Με την αξονική τομογραφία μελετούνται οι στενωμένες, αποφραγμένες, διευρυμένες ή ανώμαλες αρτηρίες ή φλέβες σε διάφορες περιοχές του σώματος, όπως στον εγκέφαλο, στο θώρακα, στην καρδιά, στην κοιλιά, στα άνω και στα κάτω μέλη.
Συγκριτικά με την κλασική αγγειογραφία που απαιτεί την τοποθέτηση καθετήρα σε μεγάλο αγγείο του σώματος, η αξονική αγγειογραφία είναι πολύ λιγότερο επεμβατική, πιο ασφαλής, πιο σύντομη και έχει μικρότερο κόστος.
Η αξονική αγγειογραφία μπορεί να αποκαλύψει μερικές φραγμένες αρτηρίες που δεν είναι ορατές με άλλο τρόπο. Μπορεί να εκτιμήσει την κατάσταση των αγγείων εξίσου αξιόπιστα με την κλασσική αγγειογραφία και επιπλέον επιτρέπει τον έλεγχο πέρα από τον αυλό, τις δομές έξω από τα αγγεία, ενώ υπάρχει η δυνατότητα εξέτασης των αγγείων από πολλές διαφορετικές οπτικές γωνίες.
Αξονική αγγειογραφία
Ο εξοπλισμός της παραδοσιακής αξονικής τομογραφίας (AT) είναι μηχανήματα σε σχήμα δακτυλίου που περιέχουν σωλήνες ακτίνων Χ, οι οποίοι περιστρέφονται και παίρνουν εικόνες λεπτών τομών της ανατομίας. Ένας υπολογιστής συνδυάζει αυτές τις εικόνες και σχηματίζει ένα τρισδιάστατο μοντέλο.
Οι παλαιότεροι τομογράφοι δεν ήταν αρκετά γρήγοροι για να καταγράψουν τους παλμούς της καρδιάς, μιας και στην πλειονότητα των εξετάσεων η κίνηση τους θόλωνε τις εικόνες των αρτηριών. Σήμερα, δύο τελειοποιήσεις επιτρέπουν τη λήψη εικόνων με επαρκή ευκρίνεια για να μπορεί να ανιχνευτεί τυχόν απόφραξη στο εσωτερικό των στεφανιαίων αρτηριών. Πρώτον, οι β-αναστολείς, όπως η ατενολόλη και η μετοπρολόλη, μπορούν να επιβραδύνουν την καρδιά για να παρατηρηθεί καλύτερα και δεύτερον, η τεχνολογία έχει βελτιωθεί και παρέχει το ισοδύναμο ενός πιο ευαίσθητου φιλμ για να φωτογραφηθεί η καρδιά σε κίνηση.
Σε μια διαδικασία που λέγεται πολυτομική αξονική τομογραφία (ΠΤΑΤ), οι πιο εξελιγμένοι τομογράφοι παίρνουν δεκάδες ταυτόχρονες φωτογραφίες από διαφορετικές γωνίες. Στη συνέχεια, οι φωτογραφίες αυτές χρησιμοποιούνται για να αναδομηθεί μια ολοκληρωμένη εικόνα της εσωτερικής λειτουργίας των αρτηριών. Μια διαφορετική τεχνολογία, η αξονική τομογραφία δέσμης ηλεκτρονίων (ΑΤΔΗ), παίρνει φωτογραφίες με μια δέσμη ηλεκτρονίων που γυρίζει γύρω από το σώμα πολύ πιο γρήγορα από μια κάμερα ακτίνων Χ.
Η αξονική τομογραφία έχει το πλεονέκτημα ότι μπορεί να δείξει αν ένας ασθενής παρουσιάζει φραγμένες στεφανιαίες αρτηρίες χωρίς να τον εκθέσει σε στεφανιαία αγγειογραφία. Αν και οι στεφανιαίες αγγειογραφίες είναι γενικά ασφαλείς, εξακολουθούν να ενέχουν ένα μειωμένο αλλά πραγματικό κίνδυνο επιπλοκών, όπως εγκεφαλικό επεισόδιο, έμφραγμα, νεφρικά προβλήματα, ακόμα και θάνατο.
Επειδή η αξονική τομογραφία αντικαθιστά την στεφανιαία αγγειογραφία, η εν λόγω εξέταση ονομάζεται “αγγειογραφία με αξονική τομογραφία” ή “αξονική αγγειογραφία”. Απαιτεί τη χορήγηση σκιαγραφικού μέσου ενδοφλεβίως και μπορεί να εκτιμήσει την κατάσταση των μεγάλων κυρίως αρτηριών, αλλά και των φλεβών σχεδόν όλου του σώματος.
Όταν το ζητούμενο είναι ο έλεγχος των αρτηριών, τότε η εξέταση λέγεται αρτηριογραφία, ενώ όταν θέλουμε να ελέγξουμε τις φλέβες μιλάμε για φλεβογραφία. Η έγχυση του σκιαγραφικού μέσου γίνεται πάντα σε μία φλέβα του χεριού και αυτό στη συνέχεια κυκλοφορεί από τις φλέβες στις αρτηρίες.
Η εξέταση
Η εξέταση είναι γρήγορη και εύκολη. Πριν την εξέταση, θα πρέπει κανείς να είναι νηστικός για 4-5 ώρες. Καλό είναι να φοράει άνετα ρούχα. Ο εξεταζόμενος ξαπλώνει με την βοήθεια στο εξεταστικό τραπέζι του αξονικού τομογράφου. Στην συνέχεια, τοποθετείται ένας μικρός καθετήρας σε μία φλέβα του χεριού, ο οποίος συνδέεται με τον εγχυτή του σκιαγραφικού μέσου. Κατά την έγχυση του σκιαγραφικού, μερικές φορές ο εξεταζόμενος μπορεί να νιώσει ένα αίσθημα ζέστης που εξαπλώνεται από τον λαιμό προς τα κάτω άκρα, κάτι που υποχωρεί ταχύτατα σε 1-2 λεπτά. Το σκιαγραφικό αποβάλλεται αργότερα από τους νεφρούς στα ούρα.
Αφού διαπεράσουν το σώμα του εξεταζόμενου, οι ακτίνες Χ συλλαμβάνονται από τους κατάλληλους αισθητήρες και αποστέλλονται στον υπολογιστή του αξονικού τομογράφου όπου σχηματίζεται η εικόνα αρχικά σε εγκάρσιες τομές. Η όλη διαδικασία της εξέτασης διαρκεί συνήθως λιγότερο από 30 λεπτά.
H εξέταση μπορεί να γίνει για παθήσεις διαφόρων αγγείων: της καρδιάς (με εκτίμηση του σκορ ασβεστίου), του εγκεφάλου (π.χ. ανευρύσματα, δυσπλασίες, αποφράξεις), στενώσεις των καρωτίδων, των αγγείων των άνω και κάτω άκρων (εμβολή, τραύμα), παθήσεις της αορτής (π.χ. διαχωριστικά ανευρύσματα, έλεγχο μετά από τοποθέτηση στεντ), των πνευμονικών αρτηριών (για πνευμονική εμβολή), των αγγείων του ήπατος (τραύμα κλπ) και των νεφρικών αγγείων.
Η αξονική αγγειογραφία έχει τα αντίστοιχα μειονεκτήματα με την κλασική αγγειογραφία, τα οποία σχετίζονται με την χρήση της ιοντίζουσας ακτινοβολίας και του σκιαγραφικού μέσου. Γι’αυτό, δεν ενδείκνυται σε εγκύους, άτομα με νεφρική ανεπάρκεια, με υπερθυρεοειδισμό και με ιστορικό αλλεργίας στο σκιαγραφικό.
