Ποιες τροφές περιέχουν σελήνιο

Το σελήνιο είναι ένα αμέταλλο στοιχείο που υπάρχει στο έδαφος και από εκεί απορροφάται από τα δημητριακά, τα λαχανικά και τα φρούτα. Υπάρχει επίσης στα ψάρια, τα οστρακοειδή, στο κρέας και στα αυγά καθώς, το στοιχείο αποθηκεύεται στο σώμα των ζώων, μάλιστα οι ζωικές πηγές είναι πιο πλούσιες από τις φυτικές. Τα ψάρια και τα θαλασσινά περιέχουν τις μεγαλύτερες ποσότητες.

Η περιεκτικότητα των τροφίμων σε σελήνιο εξαρτάται από το έδαφος στο οποίο παρήχθησαν και μπορεί να διαφέρει κατά πολύ, ακόμα και 200 φορές. Ένα κιλό χώματος μπορεί να έχει από 0.01 mg μέχρι 2 mg σελήνιο και μπορεί να φτάνει ακόμα και τα 1.250 mg. Η μέση περιεκτικότητα του επιφανειακού εδάφους θεωρείται πως είναι 0,4 mg ανά κιλό. Το ευρωπαϊκό έδαφος είναι σχετικά φτωχό σε σελήνιο σε σχέση με άλλες χώρες, όπως είναι οι ΗΠΑ και ο Καναδάς. Στην Κίνα μερικές περιοχές έχουν αρκετό σελήνιο και άλλες πολύ λίγο.

Το σελήνιο παρουσιάζει παρόμοιες χημικές ιδιότητες με το θείο. Έτσι αντικαθιστά το θείο σε διάφορες χημικές ενώσεις και σε μια από αυτή σχηματίζεται η σεληνοκυστεΐνη που μπορεί να θεωρηθεί ως το 21ο αμινοξύ. Μέχρι σήμερα έχουν προσδιοριστεί 25 πρωτεΐνες που περιέχουν σελήνιο και ονομάζονται σεληνοπρωτεΐνες.

Το σελήνιο αποθηκεύεται στα ερυθρά αιµοσφαίρια, στο συκώτι, στον σπλήνα, στην καρδιά, στα νύχια, στο σµάλτο των δοντιών, στους όρχεις και στα σπερµατοζωάρια. Είναι ενσωµατωµένο στο ένζυµο που ονομάζεται υπεροξειδάση της γλουταθειόνης (μια σεληνοπρωτεΐνη), το οποίο βοηθάει το σώμα να καταπολεμήσει τις ελεύθερες ρίζες.

Η ολική περιεκτικότητα σεληνίου στο σώμα ποικίλλει από 3 έως 15 mg ανάλογα με τη διατροφική πρόσληψη. Οι συγκεντρώσεις στο αίμα, στο τρίχωμα και στα νύχια των ποδιών είναι ενδεικτικές των αλλαγών των επιπέδων του σεληνίου στον ανθρώπινο οργανισμό. Αντίθετα με τον χαλκό και, ιδιαίτερα, αντίθετα με τον σί­δηρο, οι οποίοι παρουσιάζουν μη αποτελεσμα­τικούς μηχανισμούς απέκκρισης, το σελήνιο απεκκρίνεται ταχύτατα στα ούρα.

Η ανεπάρκεια σεληνίου φαίνεται πως προδι­αθέτει για βλαβερές προς την υγεία καταστάσεις, και κυρίως προς ορισμένες ιογενείς λοιμώξεις. Για παράδειγμα, μελέτες σε ζώα βρήκαν ότι σε ανεπάρκεια σεληνίου, ο αβλαβής ιός coxsackie μπορεί να γίνει τοξικός και να προκαλέσει μυοκαρδίτιδα. Επίσης, η έλλειψη σεληνίου μπορεί να προκαλέσει την ασθένεια Keshan. Η νόσος Keshan είναι μια καρδιομυοπάθεια η οποία επηρεάζει τα παιδιά και τις γυ­ναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία και εμφανί­ζεται σε περιοχές της Κίνας όπου το έδαφος είναι ανεπαρκές σε σελήνιο.

Φαίνεται επίσης ότι σελήνιο μπορεί να βοηθήσει στην περίπτωση του καρκίνου του προστάτη – δεν πρέπει όμως να ληφθεί σε υπερβολική ποσότητα διότι τότε υπάρχουν επιβαρυντικά αποτελέσματα.

Οι διατροφολόγοι συνιστούν μια πρόσληψη περίπου 55-70 μg ημερησίως (55 μg για τους ενήλικες και 70 μg για τις γυναίκες που θηλάζουν). Ως ανώτατο ημερήσιο όριο πρόσληψης έχουν τεθεί τα 300-400 μg για τους ενήλικες και τα 45-90 μg για τα παιδιά ηλικίας 1-3 χρονών. Στην Ελλάδα τα μέσα επίπεδα πρόσληψης θεωρείται πως είναι 100-220 μg, μια ποσότητα πολύ ικανοποιητική.

Η ποσότητα για την πρόκληση χρόνιας τοξικότητας (σελήνωσης) στον άνθρωπο δεν έχει οριστικά καθοριστεί, ωστόσο το όριο φαίνεται να βρίσκεται κάπου μεταξύ των 850 και 900 mg την ημέρα. Στα συμπτώματα της χρόνιας τοξίκωσης από σελήνιο είναι οι εύθραστες τρίχες και τα εύθραυστα νύχια, οι αλλοιώσεις του δέρματος με δευτερογενείς λοιμώξεις και η οσμή σκόρδου στην αναπνοή, η οποία προκαλείται από την εκπνοή διμεθυλίου του σεληνίου. Να σημειωθεί ότι οι βιταμίνες Ε και C μειώνουν την τοξικότητα του σεληνίου.

Οι τροφές που περιέχουν σελήνιο

Επειδή η περιεκτικότητα των τροφών σε σελήνιο εξαρτάται από το έδαφος στο οποίο έχουν παραχθεί, είναι δύσκολο να υπάρξει ένας πίνακας τροφών που να παρουσιάζει με ακρίβεια την περιεκτικότητά τους. Παρακάτω είναι ένας ενδεικτικός πίνακας.

Περιεκτικότητα σεληνίου (μg) ανά γραμμάριο τροφής

Καλές πηγές σεληνίου αποτελούν ορισμένα καρύδια Βραζιλίας (λόγω της μεγάλης περιεκτικότητας σεληνίου στα βουνά των Άνδεων, ωστόσο άλλα εδάφη στη Βραζιλία είναι πτωχά σε περιεκτικότητα). Τα δημητριακά, τα λαχανικά και άλλα φυτά περιέχουν σελήνιο, αλλά η ποσότητά τους ποικίλλει ανάλογα με το έδαφος στο οποίο μεγαλώνουν καθώς και ανάλογα με το είδος του φυτού.

Το σιτάρι έχει την ικανότητα να απορροφά αρκετό σελήνιο κι έτσι το ψωμί και άλλα αρτοσκευάσματα είναι η κύρια πηγή πρόσληψης σεληνίου από τη διατροφή. Οι διάφορες ποικιλίες σιταριού, ντομάτας, κρεμμυδιών και σόγιας διαφέρουν ως προς την απορρόφηση του σεληνίου από το έδαφος ως και τέσσερις φορές.

Τα ψάρια, τα οστρακοειδή και τα εντόσθια (νεφρά και συκώτι) αποτελούν πλούσιες πηγές σεληνίου ακολουθούμενες από το κρέας και τα αυγά.

Οι ενώσεις του σεληνίου που προέρχονται από τα φυτά είναι γενι­κά περισσότερο βιοδιαθέσιμες από αυτές που προέρχονται από τα ζώα και ιδιαίτερα από τα ψάρια.

Η απορρόφηση του σεληνίου από τις τροφές πραγ­ματοποιείται κυρίως στο λεπτό έντερο, όπου απορροφάται το 50-80% της προσλαμβα­νόμενης ποσότητας.