Στο φινάλε της ταινίας, «Όσα παίρνει ο άνεμος», το 1939, ειπώθηκε μια από τις πιο διάσημες ατάκες στην ιστορία του κινηματογράφου. Αυτός βρίσκεται στην πόρτα του σπιτιού και αυτή τον ρωτάει κλαίγοντας «Αν φύγεις που θα πάω, τι θα κάνω;». Έχοντας ανεχτεί πολλά καμώματά της στο παρελθόν, η απάντηση είναι ωμή και εκδικητική: «Ειλικρινά, αγαπητή μου δεν δίνω δεκάρα» [Frankly, my dear, I don’t give a damn]. Κατόπιν ο πρωταγωνιστής (Κλαρκ Γκέιμπλ) φεύγει και χάνεται στην ομίχλη.
Η διάσημη ατάκα όμως φαίνεται πως ήταν σοκαριστικά ωμή για την εποχή της ίσως ακόμα άσεμνη ή αισχρή με αποτέλεσμα οι παραγωγοί της ταινίας να δεχτούν ένα πρόστιμο 5.000 δολαρίων διότι είχε ξεπεραστεί το όριο της τότε κινηματογραφικής δεοντολογίας.
Υπάρχουν δύο αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με τη σχέση ανεντιμότητας και αισχρού λόγου. Αυτές οι δύο μορφές συμπεριφοράς συχνά θεωρείται ότι σχετίζονται θετικά, δηλαδή αυτοί που βρίζουν θεωρούνται λιγότεροι τίμιοι και τούμπαλιν. Από την άλλη πλευρά όμως, ο αισχρός λόγος και η βωμολοχία χρησιμοποιούνται και για να εκφράσουν γνήσια αισθήματα θυμού ή οργής και επομένως, θα μπορούσε στην πραγματικότητα να σχετίζονται θετικά με την ειλικρίνεια.
Η βωμολοχία αναφέρεται στη γλώσσα που περιέχει σεξουαλικές αναφορές, βλασφημίες ή χυδαίες και αισχρές λέξεις. Η χρήση αυτών των λέξεων εξαρτάται από το πρόσωπο και την περίσταση και συχνά συνδέεται με θυμό και κοροϊδευτική διάθεση. Όταν γίνεται όμως αυθόρμητα θεωρείται ότι εκφράζει μια γνήσια ψυχολογική αντίδραση.
Έχει επίσης παρατηρηθεί ότι οι αισχρές λέξεις, όταν τίθεται στην κατάλληλη πρόταση, ασκούν μια βαθύτερη επίδραση στο μυαλό αυτών που τις ακούνε σε σχέση με τις ήπιες εκφράσεις, και ίσως γι’ αυτό να επαναλαμβάνονται.
Η βωμολογία δεν έχει πάντα ως σκοπό να θίξει κάποιον αλλά μπορεί να εκδηλώνεται ως ανακουφιστικός λόγος, ενώ άλλες φορές μπορεί να χρησιμοποιείται και ως τρόπος διασκέδασης όπως για παράδειγμα στο θεατρικό είδος της επιθεώρησης.
Κάποια αισχρότητα στο λόγο υπήρξε στο παρελθόν ακόμα και από υποψήφιους προέδρους των ΗΠΑ κατά την προεκλογική τους εκστρατεία -το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι αυτό του Ντόναλτ Τραμπ- κάτι που ορισμένες φορές μπορεί να εκλαμβάνεται ως ένα είδος ειλικρίνειας.
Βρισιές και ειλικρίνεια
Επιστήμονες από την Ολλανδία, τη Βρετανία, τις ΗΠΑ και το Χονγκ Κονγκ διερεύνησαν τη δυνητική συσχέτιση μεταξύ βωμολοχίας και ειλικρίνειας σε δύο δημοσκοπήσεις.
Το συμπέρασμα ήταν πως η βωμολοχία σχετίζεται πιο συχνά με την ειλικρίνεια, τα λιγότερα ψέμματα και την μικρότερη εξαπάτηση σε ατομικό επίπεδο και με μεγαλύτερη ακεραιότητα σε επίπεδο κοινωνίας. Τα συμπεράσματα δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Social Psychological and Personality Science και μάλλον προκαλούν έκπληξη.
Στην πρώτη δημοσκόπηση συμμετείχαν 276 εθελοντές και στη δεύτερη 73.789 χρήστες του Facebook.
Στην πρώτη δημοσκόπηση, οι ερευνητές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να τους πουν ποιες λέξεις χρησιμοποιούν όταν βρίζουν και για ποιους λόγους θα τις χρησιμοποιούσαν. Για να εξασφαλίσουν ότι οι απαντήσεις τους θα είναι ειλικρινείς και όχι «με βάση τον τρόπο που θα ήταν κοινωνικώς αποδεκτός», τους υπέβαλλαν σε τεστ ανιχνευτή ψεύδους. Όσοι παραδέχθηκαν ότι έχουν πλούσιο λεξιλόγιο όταν βρίζουν, ήταν πιο πιθανό να είναι ειλικρινείς, συμπέραναν οι ερευνητές.
Στη δεύτερη μελέτη, οι ερευνητές αναζήτησαν τη χρήση βωμολοχιών στα κοινωνικά προφίλ των χρηστών του Facebook. Διαπίστωσαν πως όσοι έβριζαν στον γραπτό λόγο τους, χρησιμοποιούσαν πιο συχνά άλλες λέξεις που υποδηλώνουν ειλικρίνεια (π.χ. το «εγώ»). Επιπλέον, όσοι συνήθιζαν να απαντούν λακωνικά, είχαν λιγότερες πιθανότητες να βρίζουν αλλά να λένε ανοικτά τη γνώμη τους.
“Η σχέση αισχρολογίας και ειλικρινείας είναι πολύπλοκη και δεν υπάρχουν πολλές έρευνες γι’ αυτό”, ανέφερε ο επικεφαλής ερευνητής Ντέιβιντ Στίλγουελ, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Κέιμπριτζ. “Αν και το να βρίζει κάποιος είναι απωθητικό και ανεπίτρεπτο, ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη ότι μιλάει με ειλικρίνεια. Όπως δηλαδή κάποιος δεν “κρατάει” τη γλώσσα του για να είναι πιο κόσμιος, μπορεί να μην “κρατάει” και τις αληθινές απόψεις του για τον εαυτό του”.
