Το σελήνιο είναι μια ανόργανη ουσία που βρίσκεται στο έδαφος. Υπάρχει στα φρούτα και στα λαχανικά, καθώς επίσης στο κρέας και τα ψάρια. Ο μέσος δυτικός άνθρωπος κατά πάσα πιθανότητα καταναλώνει 30-70 μικρογραμμάρια σεληνίου την ημέρα. Ωστόσο αυτό μπορεί να διαφέρει αρκετά από άνθρωπο σε άνθρωπο, ανάλογα με το πού μένουμε και, πιο σημαντικό, πού παράχθηκε η τροφή μας, επειδή ορισμένα εδάφη είναι πολύ πλουσιότερα σε σελήνιο από άλλα (μέχρι και 50 φορές).
Σε μια μεγάλη μελέτη, που έγινε πριν από πολλά χρόνια, δόθηκαν συμπληρώματα σεληνίου σε ανθρώπους που είχαν υποβληθεί σε θεραπεία για καρκίνο του δέρματος, με την ελπίδα να προληφθεί η επανεμφάνιση του καρκίνου. Στη διάρκεια της πορείας της μελέτης οι ερευνητές παρατήρησαν ότι οι ασθενείς που έπαιρναν σελήνιο ανέπτυξαν λιγότερους καρκίνους του προστάτη, του πνεύμονα και του παχέος εντέρου από τους ασθενείς στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου. Η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του προστάτη σ’ αυτούς που λάμβαναν σελήνιο ήταν μειωμένος κατά δύο τρίτα σε σχέση με εκείνους της ομάδας του εικονικού φαρμάκου.
Τα πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα τους παρακίνησαν τους ερευνητές του Τζονς Χόπκινς να σχεδιάσουν μια δική τους μελέτη για τον ευεργετικό ρόλο του σεληνίου στον καρκίνο του προστάτη, χρησιμοποιώντας την πολύτιμη βάση δεδομένων της «Διαμήκους Μελέτης Γήρανσης» της Βαλτιμόρης (μιας μελέτης που άρχισε πριν περίπου 50 χρόνια και εμπλέκει 1.500 άνδρες, οι οποίοι επιστρέφουν κάθε δύο χρόνια για εξετάσεις. Στη μελέτη αυτή οι επιστήμονες του Χόπκινς μελέτησαν 52 άνδρες με καρκίνο του προστάτη και 96 συνομήλικους άνδρες που δεν είχαν καρκίνο του προστάτη. Τα ευρήματα τους ήταν συναρπαστικά. Καταρχάς ανακάλυψαν πως και στις δύο αυτές ομάδες —άνδρες που ανέπτυξαν καρκίνο του προστάτη και άνδρες που δεν ανέπτυξαν— τα επίπεδα σεληνίου στο αίμα έπεφτε με την πάροδο του χρόνου. Με άλλα λόγια, το σελήνιο, κατά τα φαινόμενα, μειώνεται σε όλους με την ηλικία. Όμως κανένας άλλος καρκίνος δεν αυξάνεται πιο γρήγορα με την ηλικία από τον καρκίνο του προστάτη και θεωρήθηκε ότι τα επίπεδα σεληνίου παίζουν ρόλο σ’ αυτό. Η έρευνα αυτή επιβεβαίωσε πως το σελήνιο προστατεύει από τον καρκίνο του προστάτη. Οι άνδρες με τα χαμηλότερα επίπεδα σεληνίου ήταν πιο πιθανό να αναπτύξουν καρκίνο του προστάτη και οι άνδρες με τα υψηλότερα επίπεδα σεληνίου είχαν σχεδόν κατά 50% μικρότερη πιθανότητα να τον αναπτύξουν.
Άλλες μελέτες έδειξαν πως άνθρωποι που ζουν σε περιοχές των Ηνωμένων Πολιτειών με πλούσιο σε σελήνιο έδαφος έχουν λιγότερους θανάτους από πολλά είδη καρκίνου — συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του πνεύμονα, του παχέος εντέρου, του οισοφάγου, του παγκρέατος, του μαστού και των ωοθηκών. Μια μελέτη εξέτασε το επίπεδο σεληνίου στα νύχια των ποδιών – η ιδέα ήταν πως τα νύχια των ποδιών . όπως οι δακτύλιοι στα δέντρα, λένε μια ιστορία για την πρόσληψη ανόργανων ουσιών το τελευταίο χρονικό διάστημα. Η μελέτη αυτή βρήκε πως οι άνδρες με τα υψηλότερα επίπεδα σεληνίου είχαν σημαντικά μικρότερες πιθανότητες για καρκίνο του προστάτη.
Παν μέτρον άριστον
Πώς λειτουργεί στο σελήνιο; Φαίνεται πως το σελήνιο είναι ουσιώδες συστατικό ενός αντιοξειδωτικού — της υπεροξειδάσης της γλουταθειόνης, ενός ενζύμου που βοηθάει το σώμα να καταπολεμήσει τις ελεύθερες ρίζες. Ένα από τα πιο συναρπαστικά πράγματα γύρω από το σελήνιο είναι πως φαίνεται ότι κάνει διαφορά στο σώμα μέσα σε λίγα χρόνια, πράγμα που ενθαρρύνει τους επιστήμονες να σκέφτονται πως μπορεί κανείς να το πάρει αργότερα στη ζωή του, καταφέρνοντας ενδεχομένως να αλλάξει την πορεία του καρκίνου του προστάτη.
Ωστόσο, παν μέτρον άριστον: Υπερβολικά πολύ σελήνιο μπορεί να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό. Η σύνεση είναι το μήνυμα από δύο μελέτες για το σελήνιο. Στη μία η επίδραση του σεληνίου δοκιμάστηκε σε σκύλους στους οποίους δόθηκαν διαφορετικά επίπεδα σεληνίου για επτά μήνες. Η βλάβη στο DNA αποδείχτηκε μεγαλύτερη στους σκύλους και στα δύο άκρα του φάσματος — σε εκείνους με τα χαμηλότερα και σε εκείνους με τα υψηλότερα επίπεδα σεληνίου. Η μελέτη αυτή υποδηλώνει πως η λήψη περισσότερου σεληνίου δεν είναι η καλύτερη επιλογή για όλους και πως οι άνδρες που συμμετέχουν σε παρόμοιες μελέτες πρόληψης πρέπει να ελέγξουν πρώτα τα επίπεδα εκκίνησης του σεληνίου τους, ώστε να εξασφαλίσουν πως δεν θα πάρουν υπερβολικά πολύ.
Παρόμοια ευρήματα προήλθαν από τη μελέτη «Διατροφική Πρόληψη Καρκίνου». Σ’ αυτή τη μεγάλη μελέτη η προσθήκη σεληνίου στη δίαιτα μείωσε τη συνολική συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του προστάτη, ειδικά σε πρώην καπνιστές και σε άνδρες με χαμηλά επίπεδα σεληνίου. Όμως για άνδρες που είχαν ήδη υψηλά επίπεδα σεληνίου η πρόσληψη περισσότερης ποσότητας όχι μόνο δεν βοήθησε αλλά υπήρξε μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του προστάτη – το ίδιο συνέβη και με τη βιταμίνη Ε. Οι ερευνητές είπαν πως «όταν τα συμπληρώματα σεληνίου ελήφθησαν από άνδρες με εξαρχής υψηλά επίπεδα του ιχνοστοιχείου, το σελήνιο που συσσωρεύθηκε στο σώμα τους έγινε τοξικό».
Πόσο σελήνιο είναι καλό και πόσο είναι υπερβολικό; Οι διατροφολόγοι συνιστούν 55 μg ημερησίως. Αυτή είναι η ποσότητα που είναι παρούσα σε πολλές πολυβιταμίνες σχεδιασμένες για άνδρες. Προτού πάρετε μεγαλύτερη ποσότητα, θα πρέπει να ελέγξετε το επίπεδο του σεληνίου στο αίμα σας για να δείτε αν έχετε ανεπάρκεια. Ως ανώτατο ημερήσιο όριο πρόσληψης έχουν τεθεί τα 300-400 μg. Για την Ελλάδα τα μέσα επίπεδα πρόσληψης θεωρείται πως είναι 100-220 μg.
