Το μηνιγγίωμα είναι ένας τύπος όγκου εγκεφάλου που κατά 85-90% είναι καλοήθης. Ο όγκος του εγκεφάλου είναι μια μάζα από μη φυσιολογικά κύτταρα η οποία αναπτύσσεται μέσα η δίπλα από τον εγκέφαλο.
Το μηνιγγίωμα δημιουργείται από τις μήνιγγες, δηλαδή από τις τρεις μεμβράνες που περιβάλλουν προστατευτικά τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό (πιο σπάνια). Αυτές είναι (από τον εγκέφαλο προς τα οστά του κρανίου): η χοριοειδής, η αραχνοειδής και η σκληρή.
Ο όγκος ξεκινά από την αραχνοειδή μεμβράνη (μεσαίο περίβλημα) και καθώς μεγαλώνει πιέζει τον εγκέφαλο ή τον νωτιαίο μυελό, αναλόγως με το σημείο της ανάπτυξής του. Ο όγκος μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 10 εκατοστά.
Συμπτώματα
Σε αντίθεση με το τι συμβαίνει σε άλλα μέρη του οργανισμού, ένας καλοήθης όγκος στο εγκέφαλο μπορεί να προκαλεί σοβαρά συμπτώματα λόγω της θέσης στην οποία αναπτύσσεται.
Τα συμπτώματα στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ήπια και έχουν αργή εξέλιξη, ενώ εξαρτώνται από την περιοχή του εγκεφάλου ή του νωτιαίου μυελού που επηρεάζει ο όγκος π.χ. αδυναμία στο χέρι ή στο πόδι, ελάττωση της όρασης, δυσκολία στην ομιλία, αιμωδίες (μουδιάσματα και μυρμήγκιασμα) και αστάθεια κατά τη βάδιση.
Επίσης μπορεί να εμφανίζονται γενικά συμπτώματα ενός όγκου εγκεφάλου όπως πονοκέφαλος, ζάλη, υπνηλία, εμετός, διαταραχές της μνήμης, της ακοής ή της όσφρησης. Οι επιληπτικές κρίσεις, μπορεί να είναι είτε γενικευμένες είτε εστιακές.
Τέλος, μπορεί να υπάρχουν ψυχικές διαταραχές, αν ο όγκος βρίσκεται σε περιοχή του εγκεφάλου που ελέγχει το συναίσθημα και την προσωπικότητα, όπως π.χ. τα μηνιγγιώματα του μετωπιαίου λοβού.
Να σημειωθεί ότι ένα μικρό μηνιγγίωμα (κάτω από 2 εκατοστά) συχνά δεν δίνει συμπτώματα και μπορεί να είναι τυχαίο εύρημα σε μία μαγνητική τομογραφία που έγινε άλλους λόγους.
Αιτίες
Δεν υπάρχει προφανής αιτία για ένα μηνιγγίωμα και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει κληρονομικότητα. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμα και σε παιδιά αλλά συνήθως εμφανίζεται σε ηλικίες άνω των 40 ετών.
Η συχνότητα στις γυναίκες είναι τριπλάσια σε σχέση με τους άνδρες κι έτσι θεωρείται ότι παίζουν κάποιο ρόλο οι γυναικείες ορμόνες -πάντως στους άνδρες είναι πιο πιθανό να είναι κακοήθη τα μηνιγγιώματα.
Στους επιζώντες από την ατομική βόμβα της Χιροσίμα βρέθηκε υψηλότερη συχνότητα μηνιγγιωμάτων. Επίσης, οι ακτινογραφίες εγκεφάλου φαίνεται πως αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης του μηνιγγιώματος. Mια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2013 υποδηλώνει ότι οι ακτινογραφίες δοντιών είναι ύποπτες για πρόκληση εγκεφαλικών όγκων και ιδιαίτερα μηνιγγιώματος.
Τέλος, υπάρχει το πολύ σπάνιο σύνδρομο της νευροϊνωμάτωσης τύπου 2, όπου εμφανίζονται πολλοί όγκοι του νευρικού συστήματος, μεταξύ των οποίων και το μηνιγγίωμα.
Διάγνωση και τύποι
Η διάγνωση γίνεται με βάση τα προαναφερθέντα συμπτώματα, τη λήψη λεπτομερούς ατομικού και οικογενειακού ιστορικού, τη νευρολογική εξέταση (συμπεριλαμβάνει έλεγχο της όρασης, της ακοής, της ισορροπίας, των αντανακλαστικών κ.ά.) και απεικονιστικές εξετάσεις, όπως η αξονική και η μαγνητική τομογραφία.
Τα μηνιγγιώματα μπορεί να είναι βαθμού Ι, ΙΙ ή ΙΙΙ, με τα πρώτα να είναι τα πιο συχνά καλοήθη και τα τελευταία πιο σπάνια και κακοήθη. Ειδικότερα, τα μηνιγγιώματα ταξινομούνται ιστολογικά ως εξής:
- Καλόηθες μηνιγγίωμα βαθμού Ι: Ο όγκος αναπτύσσεται αργά, έχει διακριτά όρια και είναι καλοήθης. Πάνω από το 80% των μηνιγγιωμάτων είναι βαθμού Ι.
- Άτυπο μηνιγγίωμα βαθμού ΙΙ: Το 15% των μηνιγγιωμάτων είναι άτυπα , δηλαδή διαθέτουν κύτταρα τα οποία δεν φυσιολογικά αλλά ούτε καρκινικά. Ωστόσο, θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε κακοήθη. Αυτού του τύπου τα μηνιγγιώματα έχουν την τάση να υποτροπιάζουν και να αναπτύσσονται πιο γρήγορα απ’ ό,τι τα μηνιγγιώματα βαθμού Ι.
- Κακόηθες ή αναπλαστικό μηνιγγίωμα βαθμού ΙΙΙ: Το κακόηθες ή αναπλαστικό μηνιγγίωμα είναι ένας επιθετικός όγκος εγκεφάλου που έχει την τάση να διεισδύει στα παρακείμενα τμήματα του εγκεφάλου. Το 1-4% των μηνιγγιωμάτων είναι κακοήθη.
Η θεραπεία
Πολλά μηνιγγιώματα δεν παράγουν συμπτώματα σε όλη τη ζωή ενός ατόμου, και αν ανακαλυφθούν, δεν απαιτούν θεραπεία, εκτός από περιοδική παρακολούθηση. Για αυτά που δίνουν συμπτώματα η θεραπεία μπορεί να είναι είτε με ακτινοχειρουργική είτε χειρουργική.
Η χειρουργική επέμβαση συνήθως γίνεται με κρανιοτομία, κατά την οποία ανοίγεται μία τομή στο κρανίο και αφαιρείται ένα μικρό κομμάτι οστού. Ο νευροχειρουργός αφαιρεί τον όγκο, διατηρώντας ανέπαφο τον εγκέφαλο, τοποθετεί το οστό στη θέση του και κλείνει την τομή.
Οι περισσότεροι ασθενείς δεν χρειάζονται άλλη θεραπεία και απλώς υποβάλλονται σε τακτά χρονικά διαστήματα σε μαγνητική τομογραφία για να γίνει εγκαίρως αντιληπτή τυχόν υποτροπή ή αύξηση τυχόν υπολειμματικού όγκου που δεν αφαιρέθηκε με το χειρουργείο.
Μερικά μηνιγγιώματα σχηματίζονται πάνω στα οστά από τα οποία αποτελείται η βάση του κρανίου. Αυτά τα μηνιγγιώματα ονομάζονται μηνιγγιώματα βάσης κρανίου και η χειρουργική τους αφαίρεση είναι πολύ πιο δύσκολη. Οι όγκοι αυτοί μπορεί να μην είναι εφικτό να αφαιρεθούν πλήρως λόγω της δύσκολης θέσης τους, οπότε μετά την εγχείρηση μπορεί να χρειασθεί ακτινοθεραπεία, δηλαδή χρήση ακτινοβολίας για την καταστροφή των κυττάρων του όγκου.
