Η χοληστερόλη του αίματος συνδέεται στατιστικά με τα καρδιακά επεισόδια και τα ισχαιμικά εγκεφαλικά. Έτσι, από το 1961, η AHA (Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία) έθεσε ως ανώτατο όριο τα 300 mg διατροφικής χοληστερόλης την ημέρα. Το αποτέλεσμα ήταν να γίνει το αυγό η συμβολική εικόνα της καρδιακής προσβολής καθώς ο κρόκος είχε καταγραφεί ότι περιέχει 274 mg χοληστερόλης, κατά μέσο όρο.
Το 1972, η διατροφική οδηγία της AHA επέτρεπε σ’ αυτούς που είχαν φυσιολογικά επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα τους να τρώνε τρία αυγά την εβδομάδα, το πολύ τέσσερα, και απαγόρευε εντελώς τα αυγά σε όσους είχαν υψηλή χοληστερόλη. Αν και διευκρινιζόταν ότι δεν υπήρχε έχθρα κατά των ασπραδιών τα οποία μπορούσε να τρώει κανείς άφοβα γιατί δεν περιέχουν χοληστερόλη, η κατά κεφαλή κατανάλωση αυγών στις ΗΠΑ άρχισε να πέφτει θεαματικά. Από τα 421 αυγά που ήταν το 1945, μειώθηκε στα 304 το 1972, και στα 233 το 1995 για να ανακάμψει κάπως τα τελευταία χρόνια, μετά το 2000, όταν διαδόθηκε στην Αμερική η δίαιτα Άτκινς.
Προσπαθώντας να αμυνθούν οι αυγοπαραγωγοί διαπίστωσαν μετά το 1989 ότι το μέσο αυγό δεν είχε 274 mg χοληστερόλη αλλά 213 mg και ότι η παλιότερη μέτρηση αφορούσε τα αυγά που έκαναν οι κότες το χειμώνα. Αυτό ήταν οπωσδήποτε μια καλή είδηση για τους καταναλωτές αλλά δεν βοηθούσε και πολύ τα έσοδά τους. Έτσι η αυγοβιομηχανία άρχισε να χρηματοδοτεί διατροφικές έρευνες προκειμένου να αποκαταστήσει την υπόληψη του προϊόντος της.
Μια από αυτές τις μελέτες δημοσιεύτηκε το 1996 βρίσκοντας ότι η κατανάλωση αυγών ανάμεσα σε 22 χώρες δεν συσχετιζόταν με τις καρδιακές προσβολές. Στη Γαλλία, η κατά κεφαλή κατανάλωση ήταν 5,1 την εβδομάδα, στις ΗΠΑ 4,5 και στη Βρετανία 3,3 αλλά η θνησιμότητα από καρδιακές προσβολές είχε την ακριβώς αντίστροφη κατάταξη. Ακόμη πιο χτυπητό παράδειγμα ήταν η Ιαπωνία που είχε κατά κεφαλήν κατανάλωση 6,5 αυγά την εβδομάδα και τις λιγότερες καρδιακές προσβολές μεταξύ των αναπτυγμένων χωρών.
Το 1997, μια μετα-ανάλυση συνόψισε τα αποτελέσματα 22 μελετών και βρήκε ότι τα διατροφολόγια που προσθέτουν δύο αυγά την ημέρα ανεβάζουν τη χοληστερόλη στο αίμα 9,6 mg/dl, κατά μέσο όρο. Το συμπέρασμα βασιζόταν στο ότι για κάθε 100 mg χοληστερόλης που προστίθεται στη διατροφή, η συγκέντρωση στο αίμα ανεβαίνει κατά 2,2 mg. Η μικρή άνοδος οφείλεται στο ότι δεν απορροφάται όλη η χοληστερόλη από το σώμα, κι επιπλέον, όταν κάποιος αυξάνει τη διατροφική χοληστερόλη, το συκώτι του μειώνει τη δική του παραγωγή. Μετά από αυτή τη μελέτη, η αυγοβιομηχανία καταχώρησε μια διαφήμιση στο περιοδικό Newsweek που έλεγε: «Αν είσαστε υγιής, συνεχίστε να απολαμβάνετε το αυγό σας: H χοληστερόλη σας πιθανότατα θα παραμείνει ίδια».
Η μετα-ανάλυση θεωρήθηκε λαθεμένη από ερευνητές του NHLBI (National Heart, Lung, and Blood Institute) που είπαν ότι τα 100 mg διατροφικής χοληστερόλης στην πραγματικόητα ανεβάζουν τη συγκέντρωση της χοληστερόλης στο αίμα κατά 2,8 mg και όχι 2,2 mg. Αυτό σήμαινε ότι η προσθήκη δύο κρόκων στη διατροφή κάθε μέρα προκαλούσε άνοδο κατά 12 mg/dl στο αίμα, ήτοι 6% για κάποιον που έχει αρχικά 205 mg/dl όπως ήταν, τότε, ο μέσος όρος των Αμερικανών. Και αφού 1% υψηλότερη χοληστερόλη μεταφράζεται σε 2% υψηλότερο κίνδυνο, προκύπτει 12% συνολική αύξηση του κινδύνου κάτι που μεταφράζεται σε 60.000 περισσότεροι θάνατοι ετησίως για τις ΗΠΑ. Για τους νεαρούς άνδρες, ο κίνδυνος ήταν μεγαλύτερος διότι σ’ αυτούς 1% αύξηση της χοληστερόλης στο αίμα τους μεταφράζεται σε 5% αύξηση του κινδύνου για καρδιακή προσβολή. Όσο για τον ισχυρισμό ότι η χοληστερόλη πιθανότατα παραμένει η ίδια με την κατανάλωση των αυγών, ήταν παραπλανητικός και αν συνεχιζόταν έπρεπε οι αυγοπαραγωγοί να συμμορφωθούν μέσω της δικαστικής οδού.
Αυξάνουν ή μειώνουν τον καρδιακό κίνδυνο;
Η κόντρα γύρω από το ρόλο της διατροφικής χοληστερόλης κράτησε ως το 2015, καθώς ένα αυξανόμενο σώμα έρευνας τα τελευταία χρόνια υποδήλωνε ότι τα αυγά μπορεί να είναι υγιεινά με διάφορους τρόπους λόγω π.χ. των θρεπτικών συστατικών που περιέχουν και αυτό τελικά να μειώνει τον κίνδυνο των καρδιακών εμφραγμάτων έστω κι αν περιέχουν χοληστερόλη. Έτσι το 2015 έγινε μια μεγάλη στροφή στις ΗΠΑ, όταν οι «Διαιτητικές Οδηγίες προς Αμερικανούς» ανέφεραν ότι η διατροφική χοληστερόλη δεν προκαλεί ανησυχία.
Παρότι εγκαταλείφθηκε το ημερήσιο όριο των 300 mg χοληστερόλης την ημέρα, ύστερα από 60 χρόνια, το ερώτημα παραμένει: Τα αυγά αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής ή ισχαιμικού εγκεφαλικού ή τον μειώνουν;
Ξέρουμε πλέον, ότι ο κίνδυνος προέρχεται από την LDL χοληστερόλη ενώ η HDL χοληστερόλη ασκεί ευεργετική επίπδραση. Τα αυγά αυξάνουν των επιπέδων της LDL χοληστερόλης αλλά σχεδόν πάντα αυξάνουν ταυτόχρονα και τα επίπεδα της HDL χοληστερόλης. Επιπλέον, μειώνουν τα επίπεδα των μικρών και πυκνών LDL σωματιδίων που αποτελούν σοβαρότερο παράγοντα κινδύνου καρδιαγγειακών νοσημάτων σε σχέση με τα μεγαλύτερα σε όγκο σωματίδια.
Μια από τις πιο έγκυρες μετα-αναλύσεις έγινε το 2001 σχετικά με το πόσο αυξάνουν τα αυγά την χοληστερόλη του αίματος [1]. Τρεις ερευνητές -μεταξύ των οποίων και ο γνωστός για τη συμβολή του σε μετρήσεις χοληστερόλης Martijn Katan -περιέλαβαν 17 μελετών που αφορούσαν τη διατροφή 556 ατόμων και διαπίστωσαν ότι τα 100 mg χοληστερόλης αυξάνουν τη χοληστερόλη του αίματος κατά 2,2 mg/dL όπως είχε βρει η μελέτη που είχε χρηματοδοτηθεί από τους αυγοπαραγωγούς.
Ένα αυγό που περιέχει 200 mg διατροφικής χοληστερόλης αυξάνει την ολική χοληστερόλη κατά 4,3 ± 0,4 mg/dL, την LDL χοληστερόλη κατά 3,9 ± 0,3 mg/dL και την HDL χοληστερόλη κατά 0,6 ± 0,1 mg/dL. Τελικά, ένα πρόσθετο αυγό αυξάνει την αναλογία ολικής χοληστερόλης προς την HDL χοληστερόλη -δηλαδή τον αθηρωματικό δείκτη– κατά 0,041 ± 0,011 mg/dL.
Για πολλούς ο αθηρωματικός δείκτης είναι αυτός που καθορίζει τον κίνδυνο των καρδιακών εμφραγμάτων και ισχαιμικών εγκεφαλικών, ο οποίος αυξάνεται ελάχιστα. Οι ερευνητές σημείωσαν ότι η αύξηση του κινδύνου για έμφραγμα του μυοκαρδίου από την κατανάλωση ενός αυγού την ημέρα είναι μόλις 2,1%, δηλαδή πολύ λιγότερο από τους Αμερικανούς ερευνητές που το 1997 απειλούσαν την αυγοβιομηχανία με δικαστικές αγωγές.
Ο κίνδυνος αυτός λαμβάνει υπόψη μόνο τη χοληστερόλη και δεν υπολογίζει τα ευεργετικά αποτελέσματα που μπορεί να έχουν άλλες θρεπτικές ουσίες στα αυγά στην πρόληψη της στεφανιαίας νόσου, όπως η βιταμίνη Ε, το φολικό οξύ, οι βιταμίνες Β, το σελήνιο και τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα. Θα μπορούσε λοιπόν ένα αυγό την ημέρα να κάνει τελικά καλό στην υγεία παρότι ανεβάζει την χοληστερόλη, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα ψάρια.
Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια ορισμένες μελέτες αμφισβητούν το γεγονός ότι ένα αυγό την ημέρα αυξάνει στην πραγματικότητα τη χοληστερίνη. Ορισμένες μελέτες έδειξαν ότι αυξάνει την HDL αλλά όχι την LDL. Για παράδειγμα μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2017 και αφορούσε 40 νεαρά άτομα που κατανάλωναν ένα αυγό την ημέρα για ένα μήνα, και συγκρίθηκαν με άλλα 40 άτομα που αποτέλεσαν την ομάδα ελέγχου, διαπίστωσε ότι τα αυγά έριξαν την LDL χωρίς να μεταβάλουν την ΗDL ή τα τριγλυκερίδια [2].
Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2017 και περιέλαβε υγιείς νέους ενήλικες βρήκε ότι η κατανάλωση 1, 2, and 3 αυγών την ημέρα για τέσσερις εβδομάδες ανέβασε την καλή χοληστερόλη (HDL) χωρίς να αυξήσει την κακή που σημαίνει ότι τα αυγά κάνουν καλό στην υγεία [3]. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται όταν κάποιος εισάγει τα αυγά στη διατροφή του προκειμένου να χάσει βάρος.
Αυτές δεν είναι οι μοναδικές μελέτες που έδειξαν ότι τα αυγά δεν αυξάνουν τον καρδιακό κίνδυνο. Ακόμα και μια παλιότερη μελέτη, η Lipid Research Clinics Prevalence Follow-up Study που δημοσιεύθηκε το 1996 περιλαμβάνοντας 4.546 άνδρες & γυναίκες και σχεδιάστηκε για να δείξει ότι η χοληστερόλη είναι η αιτία των καρδιακών προσβολών, δεν έδειξε ουσιαστική σχέση μεταξύ διατροφικής χοληστερόλης και καρδιακών προσβολών.
Το γιατί η χοληστερόλη του αίματος μπορεί να μην ανεβαίνει όταν κάποιος καταναλώνει χοληστερόλη μπορεί να οφείλεται σε διάφορους προσαρμοστικούς μηχανισμούς, όπως π.χ. ότι το συκώτι του παράγει λιγότερη ποσότητα. Αξίζει να αναφερθεί η περίπτωση ενός 88άχρου [5] ο οποίος έτρωγε 25 ελαφρώς βρασμένα αυγά την ημέρα για πολλά χρόνια αλλά η χοληστερόλη του αίματος πρέμεινε σταθερή. Οι ψυχολόγοι είχαν χαρακτηρίσει τη συνήθεια ψυχαναγκαστική καθώς κάθε προσπάθεια να την αλλάξουν είχε αποτύχει. Όταν μαθεύτηκε η περίπτωσή του, η μέτρηση της χοληστερόλης βρέθηκε φυσιολογική, στα 200 mg/dL παρότι ο άνθρωπος αυτός λάμβανε από τη διατροφή τουλάχιστον 4.500 mg κάθε μέρα. Η έρευνα έδειξε ότι απορροφούσε το 18% της χοληστερόλης από τη διατροφή ενώ το συκώτι του μείωνε την παραγωγή αντισταθμίζοντας το αποτέλεσμα. Η ποσότητα που απορροφούσε δεν ήταν μικρή και φαίνεται ότι ως ένα βαθμό τη μετέτρεπε σε χολικά οξέα και την απέβαλε. Πιο περίεργο ήταν ότι δεν έπασχε από καρδιά παρά την προχωρημένη ηλικία αλλά μόνο είχε διαγνωστεί με Αλτχάιμερ, μια νόσο που μέχρι σήμερα δεν έχει συσχετιστεί με τα αυγά.
Δεδομένου ότι δύσκολα μπορεί να υποστηριχθεί ότι τα αυγά κάνουν κακό στην υγεία λόγω της χοληστερόλης τους, όσοι αντιτίθενται στην κατανάλωση των αυγών τονίζουν ότι η κυριότερη επίδραση της διατροφικής χοληστερόλης δεν αφορά τα επίπεδα νηστείας, αλλά τα μεταγευματικά επίπεδα. Λένε επίσης ότι τα αυγά λόγω της χολίνης τους αυξάνουν το TMAO (Ν-οξείδιο της τριμεθυλαμίνης) κάτι που αυξάνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Επίσης ότι τα αυγά σχετίζονται με αύξηση της μεταγευματικής φλεγμονής και του οξειδωτικού στρες κάτι που έχει δυσμενείς επιδράσεις στην ενδοθηλιακή λειτουργία [4]. Τέλος, λένε ότι η διαιτητική χοληστερόλη ενδεχομένως να οδηγεί σε διαταραγμένο μεταβολισμό της γλυκόζης και περιφερική αντίσταση στην ινσουλίνη (Lee et al., 2013).
Όπως και νάχει, τα αυγά φαίνεται πως έχουν απενοχοποηθεί για τα καλά από την παλιότερη κατηγορία που διαπότισε τόσο τους γιατρούς όσο και το ευρύ κοινό, αυτή των καρδιακών προσβολών λόγω της χοληστερίνης τους.
Πηγές: 1. Dietary cholesterol from eggs increases the ratio of total cholesterol to high-density lipoprotein cholesterol in humans: a meta-analysis. 2. Effect of Egg Consumption on Serum Lipid Profile in Young Adults. 3. Intake of up to 3 Eggs per Day Is Associated with Changes in HDL Function and Increased Plasma Antioxidants in Healthy, Young Adults. 4. Dietary cholesterol and egg yolks: Not for patients at risk of vascular disease. 5. Normal Plasma Cholesterol in an 88-Year-Old Man Who Eats 25 Eggs a Day — Mechanisms of Adaptation.
