Tο γκουαρανά είναι ένα αναρριχώμενο φυτό που μπορεί να φτάσει τα 10 μέτρα, αν βρει δέντρα να το υποστηρίξουν. Ιθαγενές του Αμαζονίου, έχει πάρει το όνομα του από την περιοχή Γκουαρανί.
Πρόκειται για ένα φυτό τύπου αμπέλου με επιστημονικό όνομα Paullinia cupana (οι λέξεις guarana, uarana ή varana σημαίνουν “αμπέλι” σε διάφορες διαλέκτους).
Το φυτό είναι δημοφιλές στην Βραζιλία διότι αποτελούσε την πρώτη ύλη ενός ψωμιού που έφτιαχναν οι κάτοικοι της περιοχής Γκουαρανί από τους αλεσμένους καρπούς του. Άλλα ονόματα με το οποίο είναι γνωστό είναι: Brazilian Cocoa, Guar Gum, Guarana Paste, Zoom.
Οι καρποί (φρούτα) του γκουαρανά έχουν σχήμα και χρώμα που μοιάζει με το βολβό του ματιού – σύμφωνα με τη μυθολογία το φυτό προέκυψε από την ενταφή των οφθαλμών ενός μικρού παιδιού. Περιέχουν καφεΐνη (γκουαρανίνη), ξανθίνη και τα παράγωγά της θεοβρωµίνη, θεοφυλλίνη καθώς και τανίνες σε υψηλή περιεκτικότητα που φτάνει το 8-15%. Έχει επίσης ικανοποιητική περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη, περίπου 8-12%. Το άμυλο φτάνει στο 60% (η περιεκτικότητα υπολογίζεται σε γραμμάρια ανά 100 γραμμάρια καρπού).
Η ποσότητα της καφεΐνης είναι περισσότερη από αυτή που περιέχεται σε αντίστοιχου βάρους καρπών του καφέ. Το guarana μπορεί να περιέχει 3,6-5,8% καφεΐνη, ενώ ο καφές έχει 2%.
ΔΡΑΣΗ – ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Τα παράγωγα της ξανθίνης θεοβρωμίνη και θεοφυλλίνη είναι δύο ουσίες με διεγερτικές και αναζωογονητικές ιδιότητες.
Άλλα παράγωγα της ξανθίνης είναι οι μεθυλοξανθίνες που μπορούν να διεγείρουν το μυϊκό σύστημα και να ξεπεράσουν την αίσθηση της κούρασης. Ευεργετικές είναι και οι τανίνες διότι φαίνεται πως ευνοούν την έκκριση αδρεναλίνης.
Το γκουαρανά αυξάνει την καρδιακή συχνότητα και συσταλτικότητα, αυξάνει την αρτηριακή πίεση, εµποδίζει την συσσώρευση αιµοπεταλίων (μια μελέτη σε κουνέλια έδειξε μείωση της συσσώρευσης αιμοπεταλίων τους κατά 37%), διεγείρει τη γαστρική έκκριση οξέος, προκαλεί ούρηση, χαλαρώνει τους βρογχικούς λείους µύες και διεγείρει την απελευθέρωση κατεχολαµινών.
Οι καρποί του guarana.
Το 70% της παραγωγής του γκουαρανά χρησιμοποιείται σε ενεργειακά ποτά (π.χ. Red Bull) και το υπόλοιπο σε συμπληρώματα διατροφής με σκοπό την αύξηση της αθλητικής επίδοσης ή για αδυνάτισμα.
Για το γκουαρανά θεωρείται ότι:
- Βελτιώνει την νοητική εγρήγορση, την αντοχή στους αθλητές, την ζωτικότητα, την ανοσία, το σθένος και την σεξουαλική επίδοση (έχει χρησιμοποιηθεί ως αφροδισιακό).
- Βοηθάει την προωθητική δράση της καρνιτίνης για την καύση του λίπους.
- Καταπραΰνει τις ηµικρανίες, καταπολεµά τη διάρροια και τη δυσκοιλιότητα.
- Δρα σαν ανορεξιογόνο (καταστέλλει την όρεξη).
- Λόγω της καφεΐνης που περιέχει, είναι πιθανότατα δραστικό όταν λαµβάνεται σαν διεγερτικό του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος.
Σε μορφή σκόνης. Έχει ελαφρώς πικρή γεύση.
Πρέπει ωστόσο να αναφερθεί ότι δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα πολλές κλινικές μελέτες για το γκουαρανά. Οι ερευνητές δεν έχουν ασχοληθεί εντατικά με αυτό το φυτό αν και τα τελευταία χρόνια υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον στην αγορά των συμπληρωμάτων διατροφής.
Μια μελέτη πάντως έδειξε ότι το guarana μπορεί να μειώσει την ταχύτητα με την οποία το σώμα αντιλαμβάνεται την αίσθηση του κορεσμού της όρεξης. Οι μελέτες που έχουν χρησιμοποιήσει το guarana για αδυνάτισμα περιέλαβαν και άλλα φυτά κι έτσι δεν είναι σίγουρο πόσο συμβάλλει το κάθε ένα ξεχωριστά στο αποτέλεσμα.
ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ ΩΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ
Το γκουαρανά που βρίσκεται στα χάπια των συμπληρωμάτων διατροφής παράγεται από αποξηραµένα και κονιοποιηµένα σπέρµατα του φρούτου του Paullinia cupana. Πέρα από αυτούς τους καρπούς δεν υπάρχει άλλη φυσική πηγή.
Στην αγορά διατίθεται σε χάπια, κάψουλες και σκόνη, συνήθως σε συνδυασµό µε βιταµίνες και µέταλλα είτε µε άλλα συµπληρώµατα διατροφής.
Συγκεκριµένη ημερήσια δόση δεν έχει καθοριστεί αλλά δεν πρέπει να ξεπερνά τα 3 γραμμάρια σκόνης. Δεν συνιστάται η χρήση του ως εναλλακτικό του καφέ. Τα χάπια στα συµπληρώµατα παρέχουν 40-200 mg (η δοσολογία αυτή θεωρείται χαμηλή). Γενικά, όταν χρησιμοποιείται για τόνωση, δεν συνιστάται η συνεχής λήψη μεγάλης ποσότητας για περισσότερο από μια εβδομάδα, λόγω της καφεΐνης που περιέχει.
ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
Δεν έχουν παρατηρηθεί παρενέργειες σε μικρή δοσολογία. Οι παρενέργειες είναι γενικά οι ίδιες με αυτές του καφέ. Περιλαμβάνουν προβλήματα ύπνου, άγχος, προβλήματα στο στομάχι και έντονο παλμό της καρδιάς. Οι μεγάλες δόσεις καφεϊνης μπορούν να αυξήσουν τον παλμό καρδιάς και τη πίεση του αίματος – σημειώνεται ότι τα άτομα με υπέρταση δεν πρέπει να πίνουν καφέ.
Το γκουαρανά θα πρέπει να αποφεύγεται από άτοµα µε καρδιακά προβλήµατα, αρρυθμίες, πεπτικό έλκος, αγχώδεις διαταραχές και νεφρικές βλάβες. Επίσης δεν θα πρέπει να καταναλώνεται στο χρονικό διάστηµα 2 ωρών πριν από τον ύπνο. Υπερβολική δόση ίσως προκαλεί αϋπνία, νευρικότητα, ευερεθιστότητα, αίσθηµα σφυγµών, γαστρικό ερεθισµό, έξαψη και αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Επίσης, μεγάλη δοσολογία μπορεί οδηγήσει σε υποκαλαιμία (έλλειψη καλίου).
Δεδομένης της υψηλής περιεκτικότητας σε καφεΐνη δεν ενδείκνυται η λήψη από παιδιά και έγκυες γυναίκες (υπάρχει κίνδυνος για μειωμένο βάρος του παιδιού όταν αρκετή καφεΐνη λαμβάνεται κατά την εγκυμοσύνη). Επίσης θα πρέπει να αποφεύγεται κατά την περίοδο του θηλασµού.
ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ
Μπορεί να υπάρχουν αλληλεπιδράσεις με φάρμακα που λαμβάνονται όπως είναι τα αντικαταθλιπτικά χάπια, το λίθιο, αυτά για την αραίωση αίματος (αντιθρομβωτικά) και καθαρτικά.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την παραγωγή του φυτού και τις ιδιότητες που έχει δείτε μια επιστημονική εργασία του 2013 σε pdf εδώ.
