Η φαιντανύλη (Fentanyl) είναι ένα συνθετικό αναλγητικό, που στην αγορά κυκλοφορεί με την ονομασία Sublimaze. Έχει περίπου 80 με 100 φορές τη δραστικότητα της μορφίνης. To Sufentanil (ή Sufenta) είναι ανάλογο της φαιντανύλης, με παρόμοιες ιδιότητες αν και πολύ πιο δραστικό. To Sufentanil είναι 5-10 φορές πιο δραστικό από τη φαιντανύλη, δηλαδή 700 με 1.000 φορές πιο δραστικό από τη μορφίνη.
Όταν λαμβάνεται με ενδοφλέβια ένεση, η φαιντανύλη δρα πολύ γρήγορα, όμως η επίδραση θα διαρκέσει μόνο 30-60 λεπτά και χρησιμοποιείται ως προφαρμακευτική αγωγή σε συνδυασμό με την αναισθησία. Διατίθεται επίσης και ως δερματικό επίθεμα για αργή απελευθέρωση του φαρμάκου και ανακούφιση του χρόνιου πόνου.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Η φαιντανύλη παρασκευάστηκε πρώτη φορά στο Βέλγιο, στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, έγιναν απόπειρες από παράνομους φαρμακοποιούς να παρασκευάσουν αντίστοιχα σκευάσματα με αυτά της φαιντανύλης, που θα ήταν «σχεδιασμένα» χημικά με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην ανιχνεύονται στον έλεγχο των παράνομων ναρκωτικών. Τα αντίστοιχα αυτά σκευάσματα, η αλφα-μεθυλοφαιντανύλη (AMF) και η παραφλουροφαιντανύλη (PFF), έγιναν τα πρώτα υποκατάστατα ναρκωτικών.
O AMF ονομάστηκε «Λευκή Κίνα» και πήρε το όνομα του από μια καθαρή μορφή ηρωίνης από τη Νοτιοανατολική Ασία. Μερικές από τις χημικές επεξεργασίες ήταν ελαττωματικές και αντί να παράγουν AMF, παράνομοι φαρμακοποιοί δημιούργησαν ένα άλλο ανάλογο της ουσίας, το ΜΡΤΡ (μεθυλφαινυλτετραϋδροπυριδίνη). Το ναρκωτικό στην πραγματικότητα καταστρέφει τους νευρώνες ντοπαμίνης στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα να οδηγήσει σε οξεία, μη αναστρέψιμη και προοδευτική ασθένεια τύπου Πάρκινσον στο χρήστη.
Η ειρωνεία είναι ότι αυτό προώθησε την ιατρική γνώση για το Πάρκινσον, γιατί έδειξε ότι εξωτερικά χημικά μπορούν να προκαλέσουν την ασθένεια, και παρείχε στους ιατρικούς ερευνητές το πρώτο μοντέλο για το Πάρκινσον. Χορηγώντας ΜΡΤΡ σε έρευνες με πειραματόζωα, οι ερευνητές μπορούσαν να προκαλέσουν συμπτώματα Πάρκινσον και τα ζώα χρησιμοποιούνταν για να αποδειχθεί αν τα νέα φάρμακα ήταν αποτελεσματικά ενάντια στην ασθένεια.
Αν και η AMF, μαζί με παρόμοιες ουσίες απαγορεύτηκαν στις ΗΠΑ, υπάρχουν πάνω από 200 διαφορετικές εκδοχές της φαιντανύλης, μερικές από τις οποίες ήταν άγνωστες στους επαγγελματίες φαρμακοποιούς, πριν εμφανιστούν στο δρόμο. Επίσης, οι ουσίες αυτές είναι σχετικά εύκολο να παρασκευαστούν και, αντίθετα με την ηρωίνη, δεν χρειάζεται να εισαχθούν.
ΧΡΗΣΗ KAI ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ
Οι ουσίες αυτές μπορούν να ληφθούν με ενδοφλέβια ή με υποδόρια ένεση. Οι χρήστες νιώθουν άμεση ανακούφιση από τον πόνο και ευφορία.
Το ΜΡΤΡ, η εκδοχή που προκαλεί την ασθένεια Πάρκινσον, ονομάστηκε «ζόμπι», γιατί όσοι το έπαιρναν μετά βίας μπορούσαν να περπατήσουν και να μιλήσουν, και το πρόσωπο τους ήταν εντελώς ανέκφραστο.
Ακόμα και με τις λιγότερο δραστικές εκδοχές, είναι πιθανό να υπάρξει μυϊκή ακαμψία, εξαιτίας των γρήγορων αναισθητικών ιδιοτήτων του ναρκωτικού. Κι εδώ, εξαιτίας της πολύ γρήγορης εμφάνισης των επιδράσεων, οι χρήστες απέχουν πολύ λίγο από μια πιθανή υπερδοσολογία.
ΕΞΑΡΤΗΣΗ
Όπως με όλα τα οπιούχα, αναπτύσσεται ανοχή στην επίδραση της φαιντανύλης και υπάρχει κίνδυνος σωματικής και ψυχολογικής εξάρτησης, με τα ίδια συμπτώματα του στερητικού συνδρόμου της ηρωίνης, σε περίπτωση που διακοπεί απότομα.
ΕΜΠΛΑΣΤΡΟ
Η φαιντανυλη χρησιμοποιείται υπό μορφήν εμπλάστρου για τον χρόνιο και ανθεκτικό πόνο για το οποίο απαιτείται η χρήση οπιοειδών αναλγητικών, εφόσον όλα τα άλλα μη οπιούχα αναλγητικά δεν είχαν αποτέλεσμα. Χρησιμοποιείται επίσης υπό μορφήν τροχίσκου για την αντιμετώπιση της αιφνίδιας έξαρσης του άλγους, σε ασθενείς που βρίσκονται ήδη σε θεραπεία συντήρησης με οπιοειδή για την αντιμετώπιση χρόνιου άλγους από καρκίνο. Η αιφνίδια έξαρση είναι μία παροδική έξαρση που συμβαίνει παρουσία μιας κατά τα λοιπά ελεγχόμενης κατάστασης επίμονου άλγους.
Η δράση του φαρμάκου με τη μορφή εμπλάστρου αρχίζει συνήθως 24 ώρες μετά την τοποθέτησή του και μειώνεται κατά 50% μετά από 17 ώρες. Το έμπλαστρο τοποθετείται σε στεγνή, άτριχη και υγιή δερματική περιοχή (κορμού και άνω μέρους του βραχίονα). Σε ασθενείς που δεν έχουν λάβει άλλη δόση οπιοειδούς η έναρξη γίνεται με 25 mcg την ώρα. Mπορεί να γίνει εξατομικευμένη αύξηση της δόσης κατά 25 mcg την ώρα ανά 3ήμερο μέχρι να επιτευχθεί αναλγητικό αποτέλεσμα. Αφαιρείται μετά από 72 ώρες.
