Το γένος Malassezia περιλαμβάνει μύκητες που έχουν διμορφισμό. Στον άνθρωπο όπου προκαλεί λοίμωξη έχει τη μορφή υφομύκητα, ενώ όταν σαπροφυτεί έχει τη μορφή ζυμομύκητα.
Από τα διάφορα είδη του γένους, κυρίως η Malassezia globosa και η Malassezia furfur (προηγούμενη ονομασία: Pityrosporum ovale) προκαλούν λοιμώξεις. Και τα δύο αυτά είδη είναι λιπόφιλα και προκαλούν τοπικές λοιμώξεις σε περιοχές του σώματος που είναι λιπαρές. Λοιμώξεις έχουν παρατηρηθεί σπάνια από το είδος Malassezia pachydermatis (δεν είναι λιπόφιλο) που προκαλεί λοιμώξεις κυρίως σε ζώα.
Τα είδη του γένους Malassezia αποτελούν μέρος της φυσιολογικής χλωρίδας του δέρματος. Οι μεγαλύτεροι αριθμοί παρατηρούνται κατά την εφηβεία και ανευρίσκονται σε λιπαρές περιοχές του δέρματος, λόγω μεγάλης πυκνότητας των σμηγματογόνων αδένων, όπως τριχωτό της κεφαλής, πρόσωπο, στέρνο, μέση της πλάτης, έξω ακουστικό πόρο.
Οι μύκητες Malassezia αποτελούν μέρος της φυσιολογικής χλωρίδας και προκαλούν ενδογενείς λοιμώξεις. Όμως μπορούν να μεταδοθούν με άμεση επαφή.
Ποιες λοιμώξεις προκαλεί
Οι παράγοντες που μετατρέπουν τους μύκητες αυτούς της φυσιολογικής χλωρίδας σε παθογόνους δεν είναι γνωστοί. Πιθανολογείται ότι το περιβάλλον (θερμοκρασία, υγρασία) υποσιτισμός, λήψη φαρμάκων όπως κορτιζόνη, γεννητικές ορμόνες, εγκυμοσύνη προδιαθέτουν σε λοιμώξεις από τους μύκητες του γένους Malassezia. Προκαλούν διάφορες δερματικές λοιμώξεις όπως ποικιλόχρους πιτυρίαση, σμηγματοροϊκή δερματίτιδα, θυλακίτιδα, βλεφαρίτιδα.
Ποικιλόχρους πιτυρίαση. Πρόκειται για καλοήθη νόσο. Εμφανίζονται στρογγυλές ή ωοειδείς (έχουν σχήμα αβγού) κηλίδες με χρώμα που ποικίλλει από λευκό (άχρωμο δέρμα) έως ρόδινο ή καφέ ανοικτό (γι’ αυτό και το πρώτο συνθετικό του ονόματος «ποικιλόχρους»). Με την έκθεση στον ήλιο οι βλάβες φαίνονται καλύτερα (υπάρχει αντίθεση με το κανονικό χρώμα του δέρματος) και από απολέπιση (πιτυρίαση). Μερικές φορές γύρω από τις κηλίδες υπάρχει αίσθημα καύσου και κνησμός (φαγούρα). Οι βλάβες εντοπίζονται κυρίως στο θώρακα, πλάτη, αυχένα, λαιμό και χέρια και σπανιότερα σε άλλες θέσεις (μηρούς, μηρογεννητικές πτυχές).
Σμηγματορροϊκή δερματίτιδα. Είναι φλεγμονή των σμηγματογόνων αδένων. Η λοίμωξη εντοπίζεται όπου υπάρχουν πολλοί σμηγματογόνοι αδένες όπως τριχωτό κεφαλής, πρόσωπο (βλέφαρα, φρύδια, μεταξύ των φρυδιών, γύρω από τη μύτη), στέρνο, ράχη, ώμους.
Θυλακίτιδα. Είναι φλεγμονή των θυλάκων της τρίχας που εκδηλώνεται με βλατίδες που εξελίσσονται σε φλύκταινες. Η λοίμωξη εντοπίζεται συνήθως στη ράχη, κορμό και άκρα. Εμφανίζεται σε άτομα με ανοσολογική ανεπάρκεια (AIDS, λέμφωμα), με σακχαρώδη διαβήτη και γυναίκες στην εγκυμοσύνη.
Πιτυρίδα της κεφαλής. Η πιτυρίδα αποτελείται από νεκρά κύτταρα, τα οποία αποσπώνται με μεγάλη συχνότητα. Προκαλείται από τη Malassezia globosa που υπάρχει στο κεφάλι όλων σχεδόν των ανθρώπων.
Αλλες λοιμώξεις. Έχουν παρατηρηθεί συστηματικές λοιμώξεις (σηψαιμία) από την Malassezia pachydermatis σε άτομα που έχουν επαφή με σκύλους και από την Malassezia furfur σε άτομα με ενδοφλέβιους καθετήρες. Συζητείται επίσης η συμβολή των ειδών Malassezia στην ψωρίαση και ατοπική δερματίτιδα.
Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία
Υποψίες για τη λοίμωξη δημιουργούνται όταν οι βλάβες δίνουν κι¬τρινοπράσινο φθορισμό σε υπεριώδες φως. Η διάγνωση βασίζεται στην μικροσκοπική εξέταση λεπίων του δέρματος από τις περιοχές της βλάβης. Επικουρικά γίνεται και καλλιέργεια.
Χρησιμοποιούνται τοπικά φαρμακευτικά σκευάσματα, με τη σημείωση όμως ότι πολλές φορές μετά τη θεραπεία παρατηρείται υποτροπή. Σε σοβαρές λοιμώξεις μαζί με την τοπική θεραπεία χορηγούνται αντιμυκητιακά φάρμακα από το στόμα.
Δεν υπάρχει εμβόλιο. Η πρόληψη της μετάδοσης των ειδών Malassezia έχει σημασία για τα πρόωρα νεογνά και τους ανοσοκατασταλμένους ασθενείς. Για τα άτομα αυτά συνιστάται όπως μην έρχονται σε επαφή με οικιακά ζώα και ιδιαίτερα με σκύλους ώστε να αποφευχθεί η μετάδοση του είδους Malassezia pachydermatis που βρίσκεται σε μεγάλη αναλογία στους σκύλους.
