Η ορμόνη προλακτίνη ανακαλύφθηκε το 1928 στα ζώα και το 1970 στον άνθρωπο. Πρόκειται για μια μικρή πρωτεΐνη που αποτελείται από 199 αμινοξέα ενώ το γονίδιο που ρυθμίζει την παραγωγή της βρίσκεται στο χρωμόσωμα 6. Αρχικά σχετίστηκε μόνο με τη γυναικεία αναπαραγωγή, ωστόσο φαίνεται σήμερα πως ο ρόλος της ορμόνης είναι πολύπλευρος.
Η προλακτίνη παράγεται τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες. Οι φυσιολογικές τιμές αίματος στις μη έγκυες γυναίκες είναι τα 4-23 ng/mL και στους άνδρες τα 3-15 ng/mL.
Η ορμόνη εκκρίνεται από μια ομάδα ειδικών κυττάρων της υπόφυσης αλλά και από ορισμένους άλλους ιστούς όπως είναι οι μαστοί, ο προστάτης, τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, το δέρμα και ο λιπώδης ιστός. Κατά το τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης και τη περίοδο του θηλασμού, η προλακτίνη αυξάνεται στις γυναίκες κατά 10-20 φορές.
Η αύξηση της ορμόνης στη γυναίκα (και σε άλλα θηλυκά ζώα) προκαλεί την παραγωγή του μητρικού γάλακτος. Επίσης η ορμόνη μειώνει τη γονιμότητα (αναστέλλοντας τη δράση των ορμονών FSH και GnRH που προκαλούν ωορρηξία) και μειώνει την ερωτική επιθυμία. Ο σκοπός της προλακτίνης είναι να αφοσιωθεί η μητέρα στο μωρό της. Ωστόσο, οι γυναίκες με αυξημένη προλακτίνη έχουν μειωμένα οιστρογόνα και προβλήματα με την περίοδο τους, ενώ η πολύ υψηλή παραγωγή της ορμόνης, η υπερπρολακτιναιμία, προκαλεί στειρότητα.
Να σημειωθεί ότι η προλακτίνη μειώνει τα επίπεδα των ορμονών του φύλου: τα οιστρογόνα στις γυναίκες και την τεστοστερόνη στους άνδρες. Έτσι γυναίκες και άνδρες με υψηλά επίπεδα προλακτίνης μπορεί να έχουν διαταραχή στη σεξουαλική λειτουργία, υπογονιμότητα και απώλεια οστικής μάζας. Κάτι που έχει ενδιαφέρον είναι ότι η ντοπαμίνη, όταν δρα ως ορμόνη, έχει ως κύρια λειτουργία της να εμποδίσει την σύνθεση και την απελευθέρωση της προλακτίνης (η ντοπαπίνη παίζει θετικό ρόλο στην ερωτική διέγερση).
Τα επίπεδα της προλακτίνης έχει βρεθεί ότι αυξάνονται μετά από άσκηση, γεύματα με περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες, ερωτική επαφή, εξέταση μαστού, ελαφρές χειρουργικές επεμβάσεις, το χάπι Ecstasy και το σωματικό ή συναισθηματικό στρες.
Στους άνδρες
Τα πρώτα στοιχεία έδειξαν ότι η υψηλή προλακτίνη στους άνδρες, όπως και στις γυναίκες, συνδέεται με μείωση της ερωτικής επιθυμίας (π.χ. η πατρότητα αυξάνει την προλακτίνη και μειώνει την ερωτική επιθυμία). Επίσης θεωρήθηκε ότι η υψηλή προλακτίνη μπορεί να έχει δυσμενείς επιπτώσεις στη στυτική λειτουργία, μειωμένη τριχοφυΐα, μειωμένη μυϊκή μάζα, καθυστέρηση της εφηβείας και να προκαλέσει χαμηλή τεστοστερόνη. Γι’ αυτό το λόγο, σε όσους άνδρες έχουν αυτά τα προβλήματα, οι γιατροί πολλές φορές μετράνε τα επίπεδα προλακτίνης στο αίμα τους.
Όμως οι μετρήσεις έδειξαν ότι συχνά τα επίπεδα προλακτίνης είναι μειωμένα (και όχι αυξημένα) στους άνδρες με μειωμένη εκσπερμάτιση και στυτική δυσλειτουργία. Επίσης, παρατηρήθηκε ότι η χαμηλή προλακτίνη συνδυάζεται με αγχώδεις διαταραχές και συμπτώματα κατάθλιψης. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η προλακτίνη επηρεάζει τα χημικά μηνύματα του εγκεφάλου, κυρίως της σεροτονίνης. Ακόμη, το μεταβολικό σύνδρομο, η παχυσαρκία και το αυξημένο σάκχαρο στο αίμα έχουν συσχετιστεί με μειωμένα επίπεδα προλακτίνης στους άνδρες.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ευρήματα μελετών που δείχνουν ότι η χαμηλή προλακτίνη αποτελεί ανεξάρτητο προγνωστικό παράγοντα για καρδιαγγειακά συμβάντα, όπως έμφραγμα του μυοκαρδίου ή τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια. Υπολογίζεται ότι για κάθε 10 ng/mL αύξηση στην προλακτίνη ο κίνδυνος για σοβαρά καρδιακά επεισόδια είναι μειωμένος κατά 5%.
Είναι πιθανό η χαμηλή προλακτίνη να είναι αποτέλεσμα -και όχι αιτία- των προβλημάτων στον άνδρα. Συνεπώς δεν έχει ανατραπεί η αρχική άποψη ότι η υψηλή προλακτίνη προκαλεί μείωση της ερωτικής επιθυμίας και των άλλων παρενεργειών. Πάντως, δύο μελέτες σε ποντίκια ανέφεραν πως όταν δόθηκαν στα ζώα φάρμακα που αυξάνουν την προλακτίνη, αυτά αύξησαν την ερωτική τους δραστηριότητα.
Είναι λοιπόν σημαντικό στους άνδρες με στυτική διαταραχή να γίνεται παράλληλα με τη μέτρηση της τεστοστερόνης και εκτίμηση των επιπέδων της προλακτίνης.
