Ένας μεγάλος αριθμός φυτών, όπως δένδρα, χόρτα, άνθη, λαχανικά, φρούτα και ζιζάνια αποτελούν δυνητικές αιτίες δερματίτιδας.
Τα εξανθήματα που προκύπτουν ποικίλλουν σημαντικά ως προς την εμφάνιση, αλλά είναι συνήθως φυσαλιδώδη και συνοδεύονται από οίδημα. Έπειτα από προηγούμενη έκθεση και ευαισθητοποίηση προς τη δραστική ουσία του φυτού, η τυπική δερματίτιδα εμφανίζεται έπειτα από επανέκθεση.
Οι χαρακτηριστικές γραμμικά ομαδοποιημένες βλάβες προκύπτουν από γδάρσιμο του δέρματος με το άκρο ενός φύλλου ή ενός κλαδιού ή με μεταφορά του αλλεργιογόνου κάτω από τα νύχια. Σε αντίθεση με την κοινή πεποίθηση, η επαφή με το περιεχόμενο των φυσαλίδων δεν είναι ικανό να προκαλέσει νέες βλάβες.
Τοξικόδενδρο (δηλητηριώδης κισσός)
Δηλητηριώδης κισσός.
Η δερματίτιδα από τοξικόδενδρο περιλαμβάνει την δερματίτιδα από μέλη της οικογένειας φυτών Anacrdiaceae: δηλητηριώδης κισσός, δηλητηριώδης οξιά, δηλητηριώδες σουμάκι, ιαπωνικό δένδρο-λάκα, φυστικιά cashew (το αλλεργιογόνο βρίσκεται στο φλοιό), μάνγκο (το αλλεργιογόνο βρίσκεται στη φλούδα, τα φύλλα ή το χυμό), δένδρο Rengas κ.α. To ginkgo (το αλλεργιογόνο βρίσκεται στο καρπό), το λουλούδι των αραχνών ή του ασημένιου δρυός, τα είδη δένδρων Gluta και είδη θάμνων στην Νοτιοανατολική Ασία και το Βραζιλιάνικο πιπερόδεντρο περιέχουν πανομοιότυπα αντιγόνα.
Η δερματίτιδα από τοξικόδενδρο εκδηλώνεται εντός 48 ωρών από την έκθεση ενός προηγουμένως ευαισθητοποιη-μένου στο φυτό ατόμου. Συνήθως αρχίζει από τη ραχιαία επιφάνεια των δακτύλων, τους καρπούς και τα βλέφαρα, αν και μπορεί να αρχίζει από τους αστραγάλους ή άλλα μέρη του σώματος που έχουν εκτεθεί. Το πρώτο σύμπτωμα είναι έντονος κνησμός.
Στη συνέχεια μπορεί επίσης να εμφανιστούν φλεγμονή, φυσαλίδες και πομφόλυγες. Οι φυσαλίδες συνήθως βρίσκονται σε γραμμική διάταξη και κατ’ ομάδες. Μπορεί να υπάρχουν μεγάλες πομφόλυγες, ιδιαίτερα στα αντιβράχια και στις άκρες χείρες. Τα βλέφαρα είναι οιδηματώδη. Είναι χειρότερα το πρωί και μπορεί να βελτιώνονται καθώς προχωρά η ημέρα.
Συχνά παρατηρείται κνησμός του δακτυλίου και εμπλοκή της γεννητικής χώρας. Μπορεί να παρατηρηθεί μια μαύρη εναπόθεση λάκας στην οποία ο χυμός του φυτού οξειδώνεται αφού συνδεθεί με τη κεράτινη στιβάδα). Χωρίς θεραπεία, η δερματίτιδα από τοξικόδενδρο συνήθως διαρκεί 2 έως 3 εβδομάδες.
Τα δάκτυλα μεταφέρουν το αλλεργιογόνο και σε άλλα μέρη, κυρίως σε αντιβράχια και την ακροποσθία των ανδρών, που καθίσταται έντονα οιδηματώδης. Ωστόσο, όταν ο αιτιολογικός ελαιώδης παράγων εκπλυθεί, δεν υπάρχει εξάπλωση του αλλεργιογόνου και δεν γίνεται περαιτέρω εξάπλωση της δερματίτιδας.
Μερικά άτομα είναι τόσο ευαίσθτα, ώστε η άμεση επαφή δεν είναι απαραίτητη, με το αλλεργιογόνο προφανώς να μεταφέρεται στα άτομα αυτά από τη γούνα των κατοικίδιων ζώων ή από τον άνεμο. Επίσης, μπορεί να μεταφερθεί από τα μπαστούνια του γκολφ ή τα καλάμια του ψαρέματος, ή ακόμα και από τα έπιπλα που ένας σκύλος ή μια γάτα μπορεί να έχουν χρησιμοποιήσει μετά από έκθεση στη κατεχόλη. Ενίοτε, η βρώση του αλλεργιογόνου, όπως συνέβη σε ασθενή που έφαγε ωμά φυστίκια κάσιους σε μία εισαγόμενη σάλτσα πέστο, μπορεί να οδηγήσει στο σύνδρομο μπαμπουίνου (σκούρο ερυθροιώδες εξάνθημα στους γλουτούς, τη γεννητική χώρα, την έσω επιφάνεια των μηρών και μερικές φορές στη μασχάλη), ή μια συστηματοποιημένη αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής με τη μορφολογία ενός γενικευμένου ερυθηματώδους βλατιδώδους εξανθήματος.
Η αιτία είναι μια ελαιορητίνη γνωστή ως ουρουσιόλη, στη οποία το δραστικό συστατικό είναι ένα μίγμα κατεχολών. Αυτό και τα συναφή με ρεσορκίνη αλλεργιογόνα υπάρχουν σε πολλά φυτά, αλλά και σε πολλά είδη φιλόδενδρων, σε ξύλο από Persoonia elliptica, στο σιτάρι και θαλάσσια φύκια.
Το πιο εντυπωσιακό διαγνωστικό χαρακτηριστικό είναι η γραμμικότητα των βλαβών. Είναι σπάνιο να δούμε φυσαλίδες να διατάσσονται σε γραμμικό πρότυπο, εκτός από την δερματίτιδα που προκαλείται από φυτά. Ένα ιστορικό έκθεσης στην εξοχή ή σε πάρκο με φυτά που έχουν γυαλιστερά φύλλα σε ομάδες των τριών, που ακολουθείται από την εμ-φάνιση φυσαλίδων εντός 2 ημερών, συνήθως τεκμηριώνει τη διάγνωση.
Άτομα με γνωστή ευαισθησία δεν θα πρέπει μόνο να αποφεύγουν να αγγίζουν αυτά τα φυτά, αλλά θα πρέπει επίσης να δείχνουν ιδιαίτερη προσοχή στο χειρισμό ειδών ένδυσης, εργαλείων, παιχνιδιών και κατοικίδιων ζώων που έχουν έρθει σε επαφή με τα φυτά αυτά.
Η εξάλειψη των φυτών που αναπτύσσονται σε πολυσύ-χναστους χώρους είναι ένα εύκολο προληπτικό μέτρο, καθώς η αναγνώριση των φυτών αυτών και η αποφυγή της επαφής με αυτά. Μια εξαιρετική πηγή πληροφόρησης είναι ένα φυλλάδιο που διατίθεται από την Αμερικανική Ακαδημία Δερματολογίας. Εάν ένα άτομο εκτεθεί, το πλύσιμο με σαπούνι και νερό εντός 5 λεπτών, μπορεί να εμποδίσει την εμφάνιση του εξανθήματος. Διατίθενται προστατευτικές κρέμες φραγμού που βοηθούν κάπως. Ο quaternium-18 μπεντονίτης έχει δειχθεί ότι μπορεί να αποτρέψει ή να μειώσει την πειραματικά προκαλούμενη δερματίτιδα από δηλητηριώδη κισσό.
Αναρίθμητες προσπάθειες έχουν γίνει για την ανοσοποί-ηση από τη δερματίτιδα από δηλητηριώδη κισσό, με τη βρώση των φύλλων, από του στόματος χορήγηση ή υποδόρια ένεση λιπαρών εκχυλισμάτων. Μέχρι σήμερα, δεν έχει αναπτυχθεί κάποια μέθοδος ανοσοποίησης.
Επαναλαμβανόμενα επεισόδια δεν παρέχουν ανοσοποίηση, αν και ένα σοβαρό επεισόδιο μπορεί να επιτύχει αυτό που έχει αποκληθεί απευαισθητοποίηση μαζικής δόσης.
Όταν η διάγνωση είναι σαφής και το εξάνθημα έντονο ή εκτεταμένο, τα συστηματικά στεροειδή φάρμακα είναι αποτελεσματικά, ξεκινώντας με 40 έως 60 mg πρεδνιζόνης σε μία εφάπαξ από του στόματος δόση ημερησίως, που μειώνεται σταδιακά σε μια περίοδο τριών εβδομάδων.
Όταν το εξάνθημα είναι περιορισμένο σε έκταση και σοβαρότητα, προτιμάται η τοπική εφαρμογή κορτικοστεροειδών υπό μορφή κρέμας, λοσιόν ή σπρέϋ αερολύματος. Οι από παλιά καθιερωμένες λοσιόν καλαμίνης χωρίς φαινόλη είναι χρήσιμες και δεν βλάπτουν. Οι αντϊίσταμινικές αλοιφές θα πρέπει να αποφεύγονται λόγω της δυνατότητας να προκαλέσουν ευαι-σθητοποίηση. Το ίδιο ισχύει και για την τοπική εφαρμογή των τοπικών αναισθητικών.
Δερματίτιδες που συνδέονται με φυτά
Η δερματίτιδα από λάκα προκαλείται από μία λάκα επίπλων που κατασκευάζεται από το ιαπωνικό δέντρο λάκα, που χρησιμοποιείται σε έπιπλα, κοσμήματα ή μικροαντικείμενα. Η λάκα σε αντίκες είναι ακίνδυνη, αλλά η λάκα ηλικίας μικρότερη των 1 ή 2 ετών είναι πολύ αντιγονική. Το έλαιο από τα κελύφη των φυστικιών κάσιους εξάγεται από τα κελύφη των καρπών (Anacardium occidentale). Αυτό το λάδι περιέχει καρδόλη, μια φαινόλη παρόμοια με την ουρουσιόλη σε δηλητηριώδη κισσό. Το υγρό έχει πολλές εμπορικές εφαρμογές, όπως η χρήση σε επενδύσεις, βερνίκια, συνθετική κόλλα, χρώματα και στη στερεοποίηση του σκυροδέματος.
Η δερματίτιδα από μάνγκο είναι ασυνήθιστη σε ιθαγενείς των χωρών όπου αναπτύσσεται το δένδρο μάνγκο (όπως οι Φιλιππίνες, Γκουάμ, Χαβάη, Κούβα), οι οποίοι δεν έχουν ποτέ έρθει σε επαφή με είδη τοξικόδενδρων.
Πολλά άτομα που έχουν εκτεθεί όμως, είτε είχαν δερματίτιδα από αυτά είτε όχι, ευαισθητοποιούνται από το ένα ή περισσότερα επεισόδια επαφής με τη φλούδα του φρούτου μάνγκο. Οι παλάμες των χεριών μολύνονται αρχικά, οπότε τα βλέφαρα και η ακροποσθία των ανδρών είναι συχνά θέσεις πρώιμης συμμετοχής. Ο σχολαστικός και συστηματικός καθαρισμός με σφουγγάρι διαποτισμένο με ίσα μέρη αιθέρα και ακετόνης, με σφουγγάρι όλων των μολυσμένων ή κνησμωδών περιοχών, κατ’ αρχάς θα αφαιρέσει την ρητίνη και θα περιορίσει την επιδείνωση της δερματίτιδας, που μπορεί να αντιμετωπιστεί με τοπικά ή από του στόματος στεροειδή.
Η δερματίτιδα από δέντρο Ginkgo προσομοιάζει με δερματίτιδα από τοξικόδενδρο, καθώς χαρακτηρίζεται από έντονη φυσαλιδοποίηση, ερυθηματώδεις βλατίδες και πρήξιμο. Αιτία είναι τα γιγκολικά οξέα από το σαρκώδες μέρος του καρπού του δέντρου Ginkgo. Η κατανάλωση του καρπού του Ginkgo μπορεί να προκαλέσει περιπρωκτική δερματίτιδα. To Ginkgo biloba που χορηγείται από του στόματος για εγκεφαλικές διαταραχές παρασκευάζεται από εκχύλισμα φύλλων. Επομένως δεν μπορεί να εκλύσει μια συστηματική αλλεργική αντίδραση εξ επαφής, όταν λαμβάνεται.
