Τον Αύγουστο του 2017, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ στην Καλιφόρνια και το Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ του Βερολίνου δημοσίευσαν μια μελέτη στο περιοδικό Νature όπου παρουσίασαν έναν μηχανισμό πρόκλησης γαστρικού καρκίνου λόγω χρόνιας λοίμωξης από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (Helicobacter pylori).
Το βακτήριο αυτό έχει μολύνει πάνω από το 50% του πληθυσμού της Γης. Χώρες που μαστίζονται είναι η Χιλή και η Κίνα. Σήμερα όμως υπάρχουν αντιβιοτικά που εξαλείφουν το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού.
O καρκίνος προκύπτει όταν χαλάσει ο μηχανισμός που ελέγχει τη διαίρεση του κυττάρου.
Στον ενήλικο άνθρωπο, κάθε λεπτό πεθαίνουν περίπου 100.000 κύτταρα που αντικαθίστανται από την αναπαραγωγή άλλων κυττάρων. Κατά την αναπαραγωγή, αντιγράφονται τα 23 ζεύγη των χρωμοσωμάτων που βρίσκονται στον πυρήνα του κυττάρου και περιέχουν το μόριο του DNA. To ένα αντίγραφο πηγαίνει στη μια πλευρά του κυττάρου και το άλλο απέναντι μέσα σε δύο διαφορετικούς πυρήνες. Το κύτταρο ακολουθεί τους πυρήνες και χωρίζεται στα δύο. Η διαδικασία αυτή επιτρέπει να σχηματιστεί ο άνθρωπος από ένα αρχικό κύτταρο.
Ανάμεσα σε τόσες κυτταρικές διαιρέσεις, είναι φυσικό να συμβαίνουν και λάθη κατά την αντιγραφή του DNA. Όσο περισσότερες διαιρέσεις κάνει ένα κύτταρο, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να γεννήσει καρκινικό απόγονο. Για παράδειγμα, σπάνια εμφανίζεται καρκίνος στην καρδιά όπου τα κύτταρα διαιρούνται ελάχιστα ή καθόλου ενώ είναι συνηθισμένος στο δέρμα όπου διαιρούνται συχνά.
Τα λάθη στο DNA μπορούν να προκληθούν από καθαρή ατυχία αλλά και από μια ποικιλία περιβαλλοντικών αιτιών, όπως είναι ορισμένες χημικές ουσίες που εισέρχονται στο σώμα με τη διατροφή και την εισπνοή, την ηλιακή ακτινοβολία, τη ραδιενέργεια, τους ιούς και τα βακτήρια.
Ορισμένοι ιοί προκαλούν καρκίνο εισάγοντας στα ανθρώπινα κύτταρα δικά τους γονίδια -ονομάζονται ογκογονίδια- τα οποία προωθούν έναν ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των κυττάρων. Τα βακτήρια επίσης έχουν συνδεθεί με καρκίνους αλλά η απόδειξη γι’ αυτό δεν είναι εύκολη. Δεν ήταν μέχρι πρόσφατα ξεκάθαρο πως μια βακτηριακή λοίμωξη μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο.
Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού μολύνει τα βλαστικά κύτταρα
Η νέα έρευνα δείχνει ότι το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του στομάχου αυξάνοντας τις διαιρέσεις κάποιων βλαστικών κυττάρων αυτού του οργάνου.
Το στομάχι εκκρίνει ισχυρά ένζυμα για την πέψη των τροφών αλλά το ίδιο δεν επηρεάζεται από αυτά τα ένζυμα. Κι αυτό διότι το εσωτερικό του είναι επιστρωμένο από σωληνοειδείς κατασκευές, τους στομαχικούς αδένες, οι οποίοι ανάλογα με τη θέση τους έχουν διαφορετική αποστολή. Αυτοί που βρίσκονται στο ανώτερο και στο κατώτερο τμήμα του παράγουν βλέννη που επιστρώνει το εσωτερικό του στομάχου και το προστατεύει από τη δράση των πεπτικών ενζύμων τα οποία παράγονται από τους μέσους στομαχικούς αδένες. Τα επιφανειακά κύτταρα που επιστρώνουν τους στομαχικούς αδένες ανανεώνονται συνεχώς.
Οι ερευνητές βρήκαν ότι το ελικοβακτηρίδιο μολύνει όχι μόνο τα επιφανειακά κύτταρα, αλλά και τα βαθύτερα κύτταρα στον στομαχικό ιστό φτάνοντας στα βλαστικά κύτταρα που αποτελούν τις κυτταρικές παρακαταθήκες κάθε ιστού. Όταν ένα βλαστικό κύτταρο διαιρείται, παράγονται δύο διαφορετικά μεταξύ τους κύτταρα, εκ των οποίων το ένα είναι βλαστικό, ενώ το άλλο διαφοροποιείται προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες του ιστού στον οποίο ανήκει. Στην περίπτωση του στομάχου, χάρη στις διαιρέσεις των βλαστικών κυττάρων αναπληρώνονται τα κύτταρα που επιστρώνουν τους στομαχικούς αδένες.
Οι ερευνητές βρήκαν ότι στους στομαχικούς αδένες υπάρχουν δύο διαφορετικοί πληθυσμοί βλαστικών κυττάρων, των οποίων οι διαιρέσεις ρυθμίζονται από μοριακά σήματα που λαμβάνουν, και συγκεκριμένα από δύο μόρια που ονομάζονται Wnt και R-spondin. Τα R-spondin παράγονται από τους μυοϊνοβλάστες (κύτταρα του συνδετικού ιστού που βρίσκεται στη βάση των στομαχικών αδένων) αλλά μετά τη μόλυνση από το ελικοβακτηρίδιο η παραγωγή τους αυξάνεται.
Η αύξηση των R-spondin κάνει πιο γρήγορε τις διαιρέσεις κάποιων βλαστικών κυττάρων και αυτό με τη σειρά του αυξάνει τον κίνδυνο πρόκλησης καρκίνου. Όπως γράφουν οι ερευνητές, «καθώς το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού προκαλεί χρόνιες μολύνσεις, η σταθερή αύξηση των διαιρέσεων των βλαστικών κυττάρων αρκεί να εξηγήσει τον αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης γαστρικών καρκίνων των ατόμων που έχουν μολυνθεί από αυτό».
Η αποκάλυψη της εμπλοκής των βλαστικών κυττάρων στην καρκινογένεση ανοίγει έναν νέο δρόμο στην έρευνα καθώς υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις καρκίνων που συνδέονται με χρόνιες βακτηριακές μολύνσεις, για παράδειγμα, τα χλαμύδια φαίνεται πως προκαλούν καρκίνους στο αναπαραγωγικό σύστημα.
