Φασκόμηλο: Θεραπευτική χρήση και παρενέργειες

Γράφει η Αναστασία Μοσχοβάκη, Ιατρός Ειδική Παθολόγος

Το φασκόμηλο ή φασκομηλιά (Σάλβια η φαρμακευτική, Salvia officinalis) είναι ενδημικό βότανο της Μεσογείου, που ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae (μέντα). Στα αγγλικά η κοινή του ονομασία είναι sage, ή garden sage, ή common sage.

Το φασκόμηλο, έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως ως φαρμακευτικό βότανο. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι το χρησιμοποιούσαν ως φάρμακο γονιμότητας. Στην αρχαία Ελλάδα και κατά την ρωμαϊκή αυτοκρατορία, το υδατικό αφέψημα φασκόμηλου χρησιμοποιείται για να σταματήσει την αιμορραγία των πληγών, για την αντισηψία ελκών και πληγών, για τον βήχα, για τους ρευματισμούς, για την υπερβολική έμμηνο ρύση, για την ενίσχυση του νευρικού συστήματος. Υπάρχουν εκτεταμένες αναφορές από τον Έλληνα ιατρό Διοσκουρίδη για το βότανο.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

Η σύγχρονη ιατρική έρευνα έχει αναδείξει μια ποικιλία βιοδραστικών φαρμακευτικών ουσιών στο φασκόμηλο όπως:

• 1,8-κινεόλη
• καμφορά
• βορνεόλη
• οξικό βορνύλιο
• καμφένιο
• α- και β-thujone
• λιναλοόλη
• α- και β-καρυοφυλλένιο
• α-humulene
• α – και β-πινένιο
• viridiflorol
• pimaradiene
• σαλβιανολικό οξύ
• ροσμαρινικό οξύ
• carnosolic οξύ
• ουρσολικό οξύ
• φλαβονοειδή
• φαινολικές ενώσεις

Το φασκόμηλο έχει αναδείξει ισχυρή αντιοξειδωτική δράση και αντιβακτηριακές δραστηριότητες. Τα αντιοξειδωτικά παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην προστασία του οργανισμού έναντι του οξειδωτικού στρες και στην εξουδετέρωση ελευθέρων ριζών που αποτελούν αιτία παθήσεων, όπως ο διαβήτης, οι καρδιοπάθειες, ο καρκίνος, η δυσλειτουργία του εγκεφάλου, το εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, κλπ .

Οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες του φασκόμηλο έχουν μελετηθεί εντατικά, και έχουν βρεθεί ότι σχετίζονται με την παρουσία του ροσμαρινικού οξέος, του καρνοσικού οξέος και του σαλβιανολικού οξέος.

Σήμερα το φασκόμηλο χρησιμοποιείται συμπληρωματικά:

• Για διαταραχές μνήμης, σε κατάθλιψη, σε εγκεφαλική ισχαιμία, σε καταστάσεις μείωσης νοητικών λειτουργιών όπως στη νόσο του Alzheimer. Η S.officinalis βελτιώνει τη μνήμη και τη γνωστική λειτουργία, τη συναισθηματική δράση, την εγρήγορση, την ηρεμία. Το ροσμαρινικό οξύ ως συστατικό του φασκόμηλου ανέδειξε νευροπροστατευτική, αντιοξειδωτική και αντιγηραντική στον εγκέφαλο δράση.
• Στον διαβήτη και στην δυσλιπιδαιμία. Το φασκόμηλο έχει χρησιμοποιηθεί ως παραδοσιακή θεραπεία του διαβήτη σε πολλές χώρες (η μείωση της γλυκόζης του αίματος έχει αποδειχθεί σε μελέτες σε ζώα). Σε μελέτες, βελτίωσε το προφίλ των λιπιδίων, χωρίς να προκαλεί ηπατοτοξικότητα, αλλαγές στην αρτηριακή πίεση και τον καρδιακό ρυθμό. Συντελεί στην βελτίωση της σχέσης HDL/ LDL, στη μείωση τριγλυκεριδίων στον ορό και στη μείωση της αντίστασης στην ινσουλίνη. Το φασκόμηλο αναστέλλει την δραστικότητα της παγκρεατικής λιπάσης, φαινόμενο που συντελεί στην ρύθμιση  του σωματικού βάρους.
• Για τη συμπληρωματική θεραπεία του καρκίνου. Ο καρκίνος χαρακτηρίζεται από την ανώμαλη ανάπτυξη των κυττάρων τα οποία έχουν την τάση να πολλαπλασιάζονται με ανεξέλεγκτο τρόπο. Η ικανότητα των όγκων να παράγουν μεγάλο αριθμό νέων αιμοφόρων αγγείων, η οποία είναι γνωστή ως αγγειογένεση είναι σημαντική για την απρόσκοπτη μετάσταση των καρκινικών κυττάρων. Σε μελέτες, το φασκόμηλο αναστέλλει την αγγειογένεση θέτοντας ένα φυσικό φραγμό στην διαδικασία της μετάστασης. Συστατικά του φασκόμηλου όπως διτερπενοειδή, α-humulene και trans -caryophyllene έχουν βρεθεί να έχουν κυτταροτοξική δράση σε ανθρώπινα κύτταρα καρκινώματος κόλου, ανθρώπινα κύτταρα ηπατώματος ανθρώπινα κύτταρα καρκινώματος προστάτη, νεφρικά κύτταρα αδενοκαρκινώματος.
• Για την θεραπεία των εξάψεων της εμμηνόπαυσης. Έχει χρησιμοποιηθεί παραδοσιακά για τη θεραπεία της εφίδρωση και τις εξάψεις της εμμηνόπαυσης. Η αποτελεσματικότητα του φασκόμηλου για τη θεραπεία των εξάψεων κατά την εμμηνόπαυση αποδείχθηκε σε πολυκεντρική κλινική δοκιμή.
• Ως αντιβακτηριδιακό σε λοιμώξεις από ποικίλα μικρόβια όπως τα bacillus mycoides, Bacillus subtilis, Enterobacter cloacae, Proteus sp, streptococcus mutans, Lactobacillus rhamnosus , και Actinomyces viscosus.

ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ

Ενδέχεται να υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις από τη χρήση του φασκόμηλου σε υπερβολική ποσότητα, η οποία μπορεί να προκληθεί από την υψηλή περιεκτικότητα σε thujone. Αυτή η χημική ουσία μπορεί να προκαλέσει επιληπτικές κρίσεις, βλάβες στο συκώτι και το νευρικό σύστημα.

Λόγω της εμμηναγωγού δράσης του φασκόμηλου δεν πρέπει να χρησιμοποιείται από γυναίκες σε αναπαραγωγική προσπάθεια διότι μπορεί να προκαλέσει αποβολή.

Το ισπανικό φασκόμηλο μπορεί να παρουσιάσει οιστρογονική δράση και δεν συνιστάται σε ορμονοευίσθητες καταστάσεις, όπως ο καρκίνος του μαστού, ο καρκίνος της μήτρας, ο καρκίνο των ωοθηκών, η ενδομητρίωση, τα ινομυώματα μήτρας ενώ σε αντίθεση με το κοινό φασκόμηλο μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση. Ωστόσο το S. lavandulaefolia (ισπανικό φασκόμηλο), έχει μικρότερες συγκεντρώσεις thujone.

Δρ. Αναστασία Μοσχοβάκη Ιατρός Ειδική Παθολόγος
Φραγκοπούλου 10, Κηφισιά
24ωρη γραμματεία νοσοκομειακά περιστατικά: 210-6252770
E mail: amoschovaki@yahoo.gr
http://iatreioamoschovaki.gr
https://www.youtube.com/channel/UCraKRIyTq0qW8eMtKnmr3hw
https://www.youtube.com/channel/UC1ZaRAktAaoCEFITCcjhDZQ