Τα αλκοολούχα ποτά αποτελούνται κυρίως από νερό και αιθυλική αλκοόλη (ή αιθανόλη), που παράγεται από την απόσταξη φρούτων, λαχανικών ή σιτηρών. Η μπίρα αποτελείται από ένα μέρος αιθανόλη και μέχρι 20 μέρη νερό (5% ή και λιγότερο αλκοόλ), το κρασί είναι 2-4 φορές πιο δυνατό (9-12% αλκοόλ) και τα οινοπνευματώδη από απόσταξη, όπως το ουίσκι, το ρούμι και το τζιν, αποτελούνται από σχεδόν 50% αιθανόλη, με το υπόλοιπο ποσοστό να είναι νερό (40% και πάνω).
Η ιδέα της χρήσης αλκοόλ για να κάνουμε πρόποση στην υγεία κάποιου ή για να ευχηθούμε, προέρχεται από μια τελετή στην αρχαία Ρώμη, κατά την οποία έριχναν ένα κομμάτι ψημένου ψωμιού μέσα σε κρασί.
Ένα διαφορετικό είδος αλκοόλης, που παράγεται από απόσταξη ξύλου (η μεθυλική αλκοόλη ή μεθανόλη ή ξυλόπνευμα) χρησιμοποιείται στο πράσινο και στο χειρουργικό οινόπνευμα. Κά-ποιοι αλκοολικοί χρησιμοποιούν αυτά τα προϊόντα, γιατί είναι φτηνά. Όμως η μεθυλική αλκοόλη είναι εξαιρετικά δηλητηριώδης και συχνά προκαλεί τύφλωση, κώμα και θάνατο από οξέωση.
Η χρήση του αλκοόλ φτάνει πίσω στις απαρχές των γραπτών πηγών. Η επιλεκτική καλλιέργεια αμπελιών για την παραγωγή κρασιού πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες της στα βουνά ανάμεσα στη Μαύρη και την Κασπία Θάλασσα (στη σημερινή Αρμενία) και ανάγεται μεταξύ 6000 και 4000 π.Χ.
Η παραγωγή μπίρας αναπτύχθηκε το 3000-2000 π.Χ., στον πολιτισμό των Σουμερίων στη Μεσοποταμία (στο σημερινό Ιράκ) με συνταγές για πάνω από 20 είδη μπίρας καταγεγραμμένα σε πήλινους πίνακες. Στη ίδια περίοδο η παραγωγή και το εμπόριο του κρασιού αποτέλεσαν ένα σημαντικό μέρος του μεσογειακού εμπορίου και της κουλτούρας. Αλλά η ιστορία του αλκοόλ είναι συνυφασμένη από την αρχή της με προβλήματα και μέθη σε δημόσιους χώρους. Υπάρχουν ιερογλυφικά από την Αρχαία Αίγυπτο, που προειδοποιούν: Αν κάποιος πέσει κάτω μεθυσμένος στο δρόμο, να μην τον βοηθήσει κανένας και να τον γελοιοποιήσουν. Στην αρχαία Ρώμη, ήταν αδίκημα να οδηγεί κάποιος άρμα μεθυσμένος.
Το αλκοόλ διυλίστηκε πρώτη φορά στην Ιταλία γύρω στο 1100 μ.Χ. σε «οινόπνευμα», και ονομάστηκε έτσι, γιατί προήλθε από το «πνεύμα του οίνου». Κατά τον Μεσαίωνα, διυλίστηκε επίσης αλκοόλ από δημητριακά. Σε μια εποχή που το κανονικό νερό συχνά δεν ήταν πόσιμο, η μπίρα και το κρασί ήταν τα βασικά πόσιμα υγρά. Το αλκοόλ επίσης θεωρούνταν ότι είχε ιατρικές ιδιότητες γιατί σκοτώνει τα βακτήρια έχει το μολυσμένο νερό. Η λέξη «ουίσκι» (“whiskey”) σημαίνει «το νερό της ζωής». Το αποκαλούσαν έτσι, επειδή το αλκοόλ προστάτευε από θανατηφόρες ασθένειες εκείνης όπως ο τύφος και η χολέρα.
Ένα ποτήρι από το πανάκριβο ουίσκι Macallan μπορεί να φτάσει την τιμή των 2.500 ευρώ.
Στις στις ΗΠΑ, για του πουριτανούς, η βιομηχανία του αλκοόλ αυτή αποτελούσε εθνική ντροπή, και δημιουργήθηκαν ισχυρές συμμαχίες ανάμεσα σε ηθικές και θρησκευτικές ομάδες, οι οποίες, μετά από πολλά χρόνια εκστρατειών και πολιτικών πιέσεων, τελικά κατάφεραν να περάσουν το Νόμο Volstead, εισάγοντας την εποχή της Ποτοαπαγόρευσης. Η κοινή γνώμη όμως δεν υποστήριξε το νόμο, ο οποίος και ανακλήθηκε το 1933. Η βασικότερη αποτυχία του πειράματος ήταν ότι συνέβαλε στην ανάπτυξη του οργανωμένου εγκλήματος.
Διεθνώς, το αλκοόλ είναι ένας παράγοντας που συμβάλλει σε μεγάλο ποσοστό εγκλημάτων. Τα ακριβή νούμερα ποικίλλουν από χώρα σε χώρα. Το αλκοόλ είναι σε μεγάλο βαθμό η κύρια αιτία της διατάραξης της δημόσιας τάξης, των καβγάδων στο δρόμο, καθώς και μιας ολόκληρης σειράς αντικοινωνικών συμπεριφορών -ενώ υπάρχουν και οι θάνατοι από την οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ. Εκτιμάται ότι το αλκοόλ προκαλεί το 20-30% των περιπτώσεων καρκίνου του οισοφάγου, καρκίνου του ήπατος, κίρρωσης του ήπατος, επιληψίας, ανθρωποκτονιών και τροχαίων ατυχημάτων σε όλο τον κόσμο. Από την άλλη μεριά όμως η κατανάλωση μέτριας ποσότητα μαζί με το φαγητό προστατεύει από το έμφραγμα γιατί μειώνει τη θρόμβωση και υπό αυτή την έννοια κάνει καλό στην καρδιά. Ορισμένοι θεωρούν πως οι Γάλλοι έχουν λίγες καρδιακές προσβολές διότι πίνουν κρασί, κάτι που ονομάστηκε Γαλλικό Παράδοξο.
Επίδραση στην υγεία
Το αλκοόλ απορροφάται από το αίμα και η επίδραση του αρχίζει στα πρώτα 5-10 λεπτά, ενώ διαρκεί μερικές ώρες, ανάλογα με την ποσότητα που έχει καταναλωθεί. Το πόση επίδραση έχει ένα ποτό εξαρτάται από το πόσο δυνατό είναι και πόσο γρήγορα καταναλώνεται, από το αν υπάρχει φαγητό στο στομάχι, από το βάρος του σώματος, καθώς και από τη διάθεση του ατόμου που πίνει. Από τη στιγμή που αναπτύσσεται η εξάρτηση, οι επιδράσεις εξαρτώνται επίσης και από το πόσο έχει συνηθίσει το άτομο να πίνει.
Το Εθνικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ για την Κατάχρηση Αλκοόλ και τον Αλκοολισμό (ΝΙΑΑ) θεωρεί ότι ένα ασφαλές επίπεδο για τους περισσότερους ενήλικες ή μια μέτρια χρήση αλκοόλ μπορεί να φτάσει τα δυο ποτά την ημέρα για τους άνδρες και ένα ποτό την ημέρα για τις γυναίκες και τους ηλικιωμένους. Ένα ποτό ισοδυναμεί με ένα μπουκάλι μπίρα 340 γραμμρίων ή με ένα ποτήρι κρασί 140 γρ. ή με 28 γρ. απεσταγμένο οινόπνευμα 80 βαθμών.
Όταν καταναλώσουν λίγο παραπάνω από μισό λίτρο μπίρα, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν λιγότερες αναστολές και νιώθουν πιο χαλαροί. Οι συναισθηματικές αντιδράσεις κυμαίνονται από πρόσχαρες ως επιθετικές, ανάλογα με τις περιστάσεις και την ατομική προδιάθεση. Κάποιος που είναι από τη φύση του επιθετικός μπορεί να γίνει επιθετικότερος υπό την επίδραση του αλκοόλ. Οι νοητικές και σωματικές λειτουργίες περιορίζονται.
Η πιο δυνατή μπίρα στον κόσμο είναι της εταιρείας Boston Beer Co, της οποίας οι μπίρες Sam Adams Utopias και Millennium έχουν 45% abv (αλκοόλ επί τοις % του όγκου).
Μετά από άλλη τόση ποσότητα, οι πότες δυσκολεύονται να συντονίσουν τις κινήσεις τους, και ψευδίζουν. Οι συναισθηματικές τους αντιδράσεις μπορούν να γίνουν εξαιρετικά έντονες και ευμετάβλητες. Κάποιος που ένιωθε στενοχωρημένος πριν ξεκινήσει να πίνει, θα νιώσει ακόμα χειρότερα, στην προσπάθεια του να «πνίξει τον πόνο του». Περισσότερα ποτά μπορεί να καταλήξουν σε τρέκλισμα, διπλωπία και απώλεια ισορροπίας, με επακόλουθη απώλεια αισθήσεων.
Αν καταναλωθούν μεγαλύτερες δόσεις, εκτός από τις ακρότητες που εμφανίζονται στη διάθεση και τη συμπεριφορά, οι πότες μπορεί να εμφανίσουν σημαντική απώλεια μνήμης, και την επόμενη μέρα να μην μπορούν να θυμηθούν ένα μέρος ή και ολόκληρο το προηγούμενο βράδυ. Το βαρύ ποτό ακολουθείται πάντα από λήθαργο με δύσκολο ξύπνημα. Όταν συνέλθει, είναι πιθανό το άτομο να παραπονιέται για δυνατό πονοκέφαλο, ο οποίος στην πραγματικότητα είναι ήπιο σύμπτωμα απεξάρτησης. Υπάρχουν κάποια μέτρα που μπορούν να ληφθούν για την αντιμετώπιση του hangover.
Το αλκοόλ συχνά καταναλώνεται μαζί με άλλες ουσίες που δρουν κατασταλτικά στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) και ενισχύει τη δράση τους. Αν καταναλωθεί, π.χ., μαζί με βενζοδιαζεπίνες ή βαρβιτουρικά, προκαλεί μια κατάσταση σοβαρής μέθης, που μπορεί να καταλήξει σε απώλεια αισθήσεων. Ο εμετός, όταν κάποιος είναι αναίσθητος, είναι μια κοινή αιτία θανάτου. Παρόμοιες επιδράσεις εμφανίζονται, αν κάποιος πιει και καταναλώσει μαζί οπιούχα, αντιισταμινικά, πτητικές ουσίες και κάνναβη. Πολλοί θάνατοι που έχουν σχέση με τα ναρκωτικά πιθανόν να αποφεύγονταν, αν δεν είχε καταναλωθεί ταυτόχρονα και αλκοόλ. Υπερβολική δόση αλκοόλ στο αίμα σε επικίνδυνο ή και μοιραίο βαθμό, θεωρούνται τα 600-900 mg ανά 100 ml.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν μελέτες που συνδέουν το αλκοόλ με την άνοια και άλλες ασθένειες.
Εγκυμοσύνη
Η επίδραση του αλκοόλ στις γυναίκες είναι πολύ πιο έντονη, εξαιτίας του μικρότερου μεγέθους του σώματος τους και επειδή έχουν μεγαλύτερο ποσοστό σωματικού λίπους. Αυτό προκαλεί μεγαλύτερη συγκέντρωση αλκοόλ στο αίμα από ό,τι στους άνδρες που καταναλώνουν την ίδια ποσότητα. Επίσης τα αντισυλληπτικά χάπια που λαμβάνονται από το στόμα επιβραδύνουν το ρυθμό αποβολής του αλκοόλ από το σώμα. Ίσως λόγω του τρόπου αποβολής του, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν βλάβη στο συκώτι και το πάγκρεας, καθώς και υψηλή αρτηριακή πίεση.
Οι γυναίκες που καταναλώνουν έξι ή περισσότερες μονάδες την ημέρα στη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να γεννήσουν μωρό με συμπτώματα στερητικού συνδρόμου, δυσμορφίες στο πρόσωπο, και μια μακρόχρονη καθυστέρηση της σωματικής και της νοητικής του ανάπτυξης. Οι περιπτώσεις όμως αυτού του «εμβρυϊκού αλκοολικού συνδρόμου» είναι σπάνιες. Η τακτική πόση σε μικρότερες ποσότητες μπορεί να οδηγήσει σε λιποβαρή μωρά. Τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι ακόμα και μια μικρή ποσότητα αλκοόλ μπορεί να προκαλεί βλάβη στο μωρό.
Εξάρτηση
Η χρόνια κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει την ικανότητα του σώματος να μεταβολίζει την ουσία, αλλά ένα άτομο μπορεί να φτάσει στο σημείο να εξαρτάται από την επίδραση του αλκοόλ για να αντεπεξέλθει σε κοινωνικές περιστάσεις ή να αντιμετωπίσει καταστάσεις που δημιουργούν στρες.
Όμως με το αλκοόλ η σωματική εξάρτηση είναι πιο προβληματική. Από τη στιγμή που ένα άτομο έχει εξαρτηθεί σωματικά από αυτό, η διακοπή της ουσίας προκαλεί σοβαρό στερητικό σύνδρομο. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν πονοκέφαλο, ναυτία, κοιλιακές κράμπες, ακόμα και οπτικές ή ακουστικές παραισθήσεις. Ακόμα χειρότερα, το άτομο μπορεί να υποφέρει από σοβαρές κρίσεις και να πεθάνει, αν δεν υποβληθεί σε θεραπεία. Η τελική και πιο παρατεταμένη φάση είναι γνωστή ως τρομώδες παραλήρημα, όπου το άτομο μπορεί να έχει πλήρη σύγχυση και αποπροσανατολισμό με υψηλό πυρετό και πολύ γρήγορο καρδιακό παλμό. Οι παραισθήσεις σε αυτήν τη φάση μπορεί να μοιάζουν με μυρμηγκίαση -την αίσθηση ότι περπατάνε έντομα σε όλο το δέρμα- παρόμοια με την ψύχωση της αμφεταμίνης. Η φάση αυτή μπορεί να διαρκέσει τρεις ή τέσσερις μέρες.
