Το έλκος κατακλίσεως είναι ένα έλκος εκ πιέσεως που δημιουργείται σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος μετά από παρατεταμένη άσκηση πίεσης. Συνήθως δημιουργείται σε χρονίως εξασθενημένα άτομα, τα οποία είναι ανίκανα να αλλάξουν θέση στο κρεβάτι.
Το έλκος εκ πιέσεως οφείλεται στην ισχαιμία των υποκείμενων δομών του δέρματος, του λιπώδους ιστού και των μυών, ως αποτέλεσμα παρατεταμένης και αδιάλειπτης πίεσης.
Οι συχνότερα προσβαλλόμενες θέσεις είναι οι οστικές προεξοχές του σώματος. Το 95% όλων των ελκών κατακλίσεως αναπτύσσονται στο κατώτερο τμήμα του σώματος με το 65% να αναπτύσσεται στην πυελική χώρα και το 30% στα κάτω άκρα.
Το έλκος συνήθως ξεκινά με ερύθημα στο σημείο που υφίσταται πίεση. Σε σύντομο χρονικό διάστημα αναπτύσσεται ένα αβαθές έλκος. Παρατηρείται νέκρωση που εκδηλώνεται με μια γκριζωπή ψευδομεμβράνη, ειδικά στο έλκος το οποίο δεν έχει υποβληθεί σε θεραπεία.
Στάδια και επιπλοκές
Τα έλκη εκ πιέσεως βαθμολογούνται σύμφωνα με ένα σύστημα τεσσάρων σταδίων.
- Το πιο πρώιμο στάδιο αναγνωρίζεται από τις αλλοιώσεις σε ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα: Θερμοκρασία δέρματος, σύσταση ιστού, ή/και αίσθηση. Η βλάβη εμφανίζεται ως μια περιοχή επίμονης ερυθρότητας.
- Στο στάδιο II παρατηρείται ένα επιφανειακό έλκος που αφορά την επιδερμίδα ή/και το χόριο.
- Στο στάδιο III τα έλκη καταστρέφουν τον υποδόριο λιπώδη ιστό.
- Στο στάδιο IV προσβάλλεται ο μυς, το οστό, ο τένοντας ή ο θύλακας της άρθρωσης.
Οι δυνητικές επιπλοκές των ελκών εκ πιέσεως περιλαμβάνουν τη σήψη, την τοπική λοίμωξη, την οστεομυελίτιδα και τα συρίγγια. Έχουν ανευρεθεί πάνω από 100 παράγοντες κινδύνου, εκ των οποίων προεξάρχουν ο σακχαρώδης διαβήτης, η περιφερική αγγειοπάθεια, η αγγειοεγκεφαλική νόσος, η σήψη και η υπόταση.
Πρόληψη και αντιμετώπιση
Η πρόληψη επιτυγχάνεται με την ανακατανομή της πίεσης από την ίδια θέση κατάκλιση ανά διάστημα τουλάχιστον 2 ωρών.
Η θεραπεία συνίσταται στην ανακούφιση από την πίεση που ασκείται στα προσβεβλημένα μέρη του σώματος με συχνές αλλαγές της θέσης, σχολαστική νοσηλευτική φροντίδα και χρήση προϊόντων γεμισμένων με αέρα, συσκευών επίπλευσης γεμισμένες με υγρό ή προϊόντα αφρού.
Άλλα μέτρα περιλαμβάνουν τη φροντίδα του έλκους, την αντιμετώπιση του μικροβιακού εποικισμού και της λοίμωξης, τη χειρουργική αποκατάσταση αν χρειάζεται, τη συνεχή εκπαίδευση, την εξασφάλιση επαρκούς σίτισης,τη διαχείριση του πόνου και την παροχή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης.
Η φροντίδα του έλκους είναι ζωτικής σημασίας. Η αφαίρεση των ιστικών ρακών επιτυγχάνεται με άμεσα, μηχανικά, ενζυματικά ή/και αυτολυτικά μέτρα. Σε μερικές περιπτώσεις απαιτείται χειρουργική περιποίηση του τραύματος. Τα σταθερά έλκη των πτερνών αποτελούν εξαίρεση. Αν υπάρχει μόνο μια ξηρή εσχάρα δεν χρήζουν χειρουργικού καθαρισμού από τα νεκρικά υπολείμματα.
Οι πληγές θα πρέπει αρχικά να καθαρίζονται και να γίνεται η αλλαγή του επιθέματος με μη τραυματική τεχνική. Είναι καλύτερο να χρησιμοποιείται φυσιολογικός ορός μάλλον παρά υπεροξείδιο ή ιωδιούχος ποβιδόνη. Η επιλογή του επιθέματος θα πρέπει να διασφαλίζει ότι ο ιστός του έλκους παραμένει υγρός και το περιβάλλον δέρμα στεγνό.
Τα επιθέματα στεγανής περίδεσης περιλαμβάνουν πάνω από 300 εμπορικά προϊόντα. Ταξινομούνται αδρά ως μεμβράνες, αλγινικά, αφροί, υδρογέλες, υδροΐνες και υδροκολλοειδή επιθέματα. Οι διαπερατές μεμβράνες χρησιμοποιούνται μόνο στα έλκη σταδίου II, εφόσον προσφέρουν μόνο ήπια απορρόφηση, ενώ οι υδροΐνες εφαρμόζονται μόνο για έλκη ολικού πάχους σταδίου III και IV.
Είναι δυνατόν να χρειαστεί χειρουργικός καθαρισμός από τα ιστικά ράκη με επεμβάσεις αποκατάστασης. Διερευνώνται επικουρικές μέθοδοι, όπως είναι το υπερηχογράφημα, το Laser, η UV, το υπερβαρικό οξυγόνο, η ηλεκτρική διέγερση, η ακτινοβολούσα θερμότητα, η εφαρμογή αυξητικών παραγόντων, τα μοσχεύματα από καλλιεργημένα κερατινοκύτταρα, τα υποκατάστατα δέρματος και διάφοροι τοπικοί και λαμβανόμενοι από το στόμα παράγοντες, για να καθοριστεί η θέση τους στη θεραπεία των ελκών αυτών. Ενίοτε τα έλκη αυτά αποικίζονται από αναερόβιους μικροοργανισμούς και αναδύουν οσμή σήψης. Η τοπική εφαρμογή μετρονιδαζόλης εξαλείφει την οσμή αυτή μέσα σε 36 ώρες.
