O ιός Ζίκα είναι γνωστός από το 1947, όταν ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά σε έναν πίθηκο στην Ουγκάντα. Έχει πάρει το όνομα το δάσους όπου εντοπίσθηκε για πρώτη φορά και μεταδίδεται από το τσίμπημα του κουνουπιού Τίγρης.
Το κουνούπι “Τίγρης”.
Φαίνεται πως ο ιός Ζίκα αποτελεί την αιτία μίας σπάνιας γενετικής δυσμορφίας που έχει πολλά νεογέννητα στη Βραζιλία. Η δυσμορφία αυτή λέγεται συγγενής μικροκεφαλία και χαρακτηρίζεται από κεφάλι αφύσικα μικρό σε σύγκριση με το φυσιολογικό. Στη Βραζιλία έχουν καταγραφεί 508 επιβεβαιωμένα κρούσματα μικροκεφαλίας.
Το υπουργείο Υγείας της Βραζιλίας ανακοίνωσε ότι από τον Μάιο του 2015, που ξέσπασε η επιδημία του Ζίκα, έως τις 20 Ιανουαρίου 2016 είχε καταγράψει 3.893 κρούσματα λοίμωξης από τον ιό. Το 2014 τα κρούσματα ήταν μόλις 147 και το 2013 ήταν 167. Ανάλογες υπόνοιες εξέφρασαν τον περασμένο Νοέμβριο και οι Αρχές της Γαλλικής Πολυνησίας, όπου είχε υπάρξει επιδημία ιού Ζίκα την περίοδο 2014-2015 και καταγράφηκαν περιστατικά δυσμορφιών σε έμβρυα και νεογέννητα μωρά. Εξάλλου, σε περισσότερες από 3.170 εγκύους έχουν καταγραφεί κρούσματα Ζίκα στην Κολομβία. Δεδομένου ότι τα κρούσματα της λοίμωξης από τον Ζίκα είναι χιλιάδες στις προσβεβλημένες χώρες, υπάρχει η ανησυχία για εξάπλωση του ιού και σε άλλες περιοχές.
Σημειώνεται ότι οι επιστήμονες στη Βραζιλία, όταν εξέτασαν δύο εγκύους με συμπτώματα λοίμωξης από τον ιό, διαπίστωσαν ότι ο Ζίκα είχε περάσει στο αμνιακό υγρό μέσα στο οποίο βρίσκεται το έμβρυο. Οι έγκυες υποβλήθηκαν σε υπερηχογράφημα που έδειξε ότι τα έμβρυα που κυοφορούσαν είχαν μικροκεφαλία και οι επιστήμονες προχώρησαν σε αμνιοπαρακέντηση, κατά την οποία λαμβάνεται μικρή ποσότητα αμνιακού υγρού από τον ομώνυμο σάκο μέσα στον οποίο βρίσκεται το έμβρυο. Η γενετική ανάλυση αυτού του υγρού επιβεβαίωσε την παρουσία του ιού Ζίκα, ενώ απέκλεισε την ύπαρξη άλλων, παρόμοιων ιών.
Συμπτώματα και επιπλοκές
Η λοίμωξη από τον ιό Ζίκα συνήθως είναι ήπια, διαρκεί 2-7 ημέρες χωρίς να προκαλεί συμπτώματα στις περισσότερες περιπτώσεις.
Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου & Προλήψεως των Ασθενειών (ECDC) εκτιμά ότι μόνο το 25% εκδηλώνει συμπτώματα όπως χαμηλό πυρετό (κάτω από 38,5 βαθμούς Κελσίου), πόνο στις αρθρώσεις (με πιθανό πρήξιμο στις μικρές αρθρώσεις των χεριών και των ποδιών), δερματικό εξάνθημα, επιπεφυκίτιδα/κοκκίνισμα στα μάτια, πόνους στους μυς και στα μάτια, πονοκέφαλο.
Η περίοδος επώασης του ιού (το χρονικό διάστημα από τη στιγμή της μόλυνσης μέχρι την εμφάνιση συμπτωμάτων) είναι 3-12 ημέρες.
Επειδή τα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά που προκαλούν άλλες ασθένειες, χρειάζονται εργαστηριακές εξετάσεις για να γίνει η διάγνωση.
Οι επιπλοκές και οι θάνατοι από τον ιό Ζίκα δεν αποκλείονται. Στη Βραζιλία, ο ιός έχει κοστίσει τη ζωή σε 49 βρέφη, ενός 16χρονου και δύο ενηλίκων. Επίσης ο ιός φαίνεται ότι σχετίζεται από αύξηση κρουσμάτων ενός σπάνιου συνδρόμου που προκαλεί παράλυση και ονομάζεται σύνδρομο Guillain-Barré. Ορισμένοι γιατροί εκτιμούν ότι ο ιός Ζίκα αυξάνει κατά 20 φορές την πιθανότητα να εκδηλώσει κάποιος το σύνδρομο.
Να σημειωθεί ότι μια μελέτη σε ποντίκια έδειξε ότι ο Ζίκα μπορεί να μολύνει και τον εγκέφαλο ενήλικων πειραματόζωων προκαλώντας άνοια.
Μετάδοση
Ο Ζίκα μεταδίδεται από μολυσμένα θηλυκά κουνούπια του γένους Aedes aegypti (Κουνούπι Τίγρης), το οποίο υπάρχει σε μεγάλη συχνότητα στις μεσογειακές χώρες. Το Aedes aegypti (Αηδής ο αιγυπτιακός) μεταφέρει τις ασθένειες δάγκειος πυρετός, τσικονγκούγια και κίτρινος πυρετός, καθώς και άλλες ασθένειες. Το κουνούπι ξεχωρίζει από τις λευκές λωρίδες στα πόδια και ένα σημάδι που μοιάζει με λύρα στο θώρακα. Προέρχεται από την Αφρική και απαντάται σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές του πλανήτη.
Επίσης ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από τη μητέρα στο έμβρυο, καθώς και μεταξύ ερωτικών συντρόφων (έχουν αναφερθεί τέτοια περιστατικά). Η πιθανότητα να μεταδοθεί ο ιός από την έγκυο στο παιδί είναι μεγαλύτερη στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνη, σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα στοιχεία.
Δύο περιπτώσεις μόλυνσης από τον Zika δημιουργούν υπόνοιες για μετάδοσή του μέσω σεξουαλικής επαφής, σύμφωνα με Αμερικανό υγειονομικό αξιωματούχο. «Είναι βιολογικά πιθανή μία μετάδοση δια της σεξουαλικής επαφής», εξηγεί η δρ Αν Σουσάτ, υποδιευθύντρια των Αμερικανικών Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων.
Το κρατικό ινστιτούτο Fiocruz της Βραζιλίας έχει ανακοινώσει ότι ιός Ζίκα ανιχνεύθηκε για σε δείγματα από ανθρώπινο σάλιο και ούρα. Το Ινστιτούτο ερευνά αν ο ιός μπορεί να μεταδοθεί και με τα σωματικά υγρά και όχι μόνο μέσω των κουνουπιών.
Μόνο το θηλυκό κουνούπι τίγρης τσιμπάει για αίμα έτσι ώστε να ωριμάσει τα αυγά του. Έλκεται από χημικές ενώσεις που παράγουν τα θηλαστικά. Ανάμεσα σε αυτές τις ενώσεις είναι η αμμωνία, το διοξείδιο του άνθρακα, το γαλακτικό οξύ και η οκτενόλη.
Θεραπεία
Δεν υπάρχει ειδικό αντιϊικό φάρμακο και έτσι η θεραπεία που δίνεται στον ασθενή είναι ανάλογη με τα συμπτώματα που εμφανίζει. Επίσης δεν υπάρχει εμβόλιο, επομένως η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη.
Οι ειδικοί συνιστούν αποφυγή των ταξιδιών στις προσβεβλημένες χώρες και αν κάποιος πρέπει να ταξιδέψει, πρέπει να λαμβάνει όλα τα μέτρα αυτοπροστασίας από τα τσιμπήματα των κουνουπιών.
Πρόληψη
Υπάρχει η προτροπή προς τις έγκυες γυναίκες να αποφεύγουν τα ταξίδια σε 24 χώρες και περιοχές όπου έως στιγμής έχουν καταγραφεί κρούσματα του Ζίκα. Οι χώρες και οι περιοχές, τις οποίες οι υγειονομικές συνιστούν στις εγκύους να αποφεύγουν, είναι:
- Στην Κεντρική και Νότιο Αμερική: Βολιβία, Ισημερινός, Γουιάνα, Βραζιλία, Κολομβία, Ελ Σαλβαδόρ, Γαλλική Γουιάνα, Γουατεμάλα, Ονδούρα, Μεξικό, Παναμάς, Παραγουάη, Σουρινάμ, Βενεζουέλα.
- Στην Καραϊβική: Μπαρμπάντος, Άγιος Μαρτίνος, Αϊτή, Μαρτινίκα, Πουέρτο Ρίκο, Γουαδελούπη, Δομινικανή Δημοκρατία, αμερικανικές Παρθένοι Νήσοι.
- Στην Ωκεανία: Σαμόα.
- Στην Αφρική: Πράσινο Ακρωτήριο.
Τα μέτρα που συνιστά το ΚΕΕΛΠΝΟ για προστασία από τα κουνούπια σε όσους ταξιδέψουν σε αυτές τις περιοχές, είναι:
- Ένδυση με φαρδιά, ελαφριά ρούχα, με μακριά μανίκια, μακριά παντελόνια, ψηλές κάλτσες και επιπλέον, στους εξωτερικούς χώρους, κλειστά παπούτσια και καπέλο.
- Χρήση στο ακάλυπτο δέρμα εντομοαπωθητικών όπως το DEET σε συγκέντρωση 30-50%. Για για τον ψεκασμό των ρούχων (όχι απ’ ευθείας στο δέρμα) να χρησιμοποιούνται εντομοκτόνα σκευάσματα όπως περμεθρίνη, τετραμεθρίνη, αλλεθρίνη κ.λπ.
- Χρήση εντομοκτόνων σκευασμάτων (π.χ. φιδάκια, ταμπλέτες, σπρέι) στους χώρους.
- Χρήση κουνουπιέρας στη διάρκεια του ύπνου, η οποία θα ψεκάζεται με εντομοκτόνο.
Μετά την επιστροφή από το ταξίδι, εξάλλου, θα πρέπει να έχουν το νου τους για 12 ημέρες μήπως παρουσιάσουν ύποπτα συμπτώματα.
Να σημειωθεί ότι το κουνούπι τίγρης αναπαράγεται σε στάσιμα νερά. Αυτά μπορεί να είναι βάζα με λουλούδια, ανοικτά βαρέλια, κουβάδες και λάστιχα αυτοκινήτων, αλλά πιο επικίνδυνα μέρη είναι το νερό της τουαλέτας και υγρά πατώματα του μπάνιου, επειδή του επιτρέπουν να αναπαράγεται μέσα στα σπίτια.
Επειδή επιβεβαιώθηκε ότι ο ιός μπορεί να μεταδοθεί και με το σπέρμα, το ΚΕΕΛΠΝΟ συνιστά στους ταξιδιώτες χρήση προφυλακτικού κατά τις σεξουαλικές επαφές. Επισημαίνει επίσης ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι σε περίπτωση που ένας άνδρας νοσήσει από πυρετό εξαιτίας του Ζίκα, ο ιός μπορεί να παραμείνει στο σπέρμα επί μερικές εβδομάδες μετά την ανάρρωση.
