύτες των ποδιών τους.
• Συνήθως έχουν επίμονη ενασχόληση με τμήματα αντικειμένων π.χ. μυρίζουν ή ελέγχουν με την αφή τα αντικείμενα ή γυρίζουν επί πολλή ώρα τις ρόδες από τα αυτοκινητάκια.
• Ιδιαίτερα κατά την πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να παρατηρηθεί ειδική προσήλωση σε αντικείμενα, όπως ένα χαρτί ή ένα κομμάτι σχοινί.
• Πολλά παιδιά αντιδρούν υπερβολικά σε ορισμένους ήχους ή θορύβους, όπως της ηλεκτρικής σκούπας, του πλυντηρίου ή του ασανσέρ. Μπορεί να φαίνονται αναστατωμένα, να φωνάζουν ή να κλείνουν τα αυτιά με τα χέρια τους.

Άλλες συμπεριφορές, ικανότητες κλπ

Συχνά τα παιδιά με αυτισμό παρουσιάζουν φόβους ή φοβίες, διαταραχές του ύπνου και της διατροφής, εκρήξεις θυμού και επιθετικότητα. Πολλές φορές, ιδιαίτερα όταν είναι αναστατωμένα αυτοτραυματίζονται, χτυπάνε το κεφάλι, δαγκώνουν τα χέρια κλπ.

Ορισμένα παιδιά έχουν πολύ καλή μηχανιστική μνήμη, συνήθως για πράγματα που δεν έχουν χρησιμότητα. Μπορούν για παράδειγμα να απομνημονεύσουν σελίδες από τηλεφωνικούς ή άλλους καταλόγους, να θυμούνται δρομολόγια πλοίων ή τους αριθμούς των αυτοκινήτων της γειτονιάς.

Μπορεί να έχουν ικανότητα στους μαθηματικούς υπολογισμούς και μπορούν να κάνουν προσθέσεις ή πολλαπλασιασμούς από μνήμης.

Αιτία

Ψυχολογικοί και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες είχαν αρχικά ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση του αυτισμού, οι υποθέσεις όμως αυτές δεν επιβε­βαιώθηκαν ερευνητικά τα χρόνια που ακολούθησαν. Όμως, διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι η εμφάνιση του Αυτισμού σχετίζεται με επιπλοκές κατά το τρiτo τρίμηνο της κύησης, με ευρήματα στο ηλεκτροεγκεφαλογράφημα και με λειτουργικές ανωμαλίες σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου, όπως φαίνονται στις σύγχρονες απεικονιστικές τεχνικές. Άλλες μελέτες έδειξαν ανισορροπία και δυσλειτουργία των νευρομεταβιβαστών, οι οποίες είναι ουσίες του εγκεφάλου που ρυθμίζουν τη λειτουργία του. Γενετικές μελέτες έδειξαν ότι η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο.

Πόσος συχνός είναι ο Αυτισμός;

Περίπου 5 στα 10.000 παιδιά κάτω των 12 ετών εμφανίζουν Αυτιστική Διαταραχή, η οποία είναι πιο συχνή στα αγόρια από ότι στα κορίτσια, σε αναλογία 3-5 αγόρια προς 1 κορίτσι.

Υπάρχει θεραπεία για τον Αυτισμό;

Δυστυχώς μέχρι τώρα δεν υπάρχει ειδική θεραπεία. Η βελτίωση της επικοινωνίας και των κοινωνικών δεξιοτήτων και η μείωση των προβληματικών συμπεριφορών αποτελούν τους θεραπευτικούς στόχους. Το ειδικά δομημένο εκπαιδευτικό περιβάλλον σε συνδυασμό με συμπεριφορικές μεθόδους, είναι το πιο αποτελεσματικό θεραπευτικό σχήμα.

Παρόλο που δεν υπάρχουν θεραπευτικά φάρμακα για τον Αυτισμό, η χορήγηση ψυχοφαρμάκων αποτελεί σε ορισμένες περιπτώσεις πολύ σημαντική συμπληρωματική θεραπεία.

Τα φάρμακα μειώνουν τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές, όπως η υπερκινητικότητα, οι στερεοτυπίες και η ευερεθιστικότητα και διευκολύνουν τη μάθηση.