Η εξωκρινής μοίρα του παγκρέατος (και άλλοι ιστοί) είναι προετοιμασμένη να αναμένει μια αύξηση της συγκέντρωσης της γλυκόζης στο αίμα μέσω πεπτιδικών ορμονών, όπως το γαστρικό ανασταλτικό πεπτίδιο (GIP), οι οποίες απεκκρίνονται από τα εντεροενδοκρινικά κύτταρα μέσα στον βλεννογόνο του λεπτού εντέρου.
Όταν η συγκέντρωση της γλυκόζης του αίματος αυξάνει πάνω από τα 5 mM μετά από ένα γεύμα, οι πεπτιδικές αυτές ορμόνες αμβλύνουν την απάντηση των Β-κυττάρων του ενδοκρινικού παγκρέατος, με αποτέλεσμα την απελευθέρωση της ορμόνης ινσουλίνης από εκκριτικά κοκκίδια, τα οποία βρίσκονται μέσα στην κυτταρική μεμβράνη.
Η ινσουλίνη ασκεί ποικίλες επιδράσεις στον μεταβολισμό, όπως για παράδειγμα διευκολύνει τη μεταφορά της γλυκόζης, μέσω της GLUT4, στα λιποκύτταρα και στα μυϊκά κύτταρα.
Σε υγιή άτομα, η συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα (γλυκαιμία) ελέγχεται ομοιοστατικά μέσα σε πολύ στενά όρια. Έτσι, σπάνια πέφτει κάτω από τα περίπου 5 mM, ακόμα και μετά από παρατεταμένη νηστεία, ενώ επιστρέφει στις φυσιολογικές τιμές της μέσα σε δύο ώρες περίπου μετά από ένα γεύμα.
Στην περίπτωση που δεν προσλαμβάνεται από το έντερο (μεταπορροφητική κατάσταση), παρέχονται περίπου 8 γραμμάρια γλυκόζης ανά ώρα για τους ιστούς αυτούς στους οποίους απαιτείται υποχρεωτικά γλυκόζη, όπως για παράδειγμα ο εγκέφαλος, τα ερυθρά κύτταρα, ο μαστικός αδένας και οι όρχεις. Η γλυκόζη αυτή προέρχεται από τη διάσπαση των αποθηκών του γλυκογόνου στο συκώτι και στους μύες, καθώς και μέσω της γλυκονεογένεσης.
Οι ανάγκες του εγκεφάλου ενός ενήλικα για γλυκόζη ανέρχονται περίπου στα 120 γραμμάρια την ημέρα. Η ποσότητα που είναι άμεσα διαθέσιμη ως γλυκογόνο είναι περίπου 190 γραμμάρια. Κατά τις μεγάλες περιόδους ασιτίας και λιμού είναι απαραίτητο να σχηματιστεί γλυκόζη από μη υδατανθρακούχες πηγές μέσω μιας διαδικασίας η οποία καλείται γλυκονεογένεση.
Η γλυκονεογένεση, η οποία πραγματοποιείται στο συκώτι (υπεύθυνο για το 90% περίπου της γλυκονεογένεσης) και στους νεφρούς, είναι η σύνθεση γλυκόζης από μια ποικιλία υποστρωμάτων, όπως είναι το πυροσταφυλικό οξύ, το γαλακτικό οξύ, η γλυκερόλη και τα αμινοξέα.
Τα αμινοξέα προέρχονται από τον καταβολισμό της σωματικής πρωτεΐνης. Όλα τα αμινοξέα, με εξαίρεση τη λυσίνη και τη λευκίνη, είναι γλυκογενετικά. Οι τριακυλγλυκερόλες (τριγλυκερίδια) από τον λιπώδη ιστό καταβολίζονται απελευθερώνοντας γλυκερόλη. Οι διαδικασίες αυτές της γλυκονεογένεσης ενεργοποιούνται με την πτώση της συγκέντρωσης της γλυκόζης στο αίμα περίπου κάτω από τα 5 mM και σηματοδοτούνται στους ιστούς μέσω της απέκκρισης γλυκαγόνης και γλυκοκορτικοειδών ορμονών.
