Υπάρχουν μερικά μικρά λευκά σκουλήκια που λέγονται οξύουροι (pinworms) και τους αρέσει να ζουν στο έντερο μας κοντά στον πρωκτό. Ονομάζονται έτσι γιατί έχουν μυτερή άκρη (ουρά).
Αν έχετε τέτοια ζωάκια και κοιτάξτε την κατάλληλη στιγμή, μπορεί ακόμα και να τα δείτε όταν εγκαταλείπουν τον πρωκτό σας, κάτι που κάνουν συχνά όταν ξεκουράζεστε στο κρεβάτι το βράδυ. Αυτό ακριβώς είναι που σας κάνει να νιώθετε φαγούρα.
Οι οξύουροι (επιστημονικό όνομα Enterobius vermicularis) έχουν μετά από πολλούς αιώνες προσαρμόσει τη συμπεριφορά τους ώστε να συμβιώνουν μαζί μας. Ο άνθρωπος είναι ο μόνος ξενιστής τους ενώ συχνά εμφανίζονται στα παιδιά.
Ζουν στο κατώτερο μέρος του λεπτού εντέρου (ειλεός) και στο πρώτο μέρος του παχέος εντέρου (τυφλό) έχοντας μήκος 5 με 10 χιλιοστά. 0 μισός πληθυσμός της Γης έχει δεχτεί κάποια στιγμή την επίσκεψη αυτών των σκουληκιών. Ορισμένοι άνθρωποι δεν τα αντιλαμβάνονται καν, παρότι τα έχουν, ενώ άλλοι θεωρούν ότι πρόκειται για μια μεγάλη ταλαιπωρία που προτιμούν να μην την αναφέρουν.
Για να μολυνθεί κάποιος πρέπει να καταπιεί το αυγό ενός οξύουρου, που στη συνέχεια εκκολάπτεται στο λεπτό έντερο, για να καταλήξει στο παχύ έντερο όταν πια είναι ένας ενήλικος σκώληκας. Το θηλυκό για κάποιο λόγο έχει την τάση να επιστρέψει στο ανθρώπινο στόμα. Έτσι έχει προσαρμοστεί σε διάρκεια εκατομμυρίων ετών με τέτοιο τρόπο που να τα καταφέρνει κάνοντας μια μοναδικής ευφυΐας κίνηση: προκαλώντας κνησμό (φαγούρα) στον πρωκτό.
Ο κνησμός
Οι θηλυκοί οξύουροι αντιλαμβάνονται πότε είμαστε ακίνητοι, ξαπλωμένοι στο ζεστό κρεβάτι μας και υπερβολικά χαλαροί για να σηκωθούμε από αυτό. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή ξεκινούν και βγαίνουν λίγο έξω από τον πρωκτό. Αφήνουν τα αυγά τους στις πολλές μικρές πτυχές γύρω του και αρχίζουν να στριφογυρίζουν εκκρίνοντας μια ουσία που προκαλεί ισχυρή φαγούρα. Τα νεύρα που μας ειδοποίησαν για τη φαγούρα, δίνουν την οδηγία να ξυθούμε. Κάτω από τα σκεπάσματα, το χέρι μας κατευθύνεται στα οπίσθια και αυτό ακριβώς θέλει ο θηλυκός οξύουρος.
Με το ξύσιμο τα αβγά αποκολλώνται και διασπείρονται στο περιβάλλον, στα χέρια κάτω από τα νύχια, στο δέρμα, στα σεντόνια και σε άλλα αντικείμενα. Το χέρι κάποια στιγμή, χωρίς να το καταλάβουμε, θα συνδεθεί με το στόμα το οποίο αποτελεί ένα καλύτερο περιβάλλον για τα αυγά. Αφού καταποθούν τα αβγά, εκκολάπτονται ξανά στο λεπτό έντερο και μεταναστεύουν στο παχύ έντερο για να επαναληφθεί η διαδικασία. Ο κύκλος διαρκεί 3 με 4 εβδομάδες.
Οι οξύρουροι προκαλούν και άλλα δυσάρεστα αποτελέσματα. Επειδή ο ύπνος μας δεν είναι ήσυχος μπορεί να έχουμε προβλήματα συγκέντρωσης, νευρικότητας ή οξυθυμίας μέσα στη μέρα. Επίσης, ένα ευαίσθητο έντερο ή ένα έντερο που φιλοξενεί υπερδραστήριους οξύουρους, μπορεί να έχει ενοχλήσεις. Ίσως να έχουμε αραιές επισκέψεις στην τουαλέτα ή υπερβολικά συχνές, κοιλιακές κράμπες, πονοκεφάλους και ναυτίες. Σε μικρό αριθμό ατόμων παρατηρείται ανορεξία και απώλεια βάρους. Σπανιότερα εμφανίζονται αλλεργικές αντιδράσεις (δερματικό εξάνθημα).
Θεραπεία
Αν έχετε αυτά τα σκουληκάκια η επίσκεψη είναι επιβεβλημένη στον γιατρό ο οποίος να σας ζητήσει να χρησιμοποιήσετε το σελοτέιπ με τρόπο που δε σας δίδαξαν ποτέ στο σχολείο. Θα σας ζητήσει να κολλήσετε ένα κομμάτι στην περιοχή γύρω από τον πρωκτό, να το τραβήξετε και να το πάτε στο μικροβιολογικό εργαστήριο για εξέταση. Τα αυγά των οξύουρων κολλάνε μια χαρά στο σελοτέιπ αλλά είναι πολύ μικρά για να τα δείτε με γυμνό μάτι. Ο μικροβιολόγος θα εξετάσει τους καρπούς της προσπάθειας σας στο μικροσκόπιο, αναζητώντας μικροσκοπικά οβάλ αυγά. Αν έχουν αρχίσει ήδη να εξελίσσονται σε προνύμφες, θα έχουν μια γραμμή στη μέση.
Κατόπιν ο γιατρός μπορεί να προτείνει την κατάλληλη θεραπεία, που πιθανόν να είναι η δραστική ουσία μεβενδαζόλη (mebendazole). Η ουσία αυτή είναι πολύ αποτελεσματική ως προς την αντιμετώπιση. Θα την πάρετε από το στόμα και όταν φτάσει στο έντερο θα εξολοθρεύσει τους καταληψίες. Μέχρι τότε, θα αλλάζετε καθημερινά τα κλινοσκεπάσματα και τα εσώρουχά σας και θα τα πλένετε τουλάχιστον στους 60 βαθμούς Κελσίου ενώ θα είστε πολύ προσεκτικοί με την καθαριότητα των νυχιών. Είναι πολύ πιθανόν όλα τα μέλη της οικογένειας να χρειάζονται θεραπεία. Μερικοί πιστεύουν ότι το σκόρδο κάνει καλό αλλά δεν υπάρχουν επαρκή επιστημονικά στοιχεία.
Ο οξύουρος χρειάζεται προσοχή διότι μπορεί να μετεγκαταστθεί σε διάφορες περιοχές, όπως στον κόλπο της γυναίκας, στα νεφρά, στο συκώτι, τους σιελογόνους αδένες, ακόμη και στους πνεύμονες. Παρά τη μικρή διάρκεια ζωής του παρασίτου (40-60 ημέρες), η νόσος μπορεί, αν δεν ληφθούν μέτρα, να γίνει χρόνια λόγω των συχνών αυτομολύνσεων. Δεν αναπτύσσεται ανοσία, ούτε υπάρχει εμβόλιο.
