Ο παγκόσμιος αφανισμός των μελισσών αποτελεί γεγονός. Οι αποικίες μελισσών στη Βόρεια Αμερική και στην Ευρώπη εμφανίζουν μείωση 30%, ενώ σε περιοχές όπως η Μέση Ανατολή η μείωση αγγίζει ως και το 85%. Στην Ευρώπη, το 9% των 2.000 ειδών μελισσών της ηπείρου απειλείται με εξαφάνιση. Πρόκειται για ένα παγκόσμιο πρόβλημα (άλλωστε οι μέλισσες παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο σε ένα ευρύ φάσμα των οικοσυστημάτων ως επικονιαστές) για το οποίο οι επιστήμονες ψάχνουν την αιτία.
Ωστόσο, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν εισήχθησαν στην αγορά τα νεονικοτινοειδή εντομοκτόνα, οι μελισσοκόμοι έχουν αναφέρει μεγάλες απώλειες μελισσοσμηνών κατά την περίοδο της άνοιξης. Σήμερα υπάρχουν αρκετά στοιχεία που δείχνουν ότι νεονικοτινοειδή εντομοκτόνα που χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο καταστρέφουν τις μέλισσες.
Η χρήση των νεονικοτινοειδών στις καλλιέργειες έλαβε μεγάλες διαστάσεις στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Οι ουσίες αυτής της κατηγορίας είναι οι acetamiprid, clothianidin, dinotefuran, fipronil, imidacloprid, nitenpyram, thiacloprid και thiamethoxam.
Νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Communication επιβεβαιώνει τα ευρήματα ερευνών που έχουν δείξει ότι τα περιβόητα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα ευθύνονται για τη μαζική εξόντωση των μελισσών την τελευταία δεκαετία.
Ειδικοί με επικεφαλής τον Ben Woodcock του Κέντρου Ερευνας Φυσικού Περιβάλλοντος για την Οικολογία και Υδρολογία στην Αγγλία μελέτησαν στοιχεία για 62 είδη μελισσών, από το 1994 έως το 2011 και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα αυξάνουν εκθετικά τις πιθανότητες να εμφανίσουν οι μέλισσες σοβαρά προβλήματα υγείας.
Τα νεονικοτινοειδή κυκλοφορούν σε όλα τα μέρη του φυτού και χρησιμοποιούνται σε πολλές καλλιέργειες όπως στην ελαιοκράμβη, στα σιτηρά, στο βαμβάκι, στο καλαμπόκι και στους ηλίανθους (όλα είναι μελισσοκομικά φυτά που ανθίζουν τους καλοκαιρινούς μήνες κατά τους οποίους δεν υπάρχει άλλη σημαντική μελισσοκομική χλωρίδα).
Τα εντομοκτόνα αυτά έχουν δράση παρόμοια με το φυσικό εντομοκτόνο νικοτίνη, το οποίο δρα στο κεντρικό νευρικό σύστημα των εντόμων. Τα φυτοφάρμακα ψεκάζονται στους σπόρους πριν καν αυτοί φυτευτούν στο χώμα και καθώς το φυτό αναπτύσσεται, κάθε μέρος του περιέχει το εντομοκτόνο, γεγονός που το καθιστά αποτελεσματικό.
Εκτός όμως από τους εχθρούς των φυτών, τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα δηλητηριάζουν και άλλα έντομα όπως είναι οι μέλισσες, οι αγριομέλισσες, οι βομβίνοι και οι πεταλούδες. Και αυτό διότι τα νεονικοτινοειδή υπάρχουν στο νέκταρ, στη γύρη αλλά και στην υγρασία των φυτών που παράγεται κατά τη διαπνοή τους, άρα σε όλους τους χυμούς τους οποίους συλλέγουν οι επικονιαστές.
Νοζεμίαση και σιρόπι καλαμποκιού
Μελέτες έχουν δείξει ότι τα νεονικοτινοειδή εντομοκτόνα κάνουν τις μέλισσες πιο ευάλωτες στη νοζεμίαση (προκαλείται από το παράσιτο nosema) πλήττοντας το γαστρεντερικό τους σύστημα.
Άλλες μελέτες δείχνουν ότι αυτά τα φυτοφάρμακα καταστρέφουν το εσωτερικό GPS των μελισσών με αποτέλεσμα να χάνουν τον δρόμο τους, να μην μπορούν να επιστρέψουν στα μελίσσια τα οποία έτσι καταρρέουν.
Να σημειωθεί ότι το σιρόπι καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη (HFCS), με το οποίο πολλοί μελισσοκόμοι ταΐζουν τις μέλισσες επίσης αποτελεί μια επιβαρυντική αιτία κι αυτό διότι το καλαμπόκι συχνά ψεκάζεται με νεονικοτινοειδή.
