Τα ποικίλα νιτρώδη άλατα έχουν κοινές επιθυμητές και ανεπιθύμητες ενέργειες. Διαφέρουν μεταξύ τους κυρίως ως προς την ταχύτητα και τη διάρκεια δράσης τους, ανάλογα με τη δραστική ουσία, την οδό χορήγησης και τη φαρμακοτεχνική μορφή. Η ειδική ένδειξή τους για αντιμετώπιση παροξυσμών στηθάγχης ή πρόληψή τους εξαρτάται ακριβώς από τη ταχύτητα της δράσης τους.
Την ταχύτερη αλλά και βραχύτερη δράση έχουν το (δύσχρηστο) νιτρώδες αμύλιο σε εισπνοές και η υπογλώσσια τρινιτρική γλυκερίνη. Εκτός από τις ταχείας δράσης μορφές υπάρχουν και οι τροπ/νης αποδέσμευσης μορφές των οποίων το αποτέλεσμα διαρκεί αρκετές ώρες.
Εκτός από τη στηθάγχη, τα νιτρώδη με ταχεία δράση μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε οξεία αριστερή καρδιακή ανεπάρκεια, καθώς μειώνουν και τις περιφερικές αντιστάσεις (μεταφορτίο) και τη φλεβική επιστροφή (προφορτίο). Οι υπογλώσσιες μορφές με την ταχύτατη δράση τους είναι κατάλληλες για την έγκαιρη έναρξη της αγωγής της οξείας αριστερής καρδιακής κάμψης από τον ίδιο τον ασθενή.
Παρενέργειες
Η ορθοστατική υπόταση και η κεφαλαλγία είναι οι συνηθέστερες ανεπιθύμητες ενέργειες των νιτρωδών. Είναι ενδεχόμενο ένα άτομο που έχει έντονη κεφαλαλγία με το δινιτρικό ισοσορβίτη να ανέχεται καλύτερα άλλα σκευάσματα, όπως την τρινιτρική γλυκερίνη σε μορφή τροπ/νης αποδέσμευσης. Μερικοί ασθενείς που λαμβάνουν νιτρώδη μακράς δράσης ή διαδερμικά αυτοκόλλητα αναπτύσσουν ανοχή με αποτέλεσμα ελάττωση της θεραπευτικής δράσης του φαρμάκου.
Μείωση της συγκέντρωσης νιτρωδών στο αίμα για 4-8 ώρες κάθε μέρα συνήθως διατηρεί τη δραστικότητα του φαρμάκου σε αυτές τις περιπτώσεις. Εάν αναπτυχθεί ανοχή μετά από χρησιμοποίηση αυτοκόλλητων συνιστάται η αφαίρεσή τους για μερικές ώρες κάθε μέρα, ενώ εάν χορηγούνται δισκία τροποποιημένης αποδέσμευσης τότε το δεύτερο από αυτά πρέπει να χορηγείται 8 και όχι 12 ώρες μετά από το πρώτο. Οι αντενδείξεις των νιτρωδών είναι επίσης κοινές για όλα με κυριότερες την υπερτροφική αποφρακτική μυοκαρδιοπάθεια και, σπάνια, το γλαύκωμα κλειστής γωνίας.
Δραστικές ουσίες που ανήκουν στα νιτρώδη
Τρινιτρική γλυκερίνη. Η τρινιτρική γλυκερίνη (glyceryl trinitrate) ανήκει στην κατηγορία των οργανικών νιτρωδών. Μέσω της ενδοκυττάριας μετατροπής της σε νιτρώδες ιόν και ακολούθως σε μονοξείδιο του αζώτου (ΝΟ), ενεργοποιεί την γουανυλική κυκλάση και αυξάνει το κυκλικό GMP των κυττάρων. Το αυξημένο cGMP με την σειρά του προκαλεί αποφωσφορυλίωση της ελαφριάς αλύσου της μυοσίνης, με αποτέλεσμα την χάλαση των λείων μυών των αγγείων, με μεγαλύτερη δράση στις φλέβες.
Δινιτρικός ισοσορβίτης. Ο δινιτρικός ισοσορβίτης (isosorbide dinitrate) ανήκει στην κατηγορία των νιτρωδών τα οποία χρησιμοποιούνται για την προφύλαξη και αντιμετώπιση των παροξυσμών στηθάγχης λόγω της ταχείας δράσης τους.
Μονονιτρικός ισοσορβίτης. Ο μονονιτρικός ισοσορβίτης (isosorbide mononitrate) ανήκει στην κατηγορία των οργανικών νιτρωδών. Μέσω της ενδοκυττάριας μετατροπής του σε νιτρώδες ιόν και ακολούθως σε μονοξείδιο του αζώτου (ΝΟ), ενεργοποιεί την γουανυλική κυκλάση και αυξάνει το κυκλικό GMP των κυττάρων. Το αυξημένο cGMP με την σειρά του προκαλεί αποφωσφορυλίωση της ελαφριάς αλύσου της μυοσίνης, με αποτέλεσμα την χάλαση των λείων μυών των αγγείων.
