Οι άνδρες παράγουν σπερματοζωάρια σε ολόκληρη τη ζωή τους, σε αντίθεση με τις γυναίκες που γεννιούνται με ένα συγκεκριμένο αριθμό ωαρίων ο οποίος σταδιακά μειώνεται. Η δημιουργία σπέρματος λαμβάνει χώρα στους όρχεις όπου παράγεται και η ορμόνη τεστοστερόνη.
Ένας νέος άνδρας, που δεν έχει πρόβλημα υγείας, είναι σε θέση να παράγει καθημερινά 100 εκατομμύρια σπερματοζωάρια ανά ml σπέρματος, ως αποτέλεσμα μιας διαδικασίας που έχει αρχίσει πριν από περίπου τρεις μήνες.
Στην πραγματικότητα, όμως, ο αριθμός των σπερματοζωαρίων που παράγεται καθημερινά κυμαίνεται από 15 έως 80 εκατομμύρια, καθώς ο ανδρικός πληθυσμός πάσχει από διάφορα νοσήματα ή διαταραχές (π.χ. ιώσεις, υψηλός πυρετός κλπ). Το σπέρμα πρέπει να διαθέτει τουλάχιστον 15 εκατομμύρια σπερματοζωάρια ανά ml και το ιδανικό είναι πάνω από 30 εκατομμύρια. Από αυτά, το 50% πρέπει να έχουν καλή κινητικότητα. Ο αριθμός των σπερματοζωαρίων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ποσότητα της τεστοστερόνης.
Η ανδρική γονιμότητα δεν είναι μόνο θέμα ποσότητας σπερματοζωαρίων, αλλά και ποιότητάς τους. Η μορφολογία και η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων παίζουν κρίσιμο ρόλο στην γονιμότητα ή την υπογονιμότητα του άνδρα. Με τα χρόνια (ιδίως μετά τα 40) μειώνονται τα επίπεδα γονιμότητας των ανδρών λόγω μείωσης της ποιότητας των σπερματοζωαρίων. Άλλοι παράγοντες είναι το κάπνισμα και η διατροφή (αποφύγετε τη σόγια αν έχει πρόβλημα υπογονιμότητας και τα φρούτα που έχουν πολλά φυτοφάρμακα ενώ τα λιπαρά ψάρια φαίνεται πως βοηθούν).
Επειδή τα φυσιολογικά σπερματοζωάρια επιζούν στις σάλπιγγες, όπου γίνεται η σύλληψη, επί 48-72 ώρες, η σύσταση των περισσότερων ειδικών στην αναπαραγωγή είναι να γίνονται δύο-τρεις ερωτικές επαφές στη διάρκεια του «παραθύρου γονιμότητας» και τακτικά τις υπόλοιπες ημέρες.
Υπάρχει η αντίληψη ότι οι συχνές σεξουαλικές επαφές «εξασθενούν» το σπέρμα, δηλαδή μειώνουν τον αριθμό των σπερματοζωαρίων, και έτσι τα ζευγάρια περιορίζονται σε ελάχιστες επαφές μόνο τις περιόδους που υπολογίζουν ότι υπάρχει ωορρηξία. Αυτό ισχύει μόνο όταν υπάρχει πρόβλημα ανδρικής υπογονιμότητας. Διαφορετικά, το τακτικό σεξ δεν μειώνει τον αριθμό των σπερματοζωαρίων σε σημείο που να καθίσταται το σπέρμα «αδύναμο». Αντίθετα, οι συχνές ερωτικές επαφές αυξάνουν τη γονιμότητα. Οι μέρες που είναι πιθανότερη η εγκυμοσύνη είναι από την 11 έως την 17 στον κύκλο των 28 ημερών.
Παράγοντες που σχετίζονται με τη γονιμότητα
- Αλκοόλ. Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να επιφέρει στυτικές διαταραχές, μείωση της ερωτικής επιθυμίας και διαταραγμένη παραγωγή σπερματοζωαρίων.
- Κάπνισμα. Το κάπνισμα κάνει μεγάλη ζημιά στο σπέρμα, καθώς επιδρά αρνητική στην κινητικότητα των σπερματοζωαρίων και τη μορφολογία τους. Η αποφυγή του καπνίσματος βελτιώνει όλες τις παραμέτρους της ανδρικής γονιμότητας.
- Ναρκωτικά, αναβολικά και στεροειδείς ορμόνες. Πρόκειται για εχθρούς της ανδρικής γονιμότητας. Αρκετές ουσίες, όπως η μαριχουάνα, επιφέρουν μείωση στον αριθμό και στην κινητικότητα των σπερματοζωαρίων, ενώ η κοκαΐνη μειώνει την παραγωγή της τεστοστερόνης και μπορεί να προκαλέσει ανικανότητα όταν γίνεται συχνή χρήση.
- Παχυσαρκία και ελλιπές βάρος. Τόσο τα πολλά όσο και τα λίγα κιλά επηρεάζουν δυσμενώς τον αριθμό των σπερματοζωαρίων. Η υγιεινή διατροφή και η συστηματική γυμναστική διατηρούν υπό έλεγχο το σωματικό βάρος και βελτιώνουν τη γονιμότητα.
- Υπερβολική θερμότητα. Η παραγωγή σπερματοζωαρίων επηρεάζεται αρνητικά από την υψηλή θερμοκρασία στην περιοχή. Η εργασία σε χώρους με υψηλές θερμοκρασίες ή η συχνή έκθεση σε αυτές (π.χ. με σάουνα, καυτά μπάνια, εναπόθεση του λάπτοπ στα γόνατα) επηρεάζουν τον αριθμό και την ποιότητα των σπερματοζωαρίων. Τα στενά εσώρουχα και παντελόνια που αυξάνουν την θερμοκρασία στη γενετική περιοχή. Έχει βρεθεί ότι η γονιμότητα αυξάνεται όταν ένας άνδρας κοιμάται γυμνός. Να σημειωθεί ότι μια αιτία ανόδου της θερμοκρασίας στο μαλακό υπογάστριο είναι μια πάθηση που λέγεται κιρσοκήλη.
- Φυτοφάρμακα. Τα φυτοφάρμακα που υπάρχουν στα φρούτα και τα λαχανικά μπορούν να οδηγήσουν σε χαμηλότερα επίπεδα σπέρματος. Υψηλά κατάλοιπα φυτοφαρμάκων έχουν οι πιπεριές (πράσινες, κόκκινες και κίτρινες), το σπανάκι, το σέλινο, τα μούρα, οι φράουλες, τα μήλα, οι πατάτες και τα αχλάδια.
