Περίπου το 70% των ανθρώπων πάνω από 70 ετών έχουν σε κάποιο βαθμό καταρράκτη, μια πάθηση που θολώνει τον φακό του ματιού και αποτελεί αιτία μείωσης της όρασης.
Η ηλικία δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας για την εμφάνιση καταρράκτη καθώς ορισμένες παθήσεις, όπως ο διαβήτης, συμβάλλουν στο σχηματισμό του. Άλλος παράγοντας είναι η αθροιστική έκθεση της υπεριώδους ακτινοβολίας του ηλίου κατά τη διάρκεια της ζωής.
Από τη στιγμή που έχει εμφανιστεί ο καταρράκτης, δεν υπάρχει σήμερα άλλη αντιμετώπιση πέραν της αφαίρεσης του θολωμένου φακού και της αντικατάστασής του με νέο, δηλαδή της εγχείρησης – στο μέλλον θεωρείται ότι η πάθηση θα αντιμετωπίζεται με σταγόνες στα μάτια. Τα ποσοστά επιτυχίας τη εγχείρησης είναι υψηλά αλλά πάντα υπάρχει το ενδεχόμενο των επιπλοκών. Πάνω από το 90% των ασθενών που χειρουργούνται ανακτούν κάποια χρήσιμη όραση, με αποτέλεσμα να βελτιώνεται η ποιότητα της ζωής τους.
Πότε, όμως, πρέπει να γίνει η εγχείρηση; Παλαιότερα υπήρχε η πεποίθηση ότι ο καταρράκτης πρέπει να “ωριμάσει” για να χειρουργηθεί -δηλαδή να θαμπώσει τελείως ο φακός- αλλά σήμερα αυτό έχει αλλάξει. Συνήθως οι γιατροί συνιστούν το χειρουργείο όταν το θόλωμα του φακού έχει μειώσει κατά 50% την όραση. Όσο πιο νωρίς γίνεται η επέμβαση τόσο μικρότερος είναι ο κίνδυνος των μετεγχειρητικών επιπλοκών.
Συχνά ο θολωμένος φακός αφαιρείται με τη μέθοδο της φακοθρυψίας -χρησιμοποιώντας υπερήχους- και αντικαθίσταται με έναν μόνιμο τεχνητό ενδοφθάλμιο φακό, μέσα από μικροσκοπική τομή, χωρίς τοποθέτηση ραμμάτων. Η διάνοιξη των τομών απ’ όπου θα γίνει η αντικατάσταση του φυσικού φακού μπορεί να γίνει με κλασικό τρόπο ή με λέιζερ.
Ο νέος φακός διατηρείται εφ’ όρου ζωής στο μάτι, είναι καλά ανεκτός και δεν απαιτεί συντήρηση ή αντικατάσταση. Ο καταρράκτης δεν μπορεί να επανεμφανιστεί, αφού έχει αφαιρεθεί ο φυσικός φακός του ματιού. Μπορεί όμως να θολώσει κάποια στιγμή η φυσική μεμβράνη του ματιού (ψευδοκαταρράκτης) που βρίσκεται πίσω από τον ενδοφακό, οπότε απαιτείται διόρθωση με λέιζερ.
Η εγχείρηση σχετίζεται με καλύτερη ποιότητα ζωής, μικρότερο κίνδυνο πτώσεων και λιγότερα τροχαία δυστυχήματα ενώ ειδικά στους πάσχοντες από διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια η αφαίρεση του θολωμένου φακού επιτρέπει τη σωστή παρακολούθηση της εξέλιξης της νόσου.
Πότε πρέπει να γίνεται η εγχείρηση
Αν ο καταρράκτης δεν επηρεάζει ακόμα την καθημερινή ζωή, μπορεί να καθυστερήσει η εγχείρηση, αλλά όχι επ’ αόριστον. Η κατάλληλη στιγμή είναι συνήθως, όταν η μειωμένη όραση στο ένα ή στα δύο μάτια δυσχεραίνει αρκετά τις καθημερινές δραστηριότητες. Η απόφαση για το πότε θα γίνει η εγχείρηση ποικίλλει από άτομο σε άτομο και εξαρτάται από την ηλικία, το επάγγελμα και τον τρόπο ζωής.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας υπάρχουν τέσσερα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν πριν ληφθεί η απόφαση για εγχείρηση:
1. Επηρεάζει ο καταρράκτης τις καθημερινές δραστηριότητες; Στα συμπτώματα της πάθησης περιλαμβάνεται η απώλεια της αντίθεσης και της διαύγειας που μπορεί να είναι δύσκολη για όσους πρέπει να βλέπουν καθαρά για να εργάζονται, να οδηγούν, να γράφουν, να ράβουν κ.λπ.
2. Επηρεάζει ο καταρράκτης την ικανότητα ασφαλούς οδήγησης τη νύκτα; Ο καταρράκτης μπορεί να δημιουργήσει φωτοστέφανο (άλως) γύρω από τα φώτα και να εμποδίσει την όραση στο ημίφως ή το σκοτάδι δυσχεραίνοντας τη νυκτερινή οδήγηση.
3. Εμποδίζει ο καταρράκτης την ενασχόλησή σας με υπαίθριες δραστηριότητες; Ο καταρράκτης μπορεί να αυξήσει την ευαισθησία στις λάμψεις, γεγονός που μπορεί να δυσκολέψει ιδιαιτέρως όσους ασχολούνται με υπαίθριες δραστηριότητες. Μπορεί επίσης να προκαλέσει διαφορές στην όραση μεταξύ των δύο ματιών.
4. Μπορεί να βοηθηθεί η δραστηριότητά σας με άλλους τρόπους; Πολλοί χρησιμοποιούν διάφορα μέσα (λ.χ. πιο έντονο φωτισμό στο σπίτι, μεγεθυντικό φακό στο διάβασμα, γυαλιά ηλίου με πολωμένους φακούς και καπέλο με φαρδύ γείσο στις υπαίθριες δραστηριότητες), αλλά κάποια στιγμή αυτά μπορεί να πάψουν να βοηθούν.
Όπως και με όλες τις χειρουργικές τεχνικές, η εγχείρηση του καταρράκτη βελτιώνεται συνεχώς. Ενώ κάποτε ήταν μία μεγάλη επέμβαση, σήμερα γίνεται συνήθως σε 30 λεπτά και δεν χρειάζεται παραμονή στο νοσοκομείο. Οι επεμβάσεις γίνονται με την ενστάλαξη αναισθητικών σταγόνων, χωρίς την εκτέλεση αναισθητικής ένεσης. Ο φακός που μπαίνει στο μάτι από τεχνητό υλικό (ακρυλικός ή σιλικόνης) και αντικαθιστά τον θολωμένο φυσικό φακό υπάρχει σε διάφορα είδη και ποιότητες, από απλούς μέχρι αστιγματικούς και πολυεστιακούς. Οι τελευταίοι επιτρέπουν στον ασθενή να βλέπει καθαρά σε όλες τις αποστάσεις.
Σε ένα μικρό ποσοστό των περιπτώσεων, η αφαίρεση καταρράκτη δεν βελτιώνει την όραση του ματιού κάτι που συνήθως οφείλεται σε άλλη πάθηση, πιο συχνά στην εκφυλιστική νόσο της ωχράς κηλίδας ή στο γλαύκωμα. Επειδή ο καταρράκτης εμποδίζει τον οφθαλμίατρο να εξετάσει τον αμφιβληστροειδή και την ωχρά κηλίδα, μπορεί να μην καταφέρει να διαγνώσει προβλήματα περιορισμού της όρασης στο πίσω μέρος του ματιού.
