Η εισπνοή πτητικών ουσιών (που ονομάζεται και σνιφάρισμα κόλλας ή βενζίνης) είναι η σκόπιμη εισπνοή των αερίων που αναδύονται από διάφορα βιομηχανικά προϊόντα με βάση διαλύτες.
Η πληθώρα των πιθανοτήτων φαίνεται ατελείωτη και οι νέοι αντικαθιστούν τη μία ουσία με την άλλη, ανάλογα με τη διαθεσιμότητα. Ο κατάλογος των ουσιών που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι μεγάλος. Κάποιες από τις ουσίες που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι η παρακάτω:
- Οικιακό καθαριστικό για απομάκρυνση των λεκέδων
- Πυροσβεστήρες
- Ανταλλακτικά αναπτήρων
- Μπογιές και διαλυτικά χρωμάτων
- Αρωματικό χώρου
- Διορθωτικά γραφομηχανής
- Βουτάνιο
- Εντομοκτόνο
- Προπάνιο
- Λακ μαλλιών
- Μπογιές σε σπρέι
- Σπρέι κρέμας σαντιγί
- Απορρυπαντικά
- Βερνίκι νυχιών και ασετόν
- Σπρέι για στεγνό καθάρισμα
Η χρήση των πτητικών ουσιών για την επίτευξη τοξίκωσης δεν είναι καινούργια – ήδη από το 19ο αιώνα υπήρχε η μανία για το οξείδιο του αζώτου (το ιλαρυντικό ή γελαστικό αέριο) και το σνιφάρισμα του αιθέρα (ιδιαίτερα στις πλούσιες κοινότητες και στους φοιτητές της ιατρικής). Η εισπνοή αναισθητικού αερίου από μέλη του ιατρικού επαγγέλματος έχει αναφερθεί συχνά. Το σύγχρονο φαινόμενο της εισπνοής διαλυτών από τους νέους παρατηρήθηκε πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Έρευνες στη δεκαετία του 1990 αποκάλυψαν ότι γύρω στο 16% των μαθητών λυκείων ανέφεραν ότι είχαν σνιφάρει διαλύτες τουλάχιστον μία φορά.
ΤΡΟΠΟΙ ΧΡΗΣΗΣ
Μερικά προϊόντα εισπνέονται απευθείας από τα δοχεία τους. Τα υγρά, όπως τα διαλυτικά χρωμάτων, μπορούν να χυθούν πάνω σε πανί (τα πέτα και οι μανσέτες βολεύουν πολύ για σνιφάρισμα στα κρυφά). Με αυτό τον τρόπο εισπνέονται και οι κόλλες, οι οποίες όμως συνήθως χύνονται σε μια πλαστική σακούλα (συνήθως από πατατάκια, σακούλες για φύλαξη τροφίμων ή σακούλες για τα ψώνια). Οι σακούλες κρατιούνται κλειστές κοντά στη μύτη και το στόμα, και εισπνέονται οι αναθυμιάσεις από την κόλλα. Μερικοί χρήστες βάζουν ολόκληρο το κεφάλι τους μέσα σε μια μεγάλη πλαστική σακούλα. Η πρακτική αυτή είναι επικίνδυνη, αν το άτομο πέσει αναίσθητο και η σακούλα κολλήσει στη μύτη και το στόμα του, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει ασφυξία.
Το περιεχόμενο των αεροζόλ και των δοχείων που περιέχουν αέριο για αναπτήρες ψεκάζεται μέσα σε μια σακούλα και εισπνέεται, ή ψεκάζεται απευθείας μέσα στο στόμα κρατώντας τη βαλβίδα του αερίου ανάμεσα στα δόντια, ή πιέζοντας με τα δόντια τη στρογγυλή βαλβίδα που υπάρχει κάτω από το πλαστικό στόμιο των περισσότερων αεροζόλ.
ΕΠΙΔΡΑΣΗ
Οι χρήστες νιώθουν ευφορία, ζαλάδα, μιλούν ψευδά, έχουν στρεβλή όραση, ναυτία και υπνηλία. Η επακόλουθη συμπεριφορά μπορεί να είναι ασυνήθιστα έντονη και συναισθηματικά φορτισμένη, γεγονός που εξαρτάται από το πώς νιώθει το άτομο, που βρίσκεται και με ποιον. Αν και οι επιδράσεις από το σνιφάρισμα εισπνεόμενων ξεθυμαίνουν γρήγορα, μερικοί χρήστες μπορεί να παραμένουν υπό την επίδραση τους αυξάνοντας τη δόση.
Πολλοί από αυτούς που εισπνέουν πτητικές ουσίες έχουν παραισθήσεις, τις οποίες όμως ο χρήστης μπορεί και ελέγχει. Κάποιες ομάδες έχουν ισχυριστεί ότι μπορούν συλλογικά να ελέγξουν κοινές εμπειρίες παραισθήσεων. Τέτοιες εμπειρίες ενθαρρύνουν την αλληλεγγύη ανάμεσα στα μέλη της ομάδας, και αυτό μπορεί να δυσκολέψει ακόμα περισσότερο ένα άτομο που είναι μέλος της ομάδας να αποκοπεί και να σταματήσει να σνιφάρει.
Οι παραισθήσεις που έχουν σχέση με τα εισπνεόμενα έχει αναφερθεί ότι φαίνονται συναρπαστικές, φρέσκες και διασκεδαστικές. Ακόμα και οι «κακές» παραισθήσεις (που φαίνεται ότι είναι αρκετά κοινές) μπορεί να είναι διασκεδαστικές, με τον ίδιο τρόπο που οι εικόνες σε ταινίες τρόμου είναι τρομακτικές αλλά συναρπαστικές. Σε κάποιους χρήστες αρέσουν τόσο πολύ, που κάνουν επαναλαμβανόμενη χρήση για να αποφύγουν τη βαριεστημάρα και τη δυστυχία.
ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ
Σε υψηλές δόσεις, τα εισπνεόμενα μπορούν να οδηγήσουν σε διαρκείς διαστρεβλώσεις, πλάνες και παραισθήσεις. Όμως το πιο σοβαρό στοιχείο είναι ότι τα εισπνεόμενα καταστέλλουν το αναπνευστικό σύστημα – αν κάποιος πάρει μεγάλες δόσεις, η αναπνοή μπορεί να γίνει αργή ή και να σταματήσει, οδηγώντας έτσι σε κώμα ή τελικά στο θάνατο. Η ανάνηψη από το κώμα γενικά μπορεί να επέλθει πολύ γρήγορα, αν και ο χρήστης μπορεί να νιώθει υπνηλία και να έχει πονοκέφαλο ή μικρή ικανότητα συγκέντρωσης.
Ιχνη χημικών μπορεί να ανιχνευθούν στο σώμα μερικές εβδομάδες μετά την εισπνοή τους. Αν και η δράση των εισπνεόμενων ξεθυμαίνει γρήγορα, οι υδρογονάνθρακες που τα περιέχουν αυτά αργούν να αποβληθούν από το σώμα. Το γεγονός αυτό εξηγεί γιατί, όταν υπάρχουν εμφανείς νευρολογικές επιδράσεις, αυτές μπορούν σταδιακά να υποχωρήσουν μόνες τους σε διάστημα μερικών εβδομάδων.
Η κατάχρηση εισπνεόμενων ουσιών είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Υπάρχει ένας μόνιμος και απρόβλεπτος κίνδυνος θανάτου από τη χρήση τους. Πολλοί από τους καταγεγραμμένους θανάτους έχουν επέλθει σε άτομα που έκαναν χρήση για πρώτη φορά. Οι περισσότεροι θάνατοι είναι άμεσο αποτέλεσμα της τοξικότητας της ουσίας. Οι τοξικές αυτές επιδράσεις των εν λόγω ουσιών είναι δύσκολο να καθοριστούν, λόγω της μεγάλης γκάμας σύνθετων χημικών ουσιών που εμπλέκονται.
Το εξάνιο σε μερικές κόλλες και οι ενώσεις μολύβδου σε κάποιους τύπους βενζινών είναι μερικά παραδείγματα από τις επικίνδυνες προσμείξεις που περιέχονται σε μερικά εισπνεόμενα ναρκωτικά. Το θέμα περιπλέκεται ακόμα περισσότερο, αν τα πτητικά χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με αλκοόλ ή άλλες ουσίες.
Αν τα προϊόντα, όπως το αεροζόλ και τα αέρια καύσιμα, ψεκαστούν απευθείας στο στόμα, η ξαφνική ψύξη των ιστών μπορεί να προκαλέσει οίδημα και απόφραξη των αεραγωγών, με αποτέλεσμα την ασφυξία. Οι εισπνεόμενες ουσίες μπορεί να προκαλέσουν καρδιακή διέγερση και κόπωση, οδηγώντας σε καρδιακή αρρυθμία (ακανόνιστο καρδιακό παλμό) ή θάνατο.
Άλλες αιτίες θανάτου περιλαμβάνουν την αναρρόφηση εμετού και τη χρήση πλαστικής σακούλας. Τα ατυχήματα είναι επίσης πιθανά, από τη στιγμή που οι χρήστες μπορεί να κάνουν επικίνδυνα πράγματα, όσο βρίσκονται υπό την επήρεια των ουσιών.
Η επικινδυνότητα της εισπνοής εύφλεκτων προϊόντων, ειδικά αν ο χρήστης την ίδια στιγμή καπνίζει, δεν χρειάζεται περισσότερες διευκρινίσεις. Επιπλέον, οι περισσότεροι χρήστες «σνιφάρουν» μακριά από την κοινή θέα, συχνά σε δυνητικά επικίνδυνες συνθήκες, όπως σε εγκαταλειμμένα κτίρια. Στην πραγματικότητα, γύρω στο 25% των καταγεγραμμένων θανάτων που συνδέονται με τα εισπνεόμενα προκαλούνται από ατυχήματα, ενώ το 28% των θανάτων έχουν καταγραφεί ως αυτοκτονίες.
Τους μακροπρόθεσμους κινδύνους είναι δύσκολο να αξιολογήσει κανείς. Οι υψηλές συγκεντρώσεις που επιτυγχάνονται από την εισπνοή για τοξίκωση μπορεί να υπερβαίνουν κατά 50 φορές την επιτρεπόμενη συγκέντρωση για βιομηχανικούς σκοπούς, και είναι ποσοτικά και ποιοτικά διαφορετικές από τη βιομηχανική έκθεση.
Αν και οι βλάβες που προέρχονται από τις πτητικές ουσίες δεν έχουν μελετηθεί συστηματικά, έχουν αναφερθεί σε ατομικές περιπτώσεις τα ακόλουθα συμπτώματα, χωρίς αυτά να είναι κοινά: θολή όραση, βούισμα στα αυτιά, έλλειψη συντονισμού, σύγχυση, μυϊκή αδυναμία, πονοκέφαλος, κοιλιακές κράμπες, πόνος στο στήθος, ευερεθιστότητα, εριστικότητα και ζαλάδα.
Εκείνοι που σνιφάρουν για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να έχουν ρινορραγίες, κακή αναπνοή, πληγές στη μύτη, καθώς και παθήσεις στα μάτια, όπως επιπεφυκίτιδα. Οι χρήστες μπορεί να γίνουν ανορεξικοί και να έχουν μια γενικευμένη κόπωση, απώλεια συγκέντρωσης, κατάθλιψη, λήθαργο, ευερεθιστότητα και επιθετικότητα. Μούδιασμα και μυρμήγκιασμα στα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών, χρόνια εγκεφαλοπάθεια (φλεγμονή του εγκεφάλου) και άνοια έχουν επίσης αναφερθεί μετά από χρόνια χρήση εισπνεόμενων ναρκωτικών. Η δηλητηρίαση από μόλυβδο από βελτιωτικά ανάφλεξης για τις μηχανές των αυτοκινήτων έχει αναφερθεί ως επιπλοκή από την εισπνοή βενζίνης ή πετρελαίου.
Η χρόνια κατάχρηση ουσιών που περιέχουν τολουένιο έχει συσχετιστεί με τη μόνιμη βλάβη σε όργανα, ειδικά στα νεφρά, το συκώτι και την καρδιά. Σε μια μελέτη για χρόνια κατάχρηση τολουένιου, 11 στους 24 ασθενείς παρουσίασαν βλάβη στην παρεγκεφαλίδα. Αυτό το τμήμα του εγκεφάλου σχετίζεται με τις λεπτές κινήσεις των μυών και ίσως παίζει κάποιο ρόλο στη διαδικασία της μάθησης. Δεν είναι σαφές αν η βλάβη σε αυτή την περιοχή μπορεί να περιοριστεί, μόλις σταματήσει η χρήση.
Η μνήμη και η προσοχή μπορεί επίσης να μειωθούν με τη μακροχρόνια χρήση. Ωστόσο, η έρευνα σε αυτό το πεδίο βρίσκεται σε αρχικό στάδιο, γιατί οι ουσίες αυτές δεν προορίζονται για άμεση κατανάλωση από τον άνθρωπο και κανένας δεν θα μπορέσει να πείσει την επιτροπή δεοντολογίας να παραχωρήσει άδεια για έρευνα σε ανθρώπους για τη χρήση των πτητικών ουσιών.
