Μια σειρά από ασθένειες και καταστάσεις, όπως είναι ο διαβήτης, η νόσος Αλτσχάιμερ και η υπερκινητικότητα, συνδέονται με αλλαγές στα γονίδια των κυττάρων του εγκεφάλου. Μια νέα μελέτη από το ερευνητές του UCLA (University of California, Los Angeles) δείχνει ότι εκατοντάδες γονίδια μπορούν να υποστούν ζημιά από τη φρουκτόζη, ένα σάκχαρο που μόλις πριν από λίγα χρόνια θεωρούνταν ασφαλές και υγιεινό στη διατροφή.
Η μελέτη έγινε σε τρωκτικά αλλά τα αποτελέσματά της είναι πολύ πιθανόν να ισχύουν και για τον άνθρωπο.
Οι Αμερικανοί λαμβάνουν αρκετή φρουκτόζη από τη διατροφή τους. Το σάκχαρο περιέχεται στο υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη σιρόπι καλαμποκιού (ένα γλυκαντικό που κατασκευάζεται από άμυλο αραβοσίτου) στα ζαχαρούχα ποτά, τα σιρόπια, το μέλι και τα επιδόρπια. Η επιτραπέζια ζάχαρη περιέχει ένα μόριο γλυκόζης και ένα μόριο φρουκτόζης.
Η φρουκτόζη περιέχεται επίσης στις περισσότερες παιδικές τροφές και τα φρούτα, αλλά στα φρούτα οι φυτικές ίνες επιβραδύνουν σημαντικά την απορρόφησή της. Τα φρούτα είναι υγιεινά διότι περιέχουν και άλλα συστατικά που προστατεύουν τον εγκέφαλο και το σώμα, ωστόσο οι υπόλοιπες τροφές που έχουν φρουκτόζη θεωρούνται εδώ και μερικά χρόνια ανθυγιεινές. Το ανθρώπινο σώμα μπορεί να διαχειριστεί την ποσότητα των φρούτων αλλά όχι τις μεγάλες ποσότητες που βρίσκονται στην υπόλοιπη διατροφή.
Η καλή είδηση είναι ότι ένα ωμέγα-3 λιπαρό, το δοκοσαεξανοϊκό οξύ ή DHA, φαίνεται πως αντιστρέψει τις αρνητικές συνέπειες της φρουκτόζης.
“Το DHA φαίνεται να ωθεί ολόκληρο το μοτίβο των γονιδίων πίσω στην κανονική του λειτουργία, το οποίο είναι αξιοσημείωτο”, δήλωσε ο Xia Yang, ένας από τους συντάκτες της μελέτης και επίκουρος καθηγητής βιολογίας του UCLA.
Το DHA βρίσκεται στις μεμβράνες των κυττάρων του εγκεφάλου μας, αλλά όχι σε αρκετά μεγάλη ποσότητα για να βοηθήσει στην καταπολέμηση ασθενειών. Το DHA ενισχύει τις συνάψεις στον εγκέφαλο, τη μάθηση και τη μνήμη. Υπάρχει στον άγριο σολομό (λιγότερο στο σολομό εκτροφής) και σε άλλα λιπαρά ψάρια καθώς και στα ιχθυέλαια.
“Ο εγκέφαλος και το σώμα μας δεν συνθέτουν αρκετό DHA το οποίο πρέπει να το πάρουμε μέσω της διατροφής”, αναφέρει ο Fernando Gomez-Pinilla, καθηγητής νευροχειρουργικής του UCLA και επίσης από τους συντάκτες της μελέτης.
Αλλάζει η λειτουργία των γονιδίων
Για να δοκιμαστούν τα αποτελέσματα της φρουκτόζης και του DHA, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν αρουραίους του οποίους έβαλαν να ξεφύγουν από ένα λαβύρινθο. Στη συνέχεια διαίρεσαν τα ζώα σε τρεις ομάδες και επανέλαβαν το πείραμα μετά από έξι εβδομάδες.
Για έξι εβδομάδες, η πρώτη ομάδα των αρουραίων έπινε νερό με φρουκτόζη σε ποσότητα που στον άνθρωπο ισοδυναμεί με ένα λίτρο σακχαρούχο αναψυκτικό την ημέρα. Η δεύτερη ομάδα λάμβανε φρουκτόζη με νερό αλλά και μια διατροφή πλούσια σε DHA. Η τρίτη ομάδα λάμβανε νερό χωρίς φρουκτόζη και χωρίς DHA.
Μετά από έξι εβδομάδες, οι αρουραίοι τοποθετήθηκαν μέσα στο λαβύρινθο και πάλι. Τα ζώα στα οποία είχε δοθεί μόνο φρουκτόζη πλοηγήθηκαν περίπου με τη μισή ταχύτητα από ό, τι τα ποντίκια που έπιναν μόνο νερό, κάτι που δείχνει ότι η φρουκτόζη εξασθενεί τη μνήμη. Οι αρουραίοι στους οποίους είχε δοθεί φρουκτόζη και DHA, ωστόσο, έδειξαν παρόμοια συμπεριφορά με εκείνα που έπιναν μόνο νερό, γεγονός που υποδηλώνει ότι το DHA εξαλείφει τις βλαβερές συνέπειες της φρουκτόζης.
Η έρευνα αποκάλυψε κι άλλες διαφορές: Οι αρουραίοι που έλαβαν μια δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη είχαν υψηλότερη γλυκόζη και ινσουλίνη στο αίμα τους καθώς και υψηλότερη συγκέντρωση τριγλυκεριδίων.
Η ερευνητική ομάδα εξέτασε περισσότερα από 20.000 γονίδια στους εγκεφάλους των αρουραίων, προσδιορίζοντας πάνω από 700 γονίδια στον υποθάλαμο (ρυθμίζει το μεταβολισμό) και πάνω από 200 γονίδια στον ιππόκαμπο (σχετίζεται με τη μάθηση και της μνήμη) των οποίων η λειτουργία είχε τροποποιηθεί από την φρουκτόζη.
“Αυτά τα τροποποιημένα γονίδια μπορεί να προκαλέσουν διάφορες παθήσεις όπως η νόσος του Parkinson, η κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή και άλλες ασθένειες του εγκεφάλου”, δήλωσε ο Yang.
Από τα 900 γονίδια που εντοπίστηκε ότι παρουσίασαν αλλαγές, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι δύο, που ονομάζονται BGN και Fmod, φαίνεται να είναι μεταξύ των πρώτων που επηρεάζονται από φρουκτόζη. Μόλις αυτά τα γονίδια αλλάξουν λειουργία, μπορούν να επιφέρουν αλλαγές σε εκατοντάδες άλλα, είπε ο Yang.
Η έρευνα αποκάλυψε και νέες λεπτομέρειες σχετικά με το μηχανισμό μέσω του οποίου η φρουκτόζη διαταράσσει τα γονίδια. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η αφαιρεί ή προσθέτει μια βιοχημική ομάδα στην κυτοσίνη, ένα από τα τέσσερα νουκλεοτίδια που συνθέτουν το DNA (οι άλλοι είναι η αδενίνη, η θυμίνη και η γουανίνη.) Αυτό το είδος της τροποποίησης διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην ενεργοποίηση ή όχι των γονιδίων.
Η έρευνα δημοσιεύθηκε στο περιοδικό EBioMedicine και είναι η πρώτη που ασχολήθηκε με το πως επηρεάζονται τα δίκτυα γονιδίων στον εγκέφαλο από την κατανάλωση της φρουκτόζης.
“Το φαγητό είναι σαν μια φαρμακευτική ουσία που επηρεάζει τον εγκέφαλο”, είπε ο Gomez-Pinilla. Ο ίδιος συνιστά να αποφεύγονται τα ζαχαρούχα αναψυκτικά, τα γλυκά και γενικά η ζάχαρη.
Αν και DHA φαίνεται να είναι αρκετά ευεργετικό, ο Yang είπε ότι δεν είναι το “μαγικό βότανο” για τη θεραπεία των ασθενειών. Θα χρειαστούν πρόσθετες έρευνες για να προσδιοριστεί η έκταση της ικανότητας αυτού του λιπαρού οξέος να αντιστρέφει τις βλάβες στα ανθρώπινα γονίδια.
