O τοκετός, ως φυσική διαδικασία, δεν είναι ανώδυνος. Στην αρχή της διαδικασίας υπάρχει ένας ήπιος πόνος ο οποίος στη συνέχεια αυξάνεται και μπορεί να γίνει αφόρητος (όπως αναφέρει το 26-48% των γυναικών). Ο πόνος είναι σημαντικά εντονότερος στον πρώτο τοκετό από ό,τι στους επόμενους.
Επισκληρίδιος αναγλησία
Οι περισσότερες έγκυες γυναίκες (πάνω από το 50%) επιλέγουν κάποιο τύπο αναλγησίας κατά τη διαδικασία του τοκετού. Μια δημοφιλής επιλογή ανακούφισης από τους πόνους της γέννας είναι η επισκληρίδιος αναλγησία (epidural analgesia) η οποία ξεκίνησε να εφαρμόζεται στους τοκετούς στα μέσα της δεκαετίας του 1940. Πρόκειται για μια τοπική αναισθησία που αφορά το κάτω μέρος του σώματος.
Κατά την επισκληρίδιο, όταν ο τοκετός έχει πια αρχίσει για τα καλά, ένας αναισθησιολόγος εισάγει μια ειδική βελόνα με ένα λεπτό πλαστικό σωλήνα (καθετήρας) στην πλάτη της γυναίκας, μέσα στον επισκληρίδιο χώρο (ο χώρος στη σπονδυλική στήλη που περιβάλλει το νωτιαίο μυελό). Η βελόνα βγαίνει από την πλάτη μόλις μπει ο καθετήρας. Μέσω του καθετήρα ο αναισθησιολόγος θα χορηγήσει φάρμακα (τοπικά αναισθητικά και οπιοειδή) κοντά στα νεύρα της σπονδυλικής στήλης, μέχρι η γυναίκα να «μουδιάσει» και να πάψει να πονάει.
Έτσι προκαλείται προσωρινά αναλγησία από το επίπεδο του θώρακα και κάτω. Η μέθοδος αυτή λέγεται αναλγησία και όχι αναισθησία διότι εξουδετερώνει τον πόνο (άλγος) αλλά όχι τις αισθήσεις. Ο καθετήρας θα παραμείνει στη θέση του για όσο θα διαρκέσει ο τοκετός και ο αναισθησιολόγος μπορεί κάθε τόσο να επαναλαμβάνει τις δόσεις του τοπικού αναισθητικού και έτσι να διατηρεί το επιθυμητό επίπεδο «μουδιάσματος» και αναλγησίας.
Ο χρόνος του τοκετού
Ωστόσο από τη δεκαετία του 1970 έχει διαδοθεί η αντίληψη ότι επισκληρίδιος αναλγησία παρατείνει τον τοκετό όταν η μήτρα έχει διασταλεί πλήρως (στο δεύτερο στάδιο του τοκετού). Μερικοί γιατροί πιστεύουν ότι επιμηκύνει τον τοκετό ακόμη και κατά μία ώρα, ωστόσο οι γνώμες και τα αποτελέσματα των ερευνών δεν συμφωνούν μεταξύ τους.
Η επιβράδυνση του τοκετού θεωρήθηκε ότι σχετίζεται με την αναλγησία στους μύες του πυελικού εδάφους της γυναίκας -οι μύες αυτοί καθοδηγούν το κεφάλι του μωρού, έτσι ώστε να εισέρχεται στο γεννητικό κανάλι με τη βέλτιστη θέση. Ορισμένοι πιστεύουν ότι ο τοκετός παρατείνεται επειδή η έγκυος δεν νιώθει την ανάγκη να πιέσει.
Η παράταση στη δεύτερη φάση του τοκετού αυξάνει τον κίνδυνο επιπλοκών. Αυτό κάνει πολλούς γιατρούς να μειώνουν ή να σταματούν την επισκληρίδιο αναγλησία σε μια προσπάθεια επίσπευσης της γέννας.
Ωστόσο, μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Obstetrics & Gynecology από ερευνητές του Νοσοκομείου Lenox Hill της Νέας Υόρκης, δεν βρήκε ότι αυξάνεται η διάρκεια του τοκετού λόγω της επισκληριδίου.
Οι ερευνητές με επικεφαλής την Δρ Τζένιφερ Γου συνέκριναν την επίδραση μιας χαμηλής δοσολογίας επισκληριδίου αναγλησίας με ένα ανενεργό αλατούχο διάλυμα, που χορηγήθηκαν μέσω καθετήρα.
Η μελέτη αφορούσε 400 υγιείς γυναίκες που γεννούσαν το πρώτο τους παιδί. Οι γυναίκες αυτές υποβλήθηκαν σε επισκληρίδιο αναγλησία κατά το πρώτο στάδιο του τοκετού, αλλά στο δεύτερο στάδιο με τυχαία επιλογή οι μισές έλαβαν μια δεύτερη δόση και οι άλλες μισές ένα αλατούχο διάλυμα – το δεύτερο στάδιο του τοκετού είναι ο χρόνος εξώθησης του εμβρύου από το γεννητικό κανάλι.
Ωστόσο, όλες οι γυναίκες που βίωναν οξύ πόνο λάμβαναν παυσίπονα κατ’ εντολή των θεραπόντων ιατρών τους. Επίσης, οι γιατροί μπορούσαν να σταματήσουν την επισκληρίδιο αναγλησία οποιαδήποτε στιγμή.
Τα στοιχεία έδειξαν ότι η επισκληρίδιος αναγλησία δεν είχε επίδραση στη διάρκεια του δευτέρου σταδίου του τοκετού. Στην ομάδα της επισκληριδίου η διάρκεια ήταν 52±27 λεπτά, και στην ομάδα ελέγχου ήταν 51±25 λεπτά . Επίσης, δεν επηρεάστηκε ο ρυθμός των φυσιολογικών κολπικών τοκετών, τον αριθμό των χειρουργικών τομών για την διευκόλυνση της γέννας, τη θέση του εμβρύου στο γεννητικό κανάλι ή άλλες παραμέτρους μέτρησης της κατάστασης του νεογνού κατά τον τοκετό.
Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η χαμηλή δοσολογία επισκληρίδιας αναλγησίας δεν επηρέασε τη διάρκεια του δεύτερου σταδίου του τοκετού ή των μητρικών και νεογνικών αποτελεσμάτων.
Τρεις ώρες καθυστέρηση
Πρέπει να σημειωθεί ότι μια άλλη μελέτη που είχε δημοσιευτεί το 2014 στο ίδιο περιοδικό είχε βρει αντίθετα αποτελέσματα: ότι η επισκληρίδιος αναλγησία κατά τη διάρκεια του τοκετού παρέτεινε τη διάρκειά του, και μάλιστα περισσότερο απ’ όσο αναμενόταν.
Σε αυτή τη μελέτη, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο εξέτασαν περισσότερες από 42.000 γυναίκες από την Καλιφόρνια που είχαν γεννήσει φυσιολογικά από το 1976 μέχρι το 2008 και συνέκριναν τη διάρκεια του δευτέρου σταδίου του τοκετού, μεταξύ εκείνων που είχαν υποβληθεί σε επισκληρίδιο αναλγησία και εκείνων που δεν είχαν υποβληθεί.
Διαπιστώθηκε ότι οι γυναίκες που είχαν κάνει χρήση της μεθόδου χρειάστηκαν 2-3 με τρεις ώρες παραπάνω για να ολοκληρώσουν το δεύτερο στάδιο του τοκετού, ένας χρόνος αρκετά μεγάλος. Οι γυναίκες που αποκτούσαν το πρώτο τους παιδί, στο δεύτερο στάδιο του τοκετού χρειάστηκαν 336 λεπτά με την επισκληρίδιο αναλγησία έναντι 197 λεπτών στην άλλη ομάδα, δηλαδή μια διαφορά 2 ωρών και 19 λεπτών. Για τις γυναίκες που είχαν γεννήσει και άλλες φορές, το δεύτερο στάδιο του τοκετού ήταν 255 λεπτά με την επισκληρίδιο και 81 λεπτά χωρίς, μια διαφορά 2 ωρών και 54 λεπτών.
Παρενέργειες
Να σημειωθεί ότι η επισκληρίδιος αναλγησία μπορεί να έχει ορισμένες παρενέργειες. Μπορεί να προκαλέσει ναυτία, εμετό ή παροδική πτώση της αρτηριακής πίεσης. Η υπόταση είναι η συχνότερη επιπλοκή γι’ αυτό και η αρτηριακή πίεση πρέπει να ελέγχεται. Μπορεί επίσης να προκληθεί πονοκέφαλος κάτι που ίσως κρατήσει αρκετές μέρες.
Άλλες παρενέργειες είναι η αδυναμία για ούρηση και η φαγούρα στο σώμα. Σπάνια μπορεί να συμβεί τραυματισμός κάποιου νεύρου ή αλλεργία καθώς και τοξικότητα λόγω υπερβολικής δοσολογίας.
