Η κοιλιοκάκη είναι μια αυτοάνοση νόσος η οποία έχει αιτία τη δυσανεξία στη γλουτένη, μια πρωτεΐνη που υπάρχει κυρίως στο σιτάρι, τη σίκαλη και το κριθάρι.
Άλλες πρωτεΐνες που υπάρχουν στο κριθάρι (ορδεΐνη) και στη σίκαλη (σικαλίνη) είναι επίσης τοξικές για τους ασθενείς με κοιλιοκάκη. Οι πρωτεΐνες αυτές δεν είναι καθαρά πρωτεΐνες γλουτένης αλλά εντάσσονται στην ίδια κατηγορία και θα πρέπει να αποφεύγονται από τους ασθενείς της νόσου. Οι πρωτεΐνες της βρώμης δεν θεωρούνται τοξικές για τα άτομα με κοιλιοκάκη.
Η κοιλιοκάκη θεωρούνταν κάποτε σπάνια νόσος, αλλά με την ανάπτυξη ευαίσθητων βιοδεικτών τα τελευταία χρόνια, η συχνότητά της φάνηκε ότι αγγίζει το 1% του πληθυσμού παγκοσμίως. Στην Ευρώπη ο αριθμός των ανθρώπων που πάσχουν από κοιλιοκάκη υπολογίζεται στα 7 εκατομμύρια, αλλά μόνο για το 12-15% των πασχόντων υπάρχει διάγνωση.
Στην Ελλάδα περίπου 12.000 άτομα έχουν διαγνωστεί με την ασθένεια ενώ βάσει του ποσοστού περίπου 1:100, υπολογίζεται ότι υπάρχουν 100.000 άτομα. ‘Ενας λόγος γι’ αυτό είναι ότι πάνω από το 50% των νοσούντων δεν εμφανίζει συμπτώματα. Να σημειωθεί πως όταν υπάρχει κοιλιοκάκη εντός της οικογένειας, ο κίνδυνος είναι αυξημένος κατά 10% για κάποιο άλλο μέλος.
Η γλουτένη προκαλεί στους πάσχοντες αλλοιώσεις στον βλεννογόνο του λεπτού εντέρου, με αποτέλεσμα την ατροφία των λαχνών κάτι που εμποδίζει τη φυσιολογική πέψη και απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών.
Λόγω της ποικιλομορφίας των συμπτωμάτων (επηρεάζει διαφορετικά κάθε άτομο), η διάγνωση στα παιδιά κατά κύριο λόγο βασίζεται στις έντονες γαστρεντερικές διαταραχές και την αναστολή ανάπτυξης και στους ενήλικες στην ανεξήγητη αναιμία και σε διάφορες ορμονικές και οστικές διαταραχές, το αίσθημα κόπωσης και συμπτώματα που χαρακτηρίζουν το «ευερέθιστο έντερο».
Τα συμπτώματα
Η κοιλιοκάκη μπορεί να περιλαμβάνει τα εξής συμπτώματα:
- Πρήξιμο και πόνοι στην κοιλιά
- Χρόνια διάρροια ή δυσκοιλιότητα
- Εμετοί
- Απώλεια βάρους
- Άχρωμα και δύσοσμα κόπρανα
- Σιδηροπενική αναιμία που δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία με σίδηρο.
- Κόπωση
- Μη σωματική ανάπτυξη ή χαμηλό παράστημα
- Καθυστερημένη εφηβεία
- Πόνοι στις αρθρώσεις
- Μυρμήγκιασμα ή μούδιασμα στα πόδια
- Ωχρές πληγές στο στόμα
- Δερματικά εξανθήματα που περιγράφονται με τον όρο ερπητοειδής δερματίτιδα.
- Απώλεια του σμάλτου και της λευκότητας των δοντιών
- Επαναλαμβανόμενες αποβολές
- Οστεοπενία
- Περιφερική νευροπάθεια
- Ψυχιατρικές διαταραχές όπως άγχος ή κατάθλιψη
Οι κίνδυνοι για την υγεία που σχετίζονται με την κοιλιοκάκη ελαχιστοποιούνται όσο τηρεί κανείς μια δίαιτα χωρίς γλουτένη. Έτσι, τα τελευταία χρόνια τα τρόφιμα χωρίς γλουτένη έγιναν της μόδας και τυγχάνουν ευρείας κατανάλωσης.
Αυτό όμως έχει κάνει ορισμένους ειδικούς να προειδοποιούν ότι τα τρόφιμα χωρίς γλουτένη περιέχουν περισσότερη ζάχαρη και λιγότερες βιταμίνες. Για παράδειγμα, σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό The Journal of Pediatrics, η δρ Νορέλ Ρίζτσαλα Ράιλι, παιδογαστρεντερολόγος στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Κολούμπια, στη Νέα Υόρκη, αναφέρει ότι μια διατροφή χωρίς γλουτένη περιβάλλεται από πολλούς μύθους, όπως ότι είναι εξ ορισμού πιο υγιεινή.
Όπως εξηγεί η ειδικός, τα τρόφιμα χωρίς γλουτένη συχνά έχουν αυξημένη περιεκτικότητα σε λιπαρά και ζάχαρη ενώ μελέτες έχουν δείξει πως μια διατροφή χωρίς γλουτένη σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο παχυσαρκίας και αντίστασης στην ινσουλίνη.
Όσον αφορά την πεποίθηση πως μια διατροφή χωρίς γλουτένη μπορεί να δράσει προληπτικά έναντι της ανάπτυξης κοιλιοκάκης, δεν υπάρχουν μελέτες, τουλάχιστον μέχρι σήμερα, που να υποστηρίζουν ότι η αποφυγή της πρωτεΐνης στους ενήλικες μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση της νόσου.
