Κερδίζει ή χάνει ο εγκέφαλός μας χρησιμοποιώντας το ίντερνετ; Η απάντηση έχει να κάνει με την πλαστικότητα του εγκεφάλου.
Σε αντίθεση με το παλιό αξίωμα ότι ο εγκέφαλος δεν αναπτύσσεται στην ενήλικη ζωή και ότι όλες οι αλλαγές τείνουν προς την κατεύθυνση του εκφυλισμού, έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη πολλαπλών μηχανισμών νευρωνικής πλαστικότητας.
Η πλαστικότητα του εγκεφάλου αναφέρεται στη δημιουργία νέων συνάψεων και νευρώνων, όπως και σε επιγενετικές τροποποιήσεις στην έκφραση του DNA. Ο σχηματισμός νέων συνάψεων μπορεί να συνδέσει διαφορετικούς νευρώνες με επέκταση των δενδριτών και δημιουργία ακάνθων. Οι νέοι νευρώνες δημιουργούνται ως απάντηση σε ερεθίσματα από νέες εμπειρίες, ενώ φαίνεται ότι υπάρχει και σταθερός ρυθμός αποδόμησής τους.
Φαίνεται λοιπόν ότι σε ορισμένες περιπτώσεις η χρήση του διαδικτύου μπορεί να ενισχύσει τον εγκέφαλό μας.
Videogames
Πρώτη η Greenfield (1984] διαπίστωσε άτι η ενασχόληση με videogames ενέχει σημαντικές συνιστώσες γνωστικού φορτίου και μπορεί να επιφέρει ανάπτυξη των σχετικών ικανοτήτων.
Στη συνέχεια, μια σειρά μελετών έχουν καταδείξει ότι τα αποτελέσματα της εξάσκησης των γνωστικών ικανοτήτων με τη χρήση τόσο των videogames όσο και του διαδικτύου είναι:
- Ελάττωση του χρόνου αντίδρασης σε ερεθίσματα.
- Βελτίωση του οπτικό κινητικού συντονισμού.
- Βελτίωση της αντίληψης του χώρου και της αναζήτησης.
- Βελτίωση της διακριτικής ικανότητας μεταξύ ερεθισμάτων και κατάδειξης τους, όπως και της γενικής προσοχής των οπτικών ερεθισμάτων.
- Βελτίωση της ευελιξίας στην εναλλαγή καθηκόντων.
Το 2008 ο Small βρήκε ότι τα άτομα με εμπειρία στην περιήγηση στο ιντερνετ έτειναν να χρησιμοποιούν τον πλαγιοραχιαίο προμετωπιαίο φλοιό κατά την περιήγηση, σε αντίθεση με τα άτομα που δεν είχαν εμπειρία – τα ευρήματα εξισώθηκαν μετά από μόλις πέντε ώρες χρήσης, μία εβδομάδα αργότερα.
Οι Jackson et al. (2010) διαπίστωσαν ότι στη διάρκεια μιας διετίας η μεγαλύτερη χρήση διαδικτύου συνδεόταν με μεγαλύτερη δεξιότητα ανάγνωσης, όμως μόνο σε όσα παιδιά είχαν χαμηλότερο αρχικό επίπεδο και όχι σε όσα είχαν υψηλότερο.
Multitasking
Σε αντίθεση με τη χρήση Η/Υ για παιχνίδι ή άλλο συγκεκριμένο στόχο, η χρήση του ίντερνετ αφορά την εμβύθιση σε ένα περιβάλλον πλούσιο σε πληροφορίες, με λιγότερο ξεκάθαρο στόχο. Καθώς οι πληροφορίες δίνονται σε ένα πολυ-παραθυρικό περιβάλλον, ο μέσος χρήστης πρέπει να αντεπεξέλθει γνωσιακά σε πολλαπλές ταυτόχρονες εργασίες (multitasking).
Οι Ophir et al. (2009) κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι άτομα που συνήθιζαν σε μεγάλη χρήση τύπου multitasking ήταν περισσότερο επιρρεπή στην απόσπαση της προσοχής από τυχαία περιβαλλοντικά ερεθίσματα, ενώ είχαν δυσκολία να διατηρήσουν εσωτερικές παραστάσεις σχετικές με την εργασία στη μνήμη.
Πού συγκλίνουν οι απόψεις των ειδικών του χώρου για το multitasking;
- Patricia Greenfield – Οι βελτιώσεις συνυπάρχουν με ελλείμματα.
- David Meyer (University of Michigan) -Όσο κερδίζουμε σε εμπειρία στην ταχεία εναλλαγή της προσοχής, υπερνικούμε κάποιες αδυναμίες στο multitasking.
- Jordan Grafman (National Institute of Neurological Disorders and Stroke) -Όσο περισσότερα καθήκοντα εναλλάσσουμε τόσο λιγότερο αποφασιστικές γίνονται οι δράσεις μας και τόσο λιγότερη δυνατότητα έχουμε να σκεφτούμε ώστε να επιλύσουμε ένα πρόβλημα.
- MichaelMezzenich (UCLA) – Όσο περισσότερο multitasking, τόσο εξασκούμε τους εγκεφάλους μας να δίνουν προσοχή στο άχρηστο.
Ηλικιωμένοι και πλαστικότητα της εγκεφαλικής λειτουργίας
Ένα ξεχωριστό ερώτημα αφορά την τρίτη ηλικία. Σε ποιο βαθμό παραμένει ενεργή η δυνατότητα ενίσχυσης της λειτουργικότητας του εγκεφάλου βάσει των αρχών της πλαστικότητας του εγκεφάλου;
Πολλαπλά θετικά αποτελέσματα έχουν αναφερθεί από την εισαγωγή της χρήσης του διαδικτύου σε άτομα τρίτης ηλικίας. Οι μελέτες έχουν βρει ότι η χρήση του ίντερνετ σε άτομα τρίτης ηλικίας επέφερε θετικές συνέπειες σε δείκτες κατάθλιψης, μοναξιάς, αυτοελέγχου και γενικής ικανοποίησης από τη ζωή.
Οι Greenwood και Parasuraman (2010), εξετάζοντας την πλαστικότητα του εγκεφάλου σε ηλικιωμένους, καταλήγουν ότι η ενεργοποίηση του εμπρόσθιου φλοιού συσχετίζεται με υψηλότερη νοημοσύνη. Προτείνουν δε ότι το άτομο χρειάζεται να εκτίθεται σε νέες γνωσιακές απαιτήσεις ώστε να αντεπεξέλθει στις αλλαγές που επιφέρει η ηλικία (να μάθει νέο υλικό με τη θέληση του και να βιώσει νέες προκλήσεις).
Πειράματα των Drew και Waters (1986) και Clark (1987) έδειξαν ότι ηλικιωμένοι που εκπαιδεύονταν σε videogames βελτίωναν την επίδοσή τους σε λεκτική και μη λεκτική νοημοσύνη, δεξιότητα και οπτικοκινητικό συντονισμό και χρόνο αντίδρασης.
Οι Tun και Lachman (2010), ελέγχοντας δείγμα 2,671 ενηλίκων, ηλικίας 32-84 ετών, κατέληξαν στα συμπεράσματα ότι η συχνότερη χρήση του ίντερνετ συνδεόταν με μεγαλύτερη γνωσιακή επίδοση.
