Τα αντικαταθλιπτικά είναι φάρμακα που ανακουφίζουν από τα συμπτώματα της κατάθλιψης. Υπάρχουν τρεις βασικές κατηγορίες – τα τρικυκλικά (TCA), οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόληψης σεροτινίνης (SSRI) και τέλος οι αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης (ΜΑΟ). Τουλάχιστον 30 διαφορετικά είδη αντικαταθλιπτικών διατίθενται σήμερα στην αγορά. Οι τύποι αυτοί των φάρμακων επενεργούν σε συγκεκριμένες χημικές ουσίες του εγκεφάλου, τους νευροδιαβιβαστές.
Οι νευροδιαβιβαστές απελευθερώνονται από τον εγκέφαλο μας για να μεταφέρουν μηνύματα από τον ένα νευρώνα στον άλλο. Μερικοί από αυτούς τους νευροδιαβιβαστές, όπως η σεροτονίνη και η νοραδρεναλίνη, ελέγχουν επίσης και τη διάθεση μας. Στην κατάθλιψη, κάποιοι από αυτούς τους νευροδιαβιβαστές, και ιδιαίτερα εκείνοι της σεροτονίνης και της νοραδρεναλίνης, δεν λειτουργούν κανονικά. Τα αντικαταθλιπτικά δρουν εμποδίζοντας τον εγκέφαλο να απορροφά ξανά αυτά τα χημικά, και γι’ αυτό βοηθούν το σώμα να διατηρεί ψηλότερα επίπεδα αυτών των ενεργών χημικών.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Τα αντικαταθλιπτικά παρασκευάστηκαν πρώτη φορά από επιστήμονες κατά τη δεκαετία του 1950, και στη συνέχεια εξελίχθηκαν με το πέρασμα των χρόνων, ώστε να μειωθούν οι παρενέργειες τους και να είναι πιο ασφαλή, σε περίπτωση υπερβολικής δόσης.
Το πιο συχνά συνταγογραφημένο αντικαταθλιπτικό είναι το Prozac που έγινε το «Valium» της εποχής του. Σήμερα πολλοί άνθρωποι αναφέρεται ότι παίρνουν το φάρμακο, χωρίς να έχουν κλινικό πρόβλημα κατάθλιψης, απλά γιατί θέλουν να «νιώσουν καλύτερα».
To Prozac είναι αμφιλεγόμενο και για άλλους λόγους. Έχουν γίνει πολλές καταγγελίες, ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες που το παρασκευάζουν έχουν αποκρύψει στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία το Prozac μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους στη βία και την αυτοκτονία.
Στη Μεγάλη Βρετανία, η Επιτροπή για την Ασφάλεια των Φαρμάκων συνιστά σε άτομα κάτω των 18 ετών αποφυγή της χρήσης πολλών SSRI, που βρίσκονται στην αγορά για την αγωγή της κατάθλιψης, εξαιτίας του κινδύνου αυτοτραυματισμού, αν και σε αυτή την περίπτωση το Prozac δεν είχε χαρακτηριστεί ως ιδιαίτερα επικίνδυνο.
ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
Τρικυκλικά (TCA). Αυτή η ομάδα αντικαταθλιπτικών κάνει συνήθως τους χρήστες της να υποφέρουν από τα εξής: ξηροστομία, ελαφρύ τρέμουλο, ταχυκαρδία, δυσκοιλιότητα, υπνηλία και πρόσληψη βάρους. Η συμβουλή σε όσους έχουν καρδιακά προβλήματα είναι να μην παίρνουν κανένα από τα αντικαταθλιπτικά που ανήκουν σε αυτή την ομάδα. Επιπλέον, οι άνδρες μπορεί να αποκτήσουν δυσκολία στη στύση, ή να έχουν καθυστερημένη εκσπερμάτωση. Τα τρικυκλικά είναι επικίνδυνα σε υπερβολική δόση, και γενικά θεωρούνται πια ως η παλιά γενιά των αντικαταθλιπτικών, και προτείνονται μόνον ως δεύτερη επιλογή, μετά τη νέα γενιά φαρμάκων, όπως είναι τα SSRI.
ΜΑΟ (αναστολείς μονοαμινοξειδάσης). Λίγο καιρό μετά την κυκλοφορία των τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών, παρασκευάστηκε άλλη μια ομάδα χημικών, πολύ διαφορετικών από τα τρικυκλικά – οι αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης (ΜΑΟ, Monoamine Oxidase Inhibitors). Αυτά τα νέα φάρμακα επιδρούσαν στους ίδιους νευροδιαβιβαστές (τη σεροτονίνη και τη νορεπινεφρίνη) με τα τρικυκλικά, αλλά επιδρούσαν και στην ντοπαμίνη.
Ως χημικός διαβιβαστής, η ντοπαμίνη είναι παρόμοια με την αδρεναλίνη. Επιδρά στις λειτουργίες του εγκεφάλου που ελέγχουν την κίνηση, τις συναισθηματικές αντιδράσεις και την ικανότητα να νιώθει κάποιος ευχαρίστηση και πόνο. Η ρύθμιση της ντοπαμίνης παίζει σημαντικό ρόλο για την πνευματική και τη σωματική μας υγεία.
Από τη στιγμή που οι νευροδιαβιβαστές (η σεροτονίνη, η νορεπινεφρίνη και η ντοπαμίνη) έχουν παίξει το ρόλο τους όσον αφορά τη μεταφορά των διεγέρσεων στον εγκέφαλο, “καίγονται” από μια πρωτεΐνη που ονομάζεται μονοαμινοξειδάση, ένα ένζυμο του ήπατος και του εγκεφάλου. Όταν απορροφηθούν πολλές μονοαμινοξειδάσες, αυτό οδηγεί σε χημική ανισορροπία στον εγκέφαλο. Τα ΜΑΟΙ δρουν μπλοκάροντας αυτήν τη δραστηριότητα καθαρισμού. Έτσι οι νευροδιαβιβαστές δεν καταστρέφονται και υποχωρούν τα συμπτώματα της κατάθλιψης.
Η κατανάλωση τυριού μπορεί να είναι επικίνδυνη, αν έχετε πάρει αντικαταθλιπτικό ΜΑΟΙ.
Το σημαντικότερο πρόβλημα είναι ότι τα ΜΑΟ αλληλεπιδρούν με συγκεκριμένες τροφές -κυρίως τυρί, κόκκινο κρασί και σοκολάτα– ενώ είναι γνωστό ότι αντιδρούν με μια ομάδα κοινών φαρμάκων, με δυνητικά μοιραία αποτελέσματα. Παρεμποδίζουν επίσης τη δράση άλλων ενζύμων, όπως αυτών που βρίσκονται στο συκώτι και χρησιμοποιούνται για να διασπάσουν μια ποικιλία φαρμάκων (τρικυκλικά, βαρβιτουρικά, αδρεναλίνη, νοραδρεναλίνη, εφεδρίνη (που χρησιμοποιείται σε πολλές θεραπείες για το κοινό κρυολόγημα), καθώς και τη δράση πολλών τοπικών αναισθητικών και της ινσουλίνης.
SSRI. Κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων εβδομάδων λήψης αυτού του τύπου αντικαταθλιπτικών, ο ασθενής ίσως να έχει τάση για εμετό και αυξημένα επίπεδα άγχους. Μερικά από τα φάρμακα αυτής της συγκεκριμένης ομάδας μπορεί να προκαλέσουν και έντονη δυσπεψία. Οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόληψης σεροτινίνης (SSRI) μπορεί επίσης να έχουν παρενέργειες όσον αφορά τη σεξουαλική λειτουργία, και έχουν υπάρξει περιπτώσεις ασθενών που εκδήλωσαν επιθετικότητα ή αυτοκαταστροφικότητα, ή που πιθανόν έκαναν σκέψεις αυτοκτονίας, όμως οι αναφορές αυτές είναι σπάνιες.
ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ
Δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για το ρόλο των αντικαταθλπτικών κατά την εγκυμοσύνη. Μπορείτε να δείτε μια μελέτη εδώ.
ΕΞΑΡΤΗΣΗ
Τα αντικαταθλιπτικά δεν προκαλούν τους εθισμούς που συσχετίζονται με τα ηρεμιστικά. Υπάρχει ανοχή (χρειάζονται όλο και μεγαλύτερη δόση) ή έντονη επιθυμία. Ωστόσο, μελέτες έχουν δείξει ότι μέχρι και το ένα τρίτο των ατόμων έχουν για σύντομο χρονικό διάστημα συμπτώματα στέρησης, όταν διακόπτουν τα αντικαταθλιπτικά. Αυτά περιλαμβάνουν στομαχικές διαταραχές, συμπτώματα που μοιάζουν με εκείνα της γρίπης, άγχος, ζαλάδα, έντονα όνειρα τη νύχτα ή αισθήσεις στο σώμα που μοιάζουν με ηλεκτροσόκ.
Να σημειωθεί τέλος πως όταν λαμβάνονται αντικαταθλιπτικά και παυσίπονα μαζί υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για εγκεφαλική αιμορραγία.
