Προστατίτιδες: Αιτίες και αντιμετώπιση

Η προστατίτιδα πονάει και είναι ένα από τα πιο δύσκολα κλινικά προβλήματα για τους άνδρες που υποφέρουν από αυτήν, καθώς και για τις οικογένειές τους. Είναι ιδιαίτερα περίπλοκο πρόβλημα για τους ουρολόγους, οι οποίοι δυσκολεύ­ονται στη διάγνωση και στη θεραπεία

Αυτή η επώδυνη πάθηση —ένας ερεθισμένος, πρησμένος και ευαίσθητος προστάτης— μπορεί να προκληθεί από βακτηριακή λοίμωξη ή από άλλους παράγοντες. Αυτό που ενοχλεί περισσότερο τους άνδρες με προστατίτιδα είναι ο πό­νος στο περίνεο (την περιοχή ανάμεσα στο ορθό και στους όρχεις). Μπορεί επίσης να αισθάνονται άλγος, πόνο στις αρθρώσεις ή στους μυς και στην οσφύ, αίμα στα ούρα, πόνο ή κάψιμο στη διάρκεια της ούρησης και επώδυνη εκσπερμάτιση.

Με τον δικό της τρόπο, η προστατίτιδα είναι ακριβώς το ίδιο δύσκολη και εκνευριστική όσο και η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη (ΚΥΠ) — όχι μόνο λόγω των συμπτωμάτων, αλλά κι επειδή δεν υπάρχει πάντα προφανής αιτία. Η προστατίτιδα είναι καλοήθης πάθηση — δεν είναι καρκίνος και δεν οδηγεί σε καρκίνο. Δεν είναι πάντα ιάσιμη, αλλά είναι σχεδόν πάντα αντιμετωπίσιμη.

Εκτιμάται πως περίπου το 25% των ανδρών που πηγαίνουν στον γιατρό για ουρολογικά προβλήματα έχουν συμπτώματα προστατίτι­δας. Οι μισοί άνδρες θα εμφανίσουν ορισμένα από τα συμπτώματα αυτά κάποια στιγμή στη ζωή τους. Η προστατίτιδα είναι η πιο κοινή αιτία ουρολοιμώξεων στους άνδρες.

Αιτίες και κατηγορίες προστατίτιδας

Μερικές φορές η αιτία είναι γνωστή, μερικές φορές όχι. Λιγότερο από το 8% των ανδρών με προστατίτιδα έχουν στην πραγματικότητα ουρολοίμωξη (συμπτώματα προκαλούμενα από βακτήρια, τα οποία μπορούν να ανακουφιστούν με αντιβιοτικά). Και οι υπό­λοιποι άνδρες; Υπάρχουν σήμερα τέσσερις παθήσεις συγκεντρωμένες κάτω από το γε­νικό όνομα «προστατίτιδα». Η καθεμιά έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά και ανταπο­κρίνεται σε διαφορετική θεραπεία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η σωστή διάγνωση είναι τόσο σημαντική.

Οι δύο λιγότερο κοινές μορφές προστατίτιδας προκαλούνται από βακτηριακή λοί­μωξη. Παρότι αυτές μερικές φορές αναφέρονται ως «λοιμώδης» προστατί­τιδα, καμία μορφή δεν είναι μεταδοτική και καμία δεν μπορεί να μεταδοθεί στον σε­ξουαλικό σύντροφο. Η οξεία βακτηριακή προστατίτιδα είναι μια σοβαρή πάθηση, που χτυπάει με λεπτότητα νταλίκας. Δεν υπάρχει εδώ κανένα μυστήριο, οι άν­δρες που την έχουν ξέρουν πως κάτι πάει στραβά και επιδιώκουν άμεση θεραπεία. Η οξεία βακτηριακή προστα­τίτιδα εμφανίζει συνήθως ρίγη, πυρετό και ακραίο πόνο. Είναι δύσκολο ξεπεράσει κανείς αυτή την πάθηση χωρίς θεραπεία και αποτελεί μεγάλο λάθος να μην κάνει τίποτα. Αν δεν αντιμετωπιστεί, η οξεία βακτηριακή προστατίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε πιο σοβαρά προβλήματα, όπως επίσχεση ούρων (ανικανότητα ού­ρησης), μια επικίνδυνη για τη ζωή λοίμωξη του κυκλοφορικού (που ονομάζεται σήψη) και ανάπτυξη αποστήματος (συγκέντρωσης πύου υπό πίεση, σαν εξάνθημα) μέσα στον προστάτη.

Η οξεία βακτηριακή προστατίτιδα είναι στην ουσία μια οξεία ουρολοίμωξη. Ευτυχώς το γεγονός ότι η λοίμωξη είναι τόσο έντονη δίνει τη δυνατότητα σε ορισμένα αντιβιοτικά (που κανονικά δεν θα ήταν σε θέση να διαπεράσουν το φράγμα αίματος-προστάτη, το οποίο αποτελεί μια ασπίδα σχεδιασμένη για να προστατεύει το προστατικό υγρό), να φτάσουν στον προστάτη. Το φράγμα αυτό, κρατώντας σε απόσταση τα βλαβερά πράγματα όπως είναι η λοίμωξη, παρεμποδίζει και τους χρήσιμους παράγοντες.

Η οξεία βακτηριακή προστατίτιδα ανταποκρίνεται εξαιρετικά στα αντιβιοτικά. Ωστόσο πολλοί άνδρες παίρνουν λιγότερα φάρμακα απ’ όσα πρέπει — είτε νομίζουν πως δεν τα χρειάζονται είτε δεν τους γράφει ο γιατρός αρκετά αντιβιοτικά για να χτυπήσουν τη λοίμωξη και να τη βγάλουν για τα καλά νοκ άουτ. Μία εβδομάδα με 10 ημέρες θεραπείας μπορεί να μετριάσουν όλα τα σημάδια λοίμωξης και ο άνδρας μπορεί ακόμα και να αισθανθεί και πάλι φυσιολογικά μέσα σε μερικές ημέρες. Όμως οι γιατροί έχουν μάθει από τη δυσάρεστη εμπειρία τους —πα­ρακολουθώντας την οξεία βακτηριακή προστατίτιδα να επιστρέφει ως χρόνια λοίμω­ξη— πως χρειάζεται πολύ περισσότερος χρόνος, περίπου έξι εβδομάδες αντιβίωσης, για να ξεφορτωθούν τη λοίμωξη. Με αυτή την έννοια η βακτηριακή προστατίτιδα μοιά­ζει πολύ με μια άλλη κρυφή λοίμωξη, τη φυματίωση.

Ο προστάτης είναι σαν σφουγ­γάρι και, αν δεν εξαλειφθεί αμέσως κάθε ίχνος βακτηρίου, η οξεία βακτηριακή προ­στατίτιδα γίνεται πολύ πιο δύσκολο να θεραπευτεί. Η εκρίζωση της οξείας βακτηριακής προστατίτιδας από την πρώτη φορά με «αρκετή» αντιβίωση είναι ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθεί η χρόνια βακτηριακή προστατίτιδα.

Η χρόνια βακτηριακή προστατίτιδα προκαλείται επίσης από βακτήρια και αντιμε­τωπίζεται επίσης με αντιβιοτικά. Μπορεί να είναι υποτροπιάζουσα νόσος, που επιστρέ­φει περιοδικά για χρόνια ύστερα από ένα αρχικό επεισόδιο οξείας βακτηριακής προ­στατίτιδας. Τα συμπτώματα της είναι συνήθως ηπιότερες εκδοχές εκείνων που υπάρχουν στην οξεία μορφή. Και εδώ η αντιμετώπιση με αντιβιοτικά θα πρέπει να συνε­χίζεται για έξι εβδομάδες. Σε πολλές περιπτώσεις η λοίμωξη φεύγει κάθε φορά με τη θεραπεία. Αν μερικούς μήνες αργότερα επιστρέψει, θα εξαφανιστεί και πάλι ύστερα από άλλον έναν κύκλο αντιβίωσης. Το χα­ρακτηριστικό γνώρισμα της χρόνιας βακτηριακής προστατίτιδας είναι πως, όταν η λοί­μωξη επιστρέψει, προκαλείται από τον ίδιο τύπο βακτηρίων που προκάλεσε την προη­γούμενη λοίμωξη.

Τόσο η οξεία όσο και η χρόνια βακτηριακή προστατίτιδα σχετίζονται με ουρολοί­μωξη, θετικές καλλιέργειες ούρων, που εντοπίζουν τη θέση των βακτηρίων στον προ­στάτη και την παρουσία φλεγμονωδών κυττάρων σε προστατικές εκκρίσεις.

Η χρόνια βακτηριακή προστατίτιδα συνδέεται πράγματι τόσο στενά με τις ουρο­λοιμώξεις, που πολλοί γιατροί πιστεύουν πως αν δεν έχεις ουρολοίμωξη, και αν δεν είχες ποτέ, κατά πάσα πιθανότητα δεν έχεις χρόνια βακτηριακή προστατίτιδα. Μια εξή­γηση για την επίμονη βακτηριακή προστατίτιδα μπορεί να είναι μια χρονίζουσα λοί­μωξη σε μικροσκοπικές πέτρες στον προστάτη. Οι προστατικοί λίθοι (η προστατική εκδοχή των χολόλιθων ή των νεφρόλιθων) είναι ακίνδυνοι και πολύ κοινοί, περίπου το 75% των μεσήλικων ανδρών και το 100% των ηλικιωμένων έχουν τέτοιες πέτρες.

Η επόμενη κατηγορία ονομάζεται χρόνια προστατίτιδα / σύνδρομο χρόνιου πυελι­κού άλγους, και η αιτία εδώ αποτελεί διαγνωστική σπαζοκεφαλιά: Κανείς δεν ξέρει τι προκαλεί τις δύο μορφές προστατίτιδας σ’ αυτή την ομάδα (η οποία παλιά έπαιρνε το όνομα της από αυτό που δεν ήταν, μη βακτηριακή προστατίτιδα) και τα αντιβιοτικά δεν βοηθούν καθόλου. Οι άνδρες με χρόνια προστατίτιδα / σύνδρομο χρόνιου πυελικού άλγους μπορεί να έχουν πολλά ίδια συμπτώματα με εκείνους που πάσχουν από χρόνια βακτηριακή προστατίτιδα. Ωστόσο σε κάποιους άνδρες το πρόβλημα μπορεί να μην είναι καν ο προστάτης. Ο πόνος και άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι αποτέλεσμα σπασμών κάπου αλλού μέσα στην πύελο, στο ορθό ή στην οσφύ. Αυτή η κατηγορία έχει δύο υποομάδες: φλεγμονώδη και μη φλεγμονώδη, με βάση το αν βρίσκονται στο προστατικό υγρό λευκοκύτταρα (που ονομάζονται επίσης φλεγμονώδη κύτταρα).

Η θεραπεία εδώ είναι σε μεγάλο βαθμό συμπτωματική. Ο γιατρός σας μπορεί να γράψει ένα ή περισσότερα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων αντιβιοτικών, άλφα αποκλειστών, αναστολέων 5-άλφα αναγωγάσης, αντιφλεγμονωδών παραγόντων και Elmiron (νατριούχος πολυθειική πεντοζάνη). Όλα αυτά έχει αποδειχτεί ότι βοηθούν κάποιους άνδρες με αυτές τις μορφές προστατίτιδας αλλά το πρόβλημα είναι να καθοριστεί ποιοι άνδρες θα βοηθηθούν από ποιο φάρμακο. Αυτό μπορεί να απαιτήσει χρόνο και πολλή υπομονή μέχρι να βρεθεί.

Μερικοί γιατροί συνιστούν αντιφλεγμονώδη φάρμακα και sitz baths (είδος λουτρού, στο οποίο ο ασθενής κάθεται μέσα σε ζεστό νερό, που καλύπτει τους γοφούς και τους γλουτούς του) για τη μείωση της μυϊκής ενόχλησης και τη διευ­κόλυνση της ούρησης. Επίσης, πολλοί άνδρες έχουν βοηθηθεί από την αλλαγή της δίαιτας τους. Ορισμένες τροφές, ειδικά τα καυτερά φαγητά, το κόκκινο κρασί και η κα­φεΐνη, φαίνεται να επιδεινώνουν τα συμπτώματα.

Τέλος υπάρχει η μυστηριώδης κατηγορία, που είναι γνωστή ως ασυμπτωματική φλεγμονώδης προστατίτιδα. Η πάθηση αυτή δεν προκαλεί συμπτώματα και ανακαλύπτεται συνήθως κατά τύχη στη διάρκεια βιοψίας ή όταν αφαιρείται προ­στατικός ιστός για άλλους λόγους (για παράδειγμα, χειρουργική επέμβαση για καλοήθη υπερπλασία ή καρκίνο). Αν δεν προκαλεί συμπτώματα, είναι η φλεγμονή αυτή κάτι για το οποίο πρέ­πει να ανησυχεί κανείς; Ίσως. Οι γιατροί εξακολουθούν να μαθαίνουν γι’ αυτή τη μορφή προστατίτιδας και, παρότι δεν είναι καρκίνος, μπορεί να συνδέεται με τον σχηματισμό καρκί­νου. Με άλλα λόγια, ό,τι προκαλεί τη φλεγμονή μπορεί κάποια στιγμή να προκαλέσει και καρκίνο.

Πώς ξέρει κανείς τι προστατίτιδα έχει;

Όπως αναφέρεται αναλυτικά πιο πάνω, η οξεία βακτηριακή προστατίτιδα δεν αφήνει πολύ χώρο για εικασίες. Άλλες μορφές προστατίτιδας ωστόσο προκαλούν ηπιότερα συμπτώματα (και η ασυμπτωματική φλεγμονώδης προστατίτιδα δεν προκαλεί καθόλου συμπτώματα), που μπορεί να μην υποδηλώσουν αμέσως πως υπεύθυνος είναι ο προ­στάτης. Ο αστερισμός των συμπτωμάτων της προστατίτιδας περιλαμβάνει πόνο στο περίνεο, στους όρχεις, στην άκρη του πέους, στο κάτω μέρος των κνημών και της πλάτης, και στη διάρκεια ή μετά την εκσπερμάτιση, καθώς και αιματουρία, συχνή ανάγκη για ούρηση και ατελή εκκένωση της κύστης.

Διατρέχετε μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη προστατίτιδας αν έχει εισαχθεί πρό­σφατα ουρητηρικός καθετήρας, αν έχετε πραγ­ματοποιήσει πρωκτική συνεύρεση ή στοματικό σεξ, αν έχετε υποστεί πρόσφατα λοίμω­ξη στην κύστη ή αν έχετε άλλα ουρολογικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της καλοήθους υπερπλασίας ή μιας παθολογικής ουροφόρου οδού. Ρόλο στην προστατίτιδα φαίνεται να παίζει και η υπερένταση.

Θεραπεία

Η ευκολότερη στην αντιμετώπιση είναι η πιο δραματική μορφή, η οξεία βακτηριακή προστατίτιδα. Η πιο πιθανή αιτία λοίμωξης είναι το κολοβακτηρίδιο Ε. Coli, μια μορφή που υπάρχει στο παχύ έντερο. Μπορεί να θεραπευτεί με έναν κύκλο αντιβιοτι­κών —συνήθως από μια κατηγορία που ονομάζονται φθοριοκινολόνες— και η θερα­πεία διαρκεί έξι εβδομάδες. Οι άνδρες με χρόνια βακτηριακή προστατίτιδα βοηθούνται από μικρές δόσεις συντήρησης αντιβιοτικών. Η θεραπεία αυτή ονομάζεται χρόνια κα­τασταλτική θεραπεία και, όπως υπονοεί το όνομα της, είναι σχεδιασμένη έτσι, ώστε να εμποδίζει την ανάπτυξη νέων ουρολοιμώξεων, αντί να τις θεραπεύει μετά την εμφάνιση τους.

Οι άνδρες που δεν έχουν λοιμώξεις μπορεί να βοηθηθούν από φάρ­μακα όπως είναι οι άλφα αποκλειστές (που συχνά χρησιμοποιούνται για να αντιμετω­πιστεί η υψηλή πίεση του αίματος περιγράφονται πιο πάνω στο τμήμα για την ΚΥΠ), τα αντικαταθλιπτικά και τα αντισπασμωδικά (φάρμακα που βοηθούν στη χαλάρωση του μυϊκού σπασμού). Η θεραπεία για τις περισσότερες προστατίτιδες γίνεται συχνά με τη μέθοδο της δοκιμής και της πλάνης και βοηθά αν οι ασθενείς και οι γιατροί τους μπορούν να συνεργαστούν —με πολλή υπομονή— για να καταλήξουν στο σωστό πρό­γραμμα θεραπείας.

Νέα στοιχεία υποδεικνύουν πως ορισμένες μη βακτηριακές προστατίτιδες μπορεί στην πραγματικότητα να προκαλούνται από μια αυτοάνοση κατάσταση που μιμείται τα συμπτώματα της προστατίτιδας.

Τέλος πολλοί άνδρες με προστατίτιδα έχουν ανακαλύψει πως τα συμπτώματα τους βελτιώνονται όταν αλλάζουν τη δίαιτα τους ακολουθώντας μια ισορροπημένη διατροφή φρού­των και λαχανικών αποφεύγοντας τα καυτερά φαγητά, το αλκοόλ, την καφεΐνη και τα αναψυκτικά που περιέχουν σακχαρίνη και πίνοντας αρκετό νερό, ώστε τα ούρα να βγαίνουν καθαρά. Ένα ζεστό μπάνιο ή sitz bath τριάντα λεπτών μπορούν να ανακουφίσουν τον πόνο και να κάνουν την ούρηση ευκολότερη. Η καθημερινή άσκηση (αλλά όχι το ποδήλατο ή το στατικό ποδήλατο, που μπορεί να ερεθίσουν τα συμπτώματα) και η επανάληψη της κανονικής σεξουαλικής δραστηριό­τητας μπορούν επίσης να βοηθήσουν.