Η ροδόχρους νόσος (rosacea) χαρακτηρίζεται από επίμονο ερύθημα των κυρτών επιφανειών του προσώπου, προσβάλλοντας συχνότερα τα μάγουλα και τη μύτη ενώ ακολουθούν σε συχνότητα τα φρύδια και το σαγόνι (διπλανή φωτογραφία).
Υπάρχει μια τάση να παραμένει ελεύθερο προσβολής το περιοφθαλμικό δέρμα.
Συμπτώματα και τύποι
Η ροδόχρους νόσος παρουσιάζεται συχνότερα σε ανοιχτόχρωμες γυναίκες ηλικίας μεταξύ 30 και 50 ετών. Ωστόσο οι σοβαρές φυματώδεις αλλοιώσεις παρατηρούνται στους άντρες. Επιπλέον συχνά εμφανιζόμενες εκδηλώσεις είναι οι τελαγγειεκτασίες, το παροδικό και αιφνίδιο ερύθημα (Flushing), οι ερυθηματώδεις βλατίδες και οι φλύκταινες.
Οι βλάβες αυτές βρίσκονται συνήθως συγκεντρωμένες κατά τύπους, επιτρέποντας έτσι την ταυτοποίηση ορισμένων υποομάδων ασθενών. Η σημασία της αναγνώρισης τους έγκειται στο γεγονός ότι ακολουθείται διαφορετική θεραπευτική προσέγγιση.
Ο ερυθηματοτελαγγειεκτασικός τύπος (διπλανή φωτογραφία) χαρακτηρίζεται από ιστορικό εμφάνισης παρατεταμένου (πάνω από 10 λεπτά) αιφνίδιου ερυθήματος (Flushing) ως αντίδραση σε διάφορα ερεθίσματα, όπως είναι η συναισθηματική φόρτιση, τα ζεστά ποτά, τα οινοπνευματώδη, τα πικάντικα φαγητά, η άσκηση, ο ψυχρός ή ζεστός καιρός ή τα θερμά λουτρά και ντους.
Συχνά το ερύθημα συνοδεύεται από αίσθημα καύσου ή νυγμών και όχι από εφίδρωση, ήπια κεφαλαλγία ή αίσθημα παλμών. Το δέρμα έχει λεπτή υφή, μπορεί να εμφανίζεται τραχύ και λεπιδώδες στις προσβεβλημένες θέσεις του κεντρικού τμήματος του προσώπου, και ερεθίζεται εύκολα. Με την πάροδο του χρόνου προκύπτει μια ιώδης έκχυση και μπορεί να παρουσιαστούν έντονες τελανγειεκτασίες.
Η φλατιδοφλυκταινώδης υποομάδα ασθενών εμφανίζει μια εντυπωσιακά ερυθρή κεντρική περιοχή του προσώπου, η οποία συνοδεύεται από ερυθηματώδεις βλατίδες που συχνά περιβάλλονται από φλύκταινες μεγέθους κεφαλής καρφίτσας (διπλανή φωτογραφία).
Στην πλειονότητα των ασθενών υπάρχει επίσης ιστορικό αιφνίδιου ερυθήματος (flushing), αλλά συνήθως τα συμπτώματα από ερεθισμό δεν είναι έντονα. Το δέρμα έχει φυσιολογική ή ορισμένες φορές ελαφρά σμηγματορροϊκή ποιότητα και μπορεί να αναπτυχθεί πρήξιμο στις πάσχουσες περιοχές.
Στην αδενική ροδόχρου νόσο, οι άνδρες με παχύ σμηγματορροϊκό δέρμα αποτελούν την επικρατούσα ομάδα. Οι βλατίδες είναι οιδηματώδεις, οι φλύκταινες έχουν συχνά μέγεθος από 0.5 έως 1.0 cm και μπορεί να παρατηρούνται οζιδιοκυοτικές βλάβες (φωτογραφία δίπλα).
Οι εν λόγω βλάβες βρίσκονται συνήθως συγκεντρωμένες στην κεντρική περιοχή του προσώπου, αλλά στις πάσχουσες γυναίκες, το σαγόνι αποτελεί τη θέση προτίμησης τους. Συχνά αναφέρεται ιστορικά εφηβκής ακμής και χαρακτηριστικές ουλές. Το αιφνίδιο ερύθημα είναι λιγότερο συχνό, όπως επίσης και οι τελαγγειεκτασίες αλλά το επίμονο οίδημα μπορεί να αποτελεί μια προβληματική κατάσταση.
Σ’ αυτόν τον υπότυπο εμφανίζεται συχνότερα το ρινόφυμα. Υπερτροφικοί, υπεραιμικοί, μεγάλοι οζιδιακοί σχηματισμοί βρίσκονται συγκεντρωμένοι στο περιφερικό ήμισυ της μύτης. Σπανίως, μια τέτοια υπερανάπτυξη μαλακού ιστού μπορεί να εμφανισθεί στην περιοχή του πώ-γωνα, στα ώτα ή το μέτωπο. Οι υπερβολικά διατεταμένοι θύλακες περιέχουν μεγάλου μήκους σκωληκοειδή βύσματα σμήγματος και κεράτινης. Τα ιστολογικά γνωρίσματα συνίστανται σε υπερπλασία του τριγοσμηγματογόνου αδένα με ίνωση, φλεγμονή και τελαγγειεκτασία.
Αιτία
Η αιτία της ροδόχρου νόσου παραμένει άγνωστη. Η πλειονότητα των ασθενών εμφανίζει μια ανώμαλη αγγειοκινητική αντίδραση σε θερμικά και άλλου είδους ερεθίσματα, όπως περιγράφηκε παραπάνω. Επιπλέον, η βλαπτική επίδραση της χρόνιας ηλιακής έκθεσης αποτελεί έναν σημαντικό επιβαρυντικό παράγοντα στην πρόκληση βλάβης στη μεσοκυττάρια και θεμέλια ουσία του χορίου.
Αναπτύσσεται χρόνια αγγειοδιαστολή, οίδημα και διαταραχή της λεμφικής παροχέτευσης με αποτέλεσμα την εμφάνιση τελαγγειεκτασιών και ίνωσης. Οι ανωμαλίες της τριχοσμηγματογόνου μονάδος συνήθως δεν θεωρούνται μέρος της παθογένειας αυτής της κατάστασης. Εντούτοις, μερικά ευρήματα υποδεικνύουν την παρουσία διαταραχών, ειδικά στον αδενικό τύπο ασθενούς.
Οι παθογενετικοί παράγοντες, όπως είναι αναμενόμενο άλλωστε, ποικίλλουν μεταξύ των διαφόρων υποτύπων ασθενών. Η θέση τόσο του Demodex όσο και του Helicobacter pylori στην αιτιολογία της ροδόχρου νόσου έχει διερευνηθεί εκτενώς και δεν φαίνεται να είναι κεντρική.
Άλλα κλινικά συμπτώματα
Οφθαλμολογικά ευρήματα. Η βλεφαρίτιδα, το υποτροπιάζουν χαλάζιο και η επιπεφυκίτιδα είναι δυνατόν να παρατηρηθούν σε όλους τους υποτύπους της ροδόχρου νόσου.
Μπορεί να προσβληθεί αποκλειστικά το μάτι, αναπτύσσοντας κερατίτιδα, ιρίτιδα και επισκληρίτιδα. Παθολογική δοκιμασία Schirmer ανευρίσκεται στο 40% των ασθενών με ροδόχρου νόσο. Οι ενοχλήσεις που συχνά αναφέρονται συνίστανται σε αίσθημα νυγμών, φαγούρας, καύσου ή παρουσίας άμμου στον οφθαλμό. Ορισμένες φορές υπάρχει επίσης ελαφρά ευαισθησία και αίσθηση ξένου σώματος.
Η οφθαλμική ροδόχρους νόσος παρατηρείται με την ίδια συχνότητα στους άνδρες και τις γυναίκες. Τα ευρήματα αυτά από τους οφθαλμούς είναι δυνατόν να παρουσιαστούν πριν από τη δερματική νόσο. Καθώς οι οφθαλμικές εκδηλώσεις έχουν σημασία όσον αφορά στη θεραπευτική προσέγγιση και εφόσον οι ασθενείς δεν παραπονούνται πάντα γι’ αυτές στο δερματολόγο τους, θα πρέπει απαραιτήτως να αναζητούνται τα σημεία και συμπτώματα αυτά όταν εξετάζονται ασθενείς με ροδόχρου νόσο.
Bλάβες εκτός προσώπου. Το αιφνίδιο ερύθημα (Flushing) μπορεί να εντοπίζεται στα αυτιά, τις πλάγιες επιφάνειες του περιγράμματος του προσώπου, τον τράχηλο, το άνω τμήμα του πρόσθιου θωρακικού τοιχώματος και το τριχωτό της κεφαλής. Βλατίδες και φλύκταινες είναι δυνατόν να παρουσια¬στούν στο επίμονο ερύθημα του τριχωτού της κεφαλής ή των λοβίων των ωτών.
Χρήση τοπικών στεροειδών. Η μακροχρόνια χρήση τοπικών στεροειδών στην περιοχή του προσώπου είναι δυνατόν να οδηγήσει στην εμφάνιση επίμονου ερυθήματος, βλατίδων και φλυκταινών. Οι προσβεβλημένες περιοχές αντιστοιχούν στις περιοχές εφαρμογής και δεν περιορίζονται απαραιτήτως στις κεντρικές κυρτές επιφάνειες. Η θεραπεία συνίσταται στη διακοπή του ένοχου φαρμάκου και τη χρήση τοπικού tacrolimus σε συνδυασμό με βραχυχρόνια χορήγηση μινοκυκλίνης.
Περιστοματική δερματίτιδα. Ενώ η κατάσταση αυτή έχει θεωρηθεί παραλλαγή ροδοχρόου νόσου, η κατανομή της, τα σημεία και τα συμπτώματα ποικίλλουν τόσο, ώστε να περιγράφεται ξεχωριστά στο κεφάλαιο αυτό.
Κοκκιωματώδεις βλάβες. Μερικοί ασθενείς με επίμονο ερύθημα στις κυρτές επιφάνειες του προσώπου εμφανίζουν στη βιοψία ερυθηματώδους βλατίδας μια κοκκιωματώδη αντίδραση, η οποία μοιάζει εξαιρετικά με εκείνη που παρατηρείται στη σαρκοείδωση ή σε ένα νεκρωτικό κοκκίωμα.
Πολλοί έμπειροι ιατροί προβλέπουν με ακρίβεια αυτού του είδους τα ευρήματα από την κλινική εξέταση, στην περίπτωση αυτή, το πιο σημαντικό θέμα που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι το ότι η αντίδραση στη θεραπεία μπορεί να είναι πιο αργή. Όταν οι κοκκιωματώδεις βλατίδες προσώπου κα-ταλαμβάνουν τα βλέφαρα και το άνω χείλος, και δεν συνοδεύονται από αγγειακές εκδηλώσεις όπως είναι το αιφνίδιο ερύθημα ή οι τελαγγειεκτασίες, προτιμάται η χρήση του όρου κοκκιωματώδης δερματίτις προσώπου. Η κατάσταση αυτή συζητείται ξεχωριστά.
Θεραπεία
Διατίθενται στο εμπόριο αναρίθμητοι θεραπευτικοί παράγοντες. Οι θεραπείες αυτές κατευθύνονται σε ειδικά ευρήματα που εκδηλώνουν οι ασθενείς με ροδόχρου νόσου. Εφόσον οι τελαγγειεκτασίες, οι βλατίδες και οι φλύκταινες, καθώς επίσης και η ευαισθησία του δέρματος παρουσιάζονται σε διαφορετικό βαθμό στους τρεις αυτούς υποτύπους της νόσου, ακολουθείται ειδική προσέγγιση που διαφέρει ανάλογα με τους υφιστάμενους παράγοντες. Άλλες θεραπείες είναι χρήσιμες σε όλους τους ασθενείς.
Τα αντιηλιακά αποτελούν σημαντικό μέρος της θεραπείας για όλους τους ασθενείς, και θα πρέπει να εφαρμόζονται κάθε πρωί. Εκείνα που περιέχουν φυσικούς αποκλειστές είναι γενικά καλύτερα ανεκτά, ειδικά από τους ερυθροτελαγγειεκτατικούς ασθενείς, από ότι εκείνα με χημικούς παράγοντες. Η κοσμητική κάλυψη του ερυθήματος και των τελαγγειεκτασιών επιτυγχάνεται καλύτερα με μια σειρά βάσης χρώματος ανοιχτού πράσινου και πούδρας. Όταν προκαλείται αιφνίδιο ερύθημα από συγκεκριμένους εκλυτικούς παράγοντες, καλό είναι να αποφεύγονται όσο το δυνατόν.
Τα laser, όπως είναι για παράδειγμα το καθιερωμένο παλμικό laser χρωστικής, τα laser χρωστικής μακρού παλμού, το laser καλίου-τιτανυλίου-φωσφόρου και το διοδικό διπλής συχνότητας είναι όλα χρήσιμα στην αντιμετώπιση του ερυθήματος και των τελαγγειεκτασιών, αλλά το κόστος δεν καλύπτεται από τον ασφαλιστικό φορέα, γεγονός που περιορίζει τη διαθεσιμότητα τους.
Μερικά laser ειδικά για αγγειακές βλάβες, είναι δυνατόν να βοηθήσουν επίσης στην αναδιαμόρφωση του χοριακού κολλαγόνου και τη μη επεμβατική ανάπλαση του δέρματος, με αποτέλεσμα την ισχυροποίηση της χοριακής θεμέλιας ουσίας. Το κυκλικό μασάζ για μερικά λεπτά την ημέρα είχε ως αποτέλεσμα εντυπωσιακή βελτίωση. Η καλοήθης αυτή διαδικασία θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν και να μελετηθεί.
Από τα τοπικά προϊόντα, η μετρονιδαζόλη, τα καθαριστικά και οι κρέμες νατριούχου σουλφακεταμίδης-θείου, και το αζελαϊκό οξύ έχουν εγκριθεί για χρήση στη ροδόχρου νόσο. Αποτελούν τα συχνότερα συνταγογραφούμενα φάρμακα και είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για τους ασθενείς με βλατιδοφλυκταινώδη και για μερικούς με ερυθροτελαγγειεκτατικό τύπο της νόσου.
Το υπεροξείδιο του βενζοϋλίου και η τοπική κλινταμυκίνη χωριστά ή σε συνδυασμό, είναι συχνά αρκετά ευεργετικά και καλά ανεκτά από τους ασθενείς με τον αδενικό υπότυπο.
Το τοπικό tacrolimus βοηθά το λεπιδώδες, ερεθισμένο ερυθροτελαγγειεκτατικό δέρμα, καταπραΰνει τη φλεγμονή και μετριάζει τα συμπτώματα στους ασθενείς αυτούς, αλλά απαιτεί βραχεία (διάρκεια όχι μεγαλύτερη της 1 εβδομάδας) προθεραπεία με ένα ισχυρό τοπικό στεροειδές για να γίνει εξαρχής ανεκτό.
Η θέση των τοπικών ρετινοειδών χρειάζεται να διερευνηθεί.
Πολλοί ασθενείς με ροδόχρου νόσο μπορεί να ανεχτούν μια βραδινή εφαρμογή τρετινοΐνης, εάν τοποθετηθεί στο δέρμα πλύμα cetaphil αμέσως πριν από τη χρήση. Τα ρετινοειδή είναι δυνατόν να βοηθήσουν την επανόρθωση του δέρματος που έχει υποστεί τη βλαπτική επίδραση του ηλίου και την αποκατάσταση ορισμένων υφιστάμενων ανωμαλιών.
Η χορήγηση αντιβιοτικών από το στόμα, ειδικά τετρακυκλίνης σε δόση 250 έως 500 mg κάθε πρωί ή μινοκυκλίνης 100 mg μία ή δύο φορές ημερησίως, θέτει υπό έλεγχο περισσότερο επιθετικές βλατιδώδεις και φλυκταινώδεις βλάβες, και βοηθά στην αντιμετώπιση των οφθαλμικών βλαβών.
Η ισοτρετινοΐνη, όταν λαμβάνεται σε χαμηλότερες δόσεις από εκείνες που δίδονται στην κοινή ακμή και μερικές φορές όταν χρησιμοποιείται ως κατασταλτικό της νόσου μακράς διάρκειας μπορεί να είναι αναγκαία για την αντιμετώπιση μιας ανθεκτικότερης μορφής. Οδηγεί σε εντυπωσιακή βελτίωση, ακόμη και σε περιπτώσεις ανθεκτικές σε άλλου είδους θεραπείες, αλλά συχνά παρουσιάζεται υποτροπή μέσα σε διάστημα μερικών εβδομάδων ή μηνών.
Οι χειρουργικές προσεγγίσεις με σκοπό την αναδιαμόρφωση του ρινοφύματος περιλαμβάνουν τη χρήση θερμαινόμενου νυστεριού, ηλεκτροκαυτηρίασης, δερμοαπόξεσης, εκτομής με laser, χειρουργικής καθ’ εφαπτόμενη εξαίρεσης συνδυασμένη με γλυπτική με τη βοήθεια ψαλιδιού και ηλεκτροχειρουργικής με ραδιοσυχνότητα. Συχνά χρησιμοποιείται συνδυασμός των προσεγγίσεων αυτών για την επίτευξη του καλύτερου αισθητικού αποτελέσματος.
