Μια βιοψία κατά την οποία ο γιατρός θα δηλώσει πως δεν φαίνεται να υπάρχει καρκίνος, σημαίνει πως όλα εκείνα τα σημεία στα οποία έγινε βιοψία ήταν καλοήθη. Αυτό ονομάζεται αρνητική βιοψία.
Ωστόσο υπάρχουν δύο άλλες διαγνώσεις που ακούγονται σαν να μην υπάρχει καρκίνος, αλλά που μπορεί να είναι παραπλανητικές. Η πρώτη είναι μια λέξη που λατρεύουν οι παθολόγοι: άτυπος. Άτυπα κύτταρα σημαίνει πως δεν μπορούν να αποκληθούν με βεβαιότητα καρκινικά, αλλά και πάλι δεν μπορεί να αποκλειστεί με βεβαιότητα ο καρκίνος. Με άλλα λόγια, άτυπος σημαίνει «ίσως». Σημαίνει επίσης δύο ακόμα πράγματα: πως πρέπει να επανεξετάσει τα σλάιντ ένας παθολόγος που να είναι ειδικός στον καρκίνο του προστάτη, για να εξασφαλιστεί πως δεν υπάρχει καρκίνος. Και αν ο παθολόγος αυτός συμφωνήσει πως είναι άτυπα, πρέπει να επαναλάβετε τη βιοψία.
Πλην της άτυπης διάγνωσης υπάρχει και μια άλλη που ονομάζεται PIN και σημαίνει προστατική ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία (prostatic intraepithelial neoplasia). Τα κύτταρα της PIN έχουν παράξενη όψη. Δεν είναι καρκινικά αλλά δεν είναι ούτε καλοήθη. Είναι όμως παθολογικά και συνδέονται στενά με τον καρκίνο του προστάτη. Η PIN ακολουθεί τα δικά της ξεχωριστά μοντέλα — ήπια (ΡΙΝΊ), μέτρια (ΡΙΝ2) και σοβαρή (ΡΙΝ3).
Γενικά πιστεύεται πως η ήπια PIN είναι ασήμαντη και δεν απαιτεί παραπέρα αξιολόγηση. Όμως πολλοί παθολόγοι κατατάσσουν την ΡΙΝ2 και την ΡΙΝ3 μαζί, ως υψηλού βαθμού PIN, και πιστεύουν πως τα κύτταρα αυτά πρέπει να λαμβάνονται πολύ σοβαρά υπόψη. Ορισμένοι μάλιστα αποκαλούν τα κύτταρα αυτά προκαρκινικά, αν και πάλι, από τεχνική άποψη, δεν είναι σαφές αν τα ίδια τα κύτταρα εξελίσσονται και γίνονται καρκινικά. Τα κύτταρα της υψηλού βαθμού PIN είναι ύποπτα και συχνά θεωρούνται προάγγελοι καρκίνου με πιθανότητα 50%. Επίσης συχνά ανευρίσκονται δίπλα στον καρκίνο.
Η PIN βρίσκεται τόσο συχνά μαζί με τον καρκίνο, που μόλις πριν από μερικά χρόνια οι ειδικοί πίστευαν πως αν σε μια βιοψία βελόνας έβρισκε PIN, ο ασθενής χρειαζόταν και άλλη βιοψία, επειδή ο καρκίνος απλώς δεν είχε ανακαλυφθεί. Σήμερα αυτό συμβαίνει σπανιότερα, επειδή λαμβάνονται τα δείγματα από περισσότερους ιστούς. Επειδή συχνά λαμβάνονται 12 δείγματα —πράγμα που σημαίνει πως οι βιοψίες είναι πολύ πιο ακριβείς— ο καρκίνος συχνά συλλαμβάνεται μαζί με την PIN.
Αν δεν συλληφθεί καρκίνος και η διάγνωση είναι μόνο PIN, συνήθως δεν συνιστάται άμεση επαναληπτική βιοψία. Στοιχεία από μια μεγάλη μελέτη, που έγινε με την καθοδήγηση του νοσοκομείου Τζονς Χόπκινς σε χιλιάδες άνδρες με καρκίνο του προστάτη, έχουν δείξει πως όταν οι άνδρες με υψηλού βαθμού PIN υποβάλλονται σε επαναληπτική βιοψία δεν έχουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν καρκίνο από τους άλλους, εκτός αν υπάρχει πολλή PIN. Στην τελευταία περίπτωση η πιθανότητα η επόμενη βιοψία να αναδείξει καρκίνο αγγίζει το 30%.
Να σημειωθεί ότι σε άνδρες με καλοήθη υπερπλασία προστάτη, ανευρίσκεται υψηλού βαθμού PIN στο 20-40% εξ’ αυτών.
Επαναληπτικές βιοψίες και δεύτερη γνώμη
Η επανάληψη της βιοψίας μπορεί να δείξει καρκίνο, έστω κι αν η πρώτη βιοψία ήταν αρνητική. Σε μια μεγάλη μελέτη από την Ευρώπη άνδρες με τιμές PSA μεταξύ 4 και 10 ng/ml υποβλήθηκαν σε βιοψίες οκτώ σημείων και όταν δεν βρισκόταν καρκίνος, αλλά εξακολουθούσε να υπάρχει υποψία για την ύπαρξη του, έκαναν επαναληπτικές βιοψίες. Στη δεύτερη επαναληπτική προσπάθεια ο καρκίνος ήταν παρών στο 10% και στην τρίτη επαναληπτική προσπάθεια στο 5%. Άρα μια αρνητική πρώτη βιοψία δεν σημαίνει οπωσδήποτε ότι δεν υπάρχει καρκίνος.
Η βιοψία του προστάτη μπορεί να αποτύχει να δείξει καρκίνο γιατί είναι η δυσκολότερη από κάθε άλλη βιοψία. Ο παθολογοανατόμος έχει να κάνει με τόσο μικρή ποσότητα ιστού, και οι καρκίνοι συνήθως υφέρπουν γύρω από τον καλοήθη αδένα, αντί να σχηματίζουν μια συμπαγή μάζα. Μια συνέπεια αυτού του γεγονότος είναι η βιοψία που χαρακτηρίζεται άτυπη — μια διάγνωση που εμφανίζεται περίπου στο 5% των βιοψιών. Σ’ αυτή την περίπτωση, ο παθολογοανατόμος βλέπει κάτι που νομίζει πως θα μπορούσε να είναι καρκίνος, αλλά δεν έχει την απαραίτητη βεβαιότητα για να τον αποκαλέσει καρκίνο. Για πολλούς ασθενείς το επόμενο βήμα είναι να κάνουν μια επαναληπτική βιοψία αλλά κι αυτή μπορεί να μην βρει τον καρκίνο. Έτσι, αντί να κάνει κανείς μια επαναληπτική βιοψία, το επόμενο βήμα θα ήταν να πάρει μια δεύτερη γνώμη για την «άτυπη» διάγνωση.
Η δεύτερη γνώμη ίσως χρειάζεται κι επειδή ορισμένοι παθολογοανατόμοι μπορεί να υπερδιαγνώσουν τον καρκίνο. Υπάρχουν πολλοί “μίμοι” του καρκίνου του προστάτη κάτω από το μικροσκόπιο και κάποιος που δεν είναι πολύ εξοικειωμένος με τις βιοψίες προστάτη μπορεί να διαγνώσει καρκίνο όταν δεν υπάρχει. Στις ΗΠΑ, περίπου το 1,5% των ασθενών αποδεικνύεται πως έχουν πάρει λανθασμένη διάγνωση ότι έχουν καρκίνο. Έτσι μια καλή επιλογή στην περίπτωση των δύσκολων διαγνώσεων είναι να σταλούν τα σλάιντ σε κάποιον που έχει μεγάλη εμπειρία στις βιοψίες προτού αρχίσει η θεραπεία.
